Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Len

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Len
Remove ads

Len (Linum L.) – rodzaj roślin z rodziny lnowatych (Linaceae). Obejmuje ok. 180[5][6]–213[4] gatunków. Występują one na różnych kontynentach w strefie klimatu umiarkowanego i w strefie subtropikalnej, z największym zróżnicowaniem w rejonie Morza Śródziemnego. Przedstawiciele rodzaju spotykani są zwykle w suchych, nasłonecznionych siedliskach w miejscach kamienistych, na klifach, w ciepłolubnych zaroślach[7]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od łacińskiej nazwy lnu – lin[6]. W Polsce na stanowiskach naturalnych lub zdziczałych spotykanych jest 6 gatunków[8]. W uprawie jest kilka kolejnych, spośród których największe znaczenie ma len zwyczajny, uprawiany jako roślina włóknodajna. Z kilku gatunków ozdobnych największe znaczenie ma północnoafrykański len wielkokwiatowy[7].

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Thumb
Len austriacki
Thumb
Len zwyczajny
Thumb
Len karpacki
Thumb
Len złocisty
Remove ads

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg rodzaju obejmuje wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Gatunków tych brak jednak na Grenlandii, na rozległych obszarach w strefie równikowej (lny rosną tam tylko w górach). Rodzaj jest z kolei najbardziej zróżnicowany w basenie Morza Śródziemnego[5]. W Europie rośnie 36 gatunków, głównie w jej południowej części[9]. W Ameryce Północnej 37[6].

W Polsce rosną cztery gatunki rodzime, dwa introdukowane i zdziczałe[8].

Gatunki flory Polski[8]
Remove ads

Morfologia

Łodyga
Rośliny jednoroczne, byliny i rzadko półkrzewy drewniejące u nasady, osiągające do 0,6 m wysokości. Łodygi zwykle wyprostowane, z grubą korą pierwotną, nagie, rzadko owłosione[7][5].
Liście
Skrętoległe lub naprzeciwległe. Pojedyncze, zwykle lancetowate, z wyraźną żyłką centralną[7]. Zwykle całobrzegie, rzadko ząbkowane lub z gruczołowatymi włoskami na brzegu[5].
Kwiaty
Obupłciowe, nierzadko okazałe (do 4 cm średnicy), ale krótkotrwałe (zwykle jednodniowe lub szybciej opadające). Rozwijają się na szczytach rozgałęzionych pędów. Działek kielicha jest 5, zwykle wolnych, czasem zrosłych u nasady. Płatków także jest 5 i są one wolne, barwy niebieskiej, żółtej, czerwonej, różowej lub białej. Pręcików jest 5, z nitkami u nasady poszerzonymi i nieco złączonymi, z przemiennie do nich wyrastającymi prątniczkami[7]. Zalążnia z 5 nitkowatymi szyjkami, zwieńczonymi główkowatymi znamionami, pięciokomorowa, ale z fałszywymi przegrodami dodatkowo dzielącymi komory. W każdej komorze dwa zalążki[5].
Owoce
Torebki podzielone na dziesięć komór. Nasiona spłaszczone, czarne lub brązowe. Silnie śluzowacieją w kontakcie z wodą[7].
Remove ads

Systematyka

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Len wielkokwiatowy
Thumb
Len krzewiasty
Pozycja systematyczna

Jeden z 8 rodzajów podrodziny Linoideae w obrębie rodziny lnowate (Linaceae)[10]. W tradycyjnym ujęciu rodzaj nie jest taksonem monofiletycznym – dzieli się na dwa klady, z których jedną tworzą dwie sekcje o niebieskich kwiatach – sect. Linum i Dasylinum, a drugą pozostałe sekcje o kwiatach żółtych – Cathartolinum, Linopsis i Syllinum oraz zagnieżdżone w tej grupie cztery inne tradycyjnie wyróżniane rodzaje: Hesperolinon, Sclerolinon, Clioccoca i Radiola[11][12][13]. Postuluje się włączenie tych rodzajów do Linum[13], aczkolwiek w bazach taksonomicznych zachowują wciąż jeszcze odrębność[14].

