Galena

Galena – minerał z gromady siarczków. Jest minerałem pospolitym i szeroko rozpowszechnionym, pod względem chemicznym jest to siarczek ołowiu(II). Nazwa pochodzi od łac. galena = ruda ołowiu^[5][6].

Ten artykuł dotyczy minerału. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Galena

Galena z pirytem
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	galenit[1], błyszcz ołowiu[1]
Skład chemiczny	PbS
Twardość w skali Mohsa	2,5
Przełam	drobnomuszlowy, półmuszlowy, nierówny[2]
Łupliwość	doskonała, trójkierunkowa (kostkowa) wg {100}[3], wyraźna wg {111}[2]
Pokrój kryształu	sześcienny i ośmiościenny[4]
Układ krystalograficzny	regularny[4]
Właściwości mechaniczne	kruchy do miękkiego[4]
Gęstość	7,2 – 7,6 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	szara, migotliwa, niekiedy z odcieniem niebieskawym lub czerwonawym[4] na powierzchni świeżego przełamu
Rysa	ciemnoszara, czarna, szarawoczarna[4]
Połysk	silny, metaliczny[4]

Właściwości

Składa się w 86,6% z ołowiu i w 13,4% z siarki^[7]. Tworzy najczęściej kryształy sześcio- i ośmiościenne. Spotykana jest też w skupieniach zbitych, ziarnistych, groniastych, kulistych, dendrytowych, naciekowych, szkieletowych, rzadziej włóknistych; wpryśnięcia, impregnacje, pospolite zbliźniaczenia^[6][8]. Jest izostrukturalna z halitem^[5]. Często występuje w postaci szczotek krystalicznych, złożonych z dobrze wykształconych, narosłych kryształów. Jest krucha a nawet miękka, nieprzezroczysta^[5]. Często zawiera również znaczne ilości cynku, żelaza, miedzi, antymonu, bizmutu, selenu, kadmu, arsenu i złota^[5]. W reakcji z kwasem solnym uwalnia siarkowodór o nieprzyjemnym zapachu^[6]. Rozpuszczalna w kwasie azotowym. Łatwo topliwa^[9].

Występowanie

Powstaje w pegmatytowym, a częściej hydrotermalnym stadium krystalizacji magmy (skały magmowe) lub w wyniku oddziaływania roztworów hydrotermalnych na otoczenie (skały osadowe). Towarzyszy jej wiele różnych minerałów, w tym sfaleryt, wurcyt, piryt, chalkopiryt, arsenopiryt, cerusyt, baryt, smithsonit, anglezyt, tetraedryt, burnonit, markasyt, syderyt, piromorfit, dolomit, ankeryt, akantyt, kalcyt, pirargyryt, proustyt, stephanit, pirotyn, rodochrozyt, kwarc i fluoryt^[6][7][8].

Miejsca występowania:

• Niemcy – Rudawy, Zagłębie Ruhry, Akwizgran,
• Czechy – Pribramie,
• Grecja – Laurion,
• Hiszpania, Wielka Brytania, Zambia, Rumunia, Francja
• Serbia – Trepnica,
• Polska – na południu kraju,
• Rosja – Kaukaz,
• Australia – Broken Hill, Tasmania;
• USA – basen Missisipi. Idaho, Illinois, Oklahoma, Kansas, Missouri.

Polska – główny składnik złóż ołowiu rejonu śląsko-krakowskiego: Jaworzno, Trzebinia, Chrzanów, Olkusz, Bytom, Tarnowskie Góry. Spotykany także w Górach Świętokrzyskich: Miedzianka, Miedziana Góra, Chęciny, Łagów. W Tatrach, w tatrzańskich żyłach hydrotermalnych np. na Ornaku. Na Dolnym Śląsku m.in. w okolicach Ogorzelca, Świdnicy – Bystrzyca Górna oraz Srebrnej Góry. Występuje również w szczelinach pokładów węgla kamiennego Górnego Śląska.

Zastosowanie

• Ma duże znaczenie kolekcjonerskie
• Najczęściej występujący kruszec ołowiu^[1] (86,6% Pb) oraz srebra (do 0,3% srebra, czasami przekracza 1% – galena srebronośna).
• W pierwszej połowie XX w. galena była stosowana jako wczesny materiał półprzewodnikowy (tzw. właściwości detekcyjne). W epoce radioelektroniki lampowej, a przy słabej elektryfikacji wielu krajów, galena dawała możliwość konstrukcji odbiorników radiowych niewymagających zasilania (detektor kryształkowy).