Gorysz alzacki

Gorysz alzacki (Peucedanum alsaticum L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w Europie Środkowej i Wschodniej (na wschód od Francji), w rejonie Kaukazu, w zachodniej Syberii i Kazachstanie^[3][4]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu^[5].

Gorysz alzacki

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	gorysz
Gatunek	gorysz alzacki
Nazwa systematyczna
Peucedanum alsaticum L. Sp. pl. ed. 2, 1:354. 1762

Morfologia

Kwiatostan

Owoce

Pokrój

Roślina zielna o nagim pędzie nadziemnym wyrastającym z wrzecionowatego i rozgałęzionego kłącza^[6].

Łodyga

Osiągająca od 30 do 180 cm wysokości, rozgałęziająca się kandelabrowo, pełna. U nasady z tuniką z resztek starych liści. W dolnej części obła, wyżej kreskowana, w górze bruzdowana kanciasto. Często czerwonawo nabiegła^[6].

Liście

Dolne długoogonkowe, 2–4-krotnie pierzasto złożone. Odcinki I rzędu osadzone na ogonkach i oddalone od siebie. Odcinki ostatniego rzędu u nasady klinowate, pierzasto nacinane, z łatkami jajowatymi lub węższymi, łatki zakończone ostrzem. Średnie i górne liście mniejsze, osadzone na krótkich i obłonionych pochwach liściowych; ich blaszki są 1–2-krotnie pierzasto złożone^[6].

Kwiaty

Skupione w baldaszki, które zebrane po 10–18 tworzą baldachy złożone. Szypułki są nagie lub nieco szorstkie. Pokrywy i pokrywki są liczne, lancetowate do szczeciniastych; wąsko, biało obrzeżone. Płatki korony żółte, eliptyczne, na szczycie płytko wycięte i z łatką^[6].

Owoce

Szeroko eliptyczne rozłupki długości do 4,5 mm i szerokości do 3,5 mm. Spłaszczone, z boków z oskrzydlonymi żebrami, podczas gdy żebra grzbietowe są płasko kanciaste^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Rośnie na suchych zboczach, w świetlistych zaroślach^[6].

Zagrożenia

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[7] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[8].