Wykaz gatunków[4]
  • Linum acuticarpum C.M.Rogers
  • Linum adenophyllum A.Gray
  • Linum adustum E.Mey. ex Planch.
  • Linum aethiopicum Thunb.
  • Linum africanum L.
  • Linum aksehirense Tugay & Ulukuş
  • Linum alatum (Small) H.J.P.Winkl.
  • Linum album Kotschy ex Boiss.
  • Linum allredii Sivinski & M.O.Howard
  • Linum alpinum Jacq.
  • Linum altaicum Ledeb. ex Juz. – len ałtajski
  • Linum amurense Alef.
  • Linum anglicum Mill.
  • Linum appressum Caball.
  • Linum arboreum L.
  • Linum arenicola (Small) H.J.P.Winkl.
  • Linum aretioides Boiss.
  • Linum aristatum Engelm.
  • Linum aroanium Boiss. & Orph.
  • Linum australe A.Heller
  • Linum austriacum L. – len austriacki
  • Linum ayliniae Yılmaz
  • Linum bahamense Northr.
  • Linum baicalense Juz.
  • Linum basarabicum (Săvul. & Rayss) Klokov ex Juz.
  • Linum berlandieri Hook.
  • Linum betsiliense Baker
  • Linum bicarpellatum Sharsm.
  • Linum bienne Mill. – len dwuletni
  • Linum boissieri Asch. & Sint. ex Boiss.
  • Linum brachypetalum O.Schwartz
  • Linum brevifolium A.St.-Hil. & Naudin
  • Linum brevistylum C.M.Rogers
  • Linum breweri A.Gray
  • Linum burkartii Mildner
  • Linum caespitosum Sm.
  • Linum californicum Benth.
  • Linum campanulatum L. – len dzwonkowaty
  • Linum capitatum Kit. ex Schult. – len główkowaty
  • Linum cariense Boiss.
  • Linum carneum A.St.-Hil.
  • Linum carnosulum Boiss.
  • Linum carratracense (Rivas Goday & Rivas Mart.) Mart.Labarga & Muñoz Garm.
  • Linum carteri Small
  • Linum catharticum L. – len przeczyszczający
  • Linum chaborasicum Mouterde
  • Linum chamissonis Schiede
  • Linum ciliatum Hayek
  • Linum clevelandii Greene
  • Linum compactum A.Nelson
  • Linum comptonii C.M.Rogers
  • Linum congestum A.Gray
  • Linum corymbiferum Desf.
  • Linum corymbulosum Rchb.
  • Linum cratericola Eliasson
  • Linum cremnophilum I.M.Johnst.
  • Linum cruciatum Planch.
  • Linum cubense Bisse
  • Linum czernjajevii Klokov
  • Linum decumbens Desf.
  • Linum densiflorum P.H.Davis
  • Linum digynum A.Gray
  • Linum doerfleri Rech.f.
  • Linum dolomiticum Borbás – len dolomicki
  • Linum drymarioides Curran
  • Linum elegans Spruner ex Boiss.
  • Linum elongatum H.J.P.Winkl.
  • Linum emirnense Bojer
  • Linum empetrifolium (Boiss.) P.H.Davis
  • Linum erigeroides A.St.-Hil.
  • Linum ertugrulii Tugay, Bağcı & Uysal
  • Linum esterhuyseniae C.M.Rogers
  • Linum euboeum Bornm.
  • Linum extraaxillare Kit. – len karpacki
  • Linum filiforme Urb.
  • Linum flagellare (Small) H.J.P.Winkl.
  • Linum flavum L. – len złocisty
  • Linum floridanum (Planch.) Trel.
  • Linum flos-carmini Ruiz-Martin, Mart.Labarga, Jim.Mejías & Pérez-Barr.
  • Linum gaditanum Mart.Labarga & Muñoz Garm.
  • Linum goulimyi Rech.f.
  • Linum gracile Sm. ex Planch.
  • Linum grandiflorum Desf. – len wielkokwiatowy
  • Linum guatemalense Benth.
  • Linum gyaricum Vierh.
  • Linum gypsogenium G.L.Nesom
  • Linum harlingii Eliasson
  • Linum harperi Small
  • Linum hellenicum Iatroú
  • Linum heterosepalum Regel
  • Linum heterostylum C.M.Rogers
  • Linum hirsutum L. – len włochaty
  • Linum hologynum Rchb.
  • Linum hudsonioides Planch.
  • Linum hypericifolium Salisb.
  • Linum imbricatum (Raf.) B.D.Jacks.
  • Linum intercursum E.P.Bicknell
  • Linum iranicum Hausskn. ex Bornm.
  • Linum jimenezii Pau
  • Linum katiae Peruzzi
  • Linum kaynakiae Yılmaz
  • Linum keniense T.C.E.Fr.
  • Linum khorassanicum Joharchi & Behrooz.
  • Linum kingii S.Watson
