Męczennicowate

Męczennicowate (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.) – rodzina roślin z rzędu malpigiowców (Malpighiales). Obejmuje w ujęciu systemów APG 27 rodzajów z 975 gatunkami. W dawniejszych systemach należące tu rośliny zwykle rozdzielano do trzech rodzin, obecnie mających status podrodzin. Przedstawiciele męczennicowatych występują na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i subtropikalnej, z centrum zróżnicowania w Ameryce Południowej. Nieliczni przedstawiciele sięgają strefy umiarkowanej (we wschodniej części Ameryki Północnej)^[3]. We florze Polski brak jej przedstawicieli^[4]. Liczne gatunki są uprawiane jako ozdobne (zwłaszcza z rodzaju męczennica Passiflora). Niektóre mają jadalne owoce (pozostałe części roślin są trujące), bywają wykorzystywane lokalnie w ziołolecznictwie^[3].

Męczennicowate

Męczennica cielista
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	męczennicowate
Nazwa systematyczna
Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb. Bonpl. & Kunth, Nov. Gen. Sp. 2: fol. 100, qu. 126. 8 Dec 18

Morfologia

Turnera ulmifolia

Turnera subulata

Tricliceras lacerata

Pokrój

W wielu wypadkach drzewa, krzewy i drewniejące lub zielne pnącza (zwłaszcza w podrodzinie Passifloroideae), rośliny zielne, zwłaszcza byliny i krzewy spotykane są wśród podrodzin Malesherbioideae i Turneroideae. Rośliny w różnym stopniu bywają owłosione lub ogruczolone, częste są miodniki pozakwiatowe – zwykle u nasady blaszki liściowej (Turneroideae), na ogonku liściowym lub łodydze (Passifloroideae). Niektórzy przedstawiciele wykształcają bulwy lub sukulentowate pędy (Adenia)^[3].

Liście

Skrętoległe. Blaszka liściowa o różnym kształcie – równowąska (u niektórych przedstawicieli Malesherbia) do owalnej, całobrzega do wcinanej w różnym stopniu, rzadko pierzastozłożona. Przylistki nieobecne lub drobne (Turneroideae) do okazałych u niektórych przedstawicieli Passifloroideae^[3].

Kwiaty

Promieniście symetryczne, często okazałe, zwykle obupłciowe, pojedyncze lub zebrane w szczytowe lub kątowe kwiatostany groniaste, wiechowate lub wierzchotkowate. Rzadko występuje też kaulifloria. Okwiat zwykle 5-krotny, zróżnicowany na kielich i często efektowną koronę. Pręciki, których jest zwykle 5 lub 8 wyrastają z hypancjum lub androgynoforu (Passiflora, Malesherbia). Zalążnia jest górna, rzadko wpół dolna, powstaje w wyniku zrośnięcia zwykle trzech owocolistków i zwieńczona jest trzema szyjkami^[3].

Owoce

Torebki (Turneroideae, Malesherbioideae) lub jagody (Passifloroideae), zwykle wielonasienne^[3].

Systematyka

Męczennica błękitna

Owoc męczennicy jadalnej (marakuja)

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina uznawana jest za siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny Lacistemataceae i wierzbowatych Salicaceae, blisko spokrewniona jest też z fiołkowatymi (Violaceae). Należy m.in. ze wszystkimi wymienionymi do rzędu malpigiowców (Malpighiales), a wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

←	Humiriaceae – pochodnikowate Achariaceae Goupiaceae Violaceae – fiołkowate Passifloraceae – męczennicowate Lacistemataceae Salicaceae – wierzbowate Peraceae Rafflesiaceae – bukietnicowate Euphorbiaceae – wilczomleczowate Phyllanthaceae – liściokwiatowate Picrodendraceae Linaceae – lnowate Ixonanthaceae

W obrębie rodziny wyróżnia się następujące podrodziny^[2]:

męczennicowate	Malesherbioideae Turneroideae Passifloroideae

Podrodzina Malesherbioideae Burnett – (syn. Malesherbiaceae D. Don, nom. cons.) – takson monotypowy, z jedynym rodzajem występującym w zachodniej części Ameryki Południowej:

• Malesherbia Ruiz & Pav.

Podrodzina Turneroideae Eaton (syn. Turneraceae, Piriquetaceae) – 10 rodzajów z 205 gatunkami roślin zielnych i drewniejących, występujących w tropikach Ameryki Południowej i Afryki^[5]:

• Adenoa Arbo
• Erblichia Seem.
• Hyalocalyx Rolfe
• Loewia Urb.
• Mathurina Balf.f.
• Piriqueta Aubl.
• Stapfiella Gilg
• Streptopetalum Hochst.
• Tricliceras Thonn. ex DC.
• Turnera L.

Podrodzina Passifloroideae Burnett – 16 rodzajów z 705 gatunkami występującymi w strefie międzyzwrotnikowej całego świata, rozdzielane są na dwa plemiona: Passifloreae de Candolle z 10 rodzajami i 675 gatunkami oraz Paropsieae de Candolle z 6 rodzajami spotykanymi w Afryce zachodniej^[6]:

• Adenia Forssk.
• Ancistrothyrsus Harms
• Androsiphonia Stapf
• Barteria Hook.f.
• Basananthe Peyr.
• Crossostemma Planch. ex Benth.
• Deidamia Noronha ex Thouars
• Dilkea Mast.
• Efulensia C.H.Wright
• Hollrungia K.Schum.
• Mitostemma Mast.
• Paropsia Noronha ex Thouars
• Paropsiopsis Engl.
• Passiflora L. – męczennica
• Schlechterina Harms
• Smeathmannia Sol. ex R. Br.
• Viridivia J.H.Hemsl. & Verdc.

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Violanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd męczennicowce (Passiflorales Dumort.), podrząd Passiflorineae Bessey in C.K. Adams, rodzina męczennicowate (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.)^[7].