  • Linum komarovii Juz.
  • Linum kurdicum (P.H.Davis) Naum.-Svetl.
  • Linum lasiocarpum Rose
  • Linum leonii F.W.Schultz
  • Linum leucanthum Boiss. & Spruner
  • Linum lewisii Pursh
  • Linum littorale A.St.-Hil.
  • Linum longipes Rose
  • Linum lundellii C.M.Rogers
  • Linum macraei Benth.
  • Linum macrocarpum C.M.Rogers
  • Linum macrorhizum Juz.
  • Linum marginale A.Cunn.
  • Linum marianorum (Rivas Goday & Bellot) Mart.Labarga & Muñoz Garm.
  • Linum maritimum L.
  • Linum marojejyense (Humbert) C.M.Rogers
  • Linum mauritanicum Pomel
  • Linum mcvaughii C.M.Rogers
  • Linum medium (Planch.) Britton
  • Linum meletonis Hand.-Mazz.
  • Linum mexicanum Kunth
  • Linum micranthum A.Gray
  • Linum modestum C.M.Rogers
  • Linum monogynum G.Forst.
  • Linum mucronatum Bertol.
  • Linum mysorense B.Heyne ex Benth.
  • Linum narbonense L. – len narboński
  • Linum nelsonii Rose
  • Linum neomexicanum Greene
  • Linum nervosum Waldst. & Kit. – len żyłkowany
  • Linum nodiflorum L.
  • Linum numidicum Murb.
  • Linum obtusatum (Boiss.) Stapf
  • Linum olgae Juz.
  • Linum oligophyllum Willd. ex Schult.
  • Linum olympicum Boiss.
  • Linum orizabae Planch.
  • Linum pallasianum Schult.
  • Linum pallescens Bunge
  • Linum pamphylicum (Boiss.) Podp.
  • Linum perenne L. – len trwały
  • Linum persicum Boiss.
  • Linum peyronii Post
  • Linum phitosianum Christod. & Iatroú
  • Linum platyphyllum (P.H.Davis) Yıld.
  • Linum polygaloides Planch.
  • Linum pratense (Norton) Small
  • Linum pringlei S.Watson
  • Linum prostratum Dombey ex Lam.
  • Linum puberulum (Engelm.) A.Heller
  • Linum pubescens Banks & Sol.
  • Linum punctatum C.Presl
  • Linum pungens Planch.
  • Linum quadrifolium L.
  • Linum ramosissimum Gay
  • Linum rigidum Pursh
  • Linum rupestre Engelm. ex A.Gray
  • Linum rzedowskii Arreguín
  • Linum salsoloides Lam. – len solankowaty
  • Linum scabrellum Planch.
  • Linum schiedeanum Schltdl. & Cham.
  • Linum scoparium Griseb.
  • Linum selaginoides Lam.
  • Linum seljukorum P.H.Davis
  • Linum setaceum Brot.
  • Linum silpii Gomb.
  • Linum smallii (C.M.Rogers) K.Bradley & Weakley
  • Linum smithii Mildner
  • Linum spergulinum A.Gray
  • Linum squamulosum Rudolphi ex Willd.
  • Linum squarrosum Munby
  • Linum stelleroides Planch.
  • Linum stocksianum Boiss.
  • Linum striatum Walter
  • Linum strictum L.
  • Linum subbiflorum Juz.
  • Linum subteres (Trel.) H.J.P.Winkl.
  • Linum suffruticosum L. – len krzewiasty
  • Linum sulcatum Riddell
  • Linum tauricum Willd.
  • Linum tegedense (C.Vicioso ex Pau) Mart.Labarga & Muñoz Garm.
  • Linum tenellum Schltdl. & Cham.
  • Linum tenue Desf.
  • Linum tenuifolium L. – len wąskolistny
  • Linum thesioides Bartl.
  • Linum thracicum Degen
  • Linum thunbergii Eckl. & Zeyh.
  • Linum tmoleum Boiss.
  • Linum toxicum Boiss.
  • Linum triflorum P.H.Davis
  • Linum trigynum L.
  • Linum turcomanicum Juz.
  • Linum ucranicum (Griseb. ex Planch.) Czern.
  • Linum unguiculatum P.H.Davis
  • Linum uninerve (Rochel) Jáv.
  • Linum usitatissimum L. – len zwyczajny
  • Linum vanense Azn.
  • Linum velutinum Steud. ex Planch.
  • Linum vernale Wooton
  • Linum verruciferum Azn.
  • Linum villarianum Pau
  • Linum villosum C.M.Rogers
  • Linum violascens Bunge
  • Linum virginianum L.
  • Linum virgultorum Boiss. & Heldr. ex Planch.
  • Linum viscosum L. – len lepki
  • Linum volkensii Engl.
  • Linum vuralianum Yılmaz & Kaynak
  • Linum westii C.M.Rogers
Remove ads

Zastosowanie

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Nasiona lnu zwyczajnego
Thumb
Chałupnicze międlenie lnu zwyczajnego

Gatunkiem lnu o największym znaczeniu praktycznym jest len zwyczajny (Linum usitatissimum) – roślina włóknodajna i oleista pochodząca z Bliskiego Wschodu, stara roślina użytkowa uprawiana od kilku tysięcy lat, dostarczająca m.in. włókna (które mimo konkurencji tworzyw sztucznych nadal jest bardzo cenione), makuchów na paszę. Nasiona (siemię lniane) używane są w lecznictwie.

Jako rośliny lecznicze wykorzystywane są także: len przeczyszczający Linum catharticum, L. lewisii, ten drugi jest także rośliną włóknodajną. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza: len złocisty Linum flavum (kwiaty żółte), len wielkokwiatowy Linum grandiflorum (kwiaty czerwone), len trwały Linum perenne i len narboński Linum narbonense (kwiaty niebieskie)[9].

Gatunki uprawiane w Polsce[16][17]
  • len ałtajski Linum altaicum Ledeb. ex Juz.
  • len wąskolistny, len cienkolistny Linum tenuifolium L.
  • len dolomicki Linum dolomiticum Borbás
  • len dwuletni Linum bienne Mill.
  • len dzwonkowaty Linum campanulatum L.
  • len główkowaty Linum capitatum Kit. ex Schult.
  • len krzewiasty Linum suffruticosum L.
  • len lepki Linum viscosum L.
  • len narboński Linum narbonense L.
  • len solankowaty Linum salsoloides Lam.
  • len wielkokwiatowy Linum grandiflorum Desf.
  • len zwyczajny Linum usitatissimum L.
  • len żyłkowany Linum nervosum Waldst. & Kit.
Remove ads

Zobacz też

Szybkie fakty
Szybkie fakty

Przypisy

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads