Maria Kann

Maria Kann, ps. Kamilla, Halina, Murka (ur. 11 maja 1906^[1] w Łochwicy lub 11 września 1906 w Połtawie^[2], zm. 30 grudnia 1995 w Warszawie^[2]) – polska polonistka, pisarka, propagatorka szybownictwa, sanitariuszka, działaczka społeczna w zakresie harcerstwa, działaczka niepodległościowa, autorka publikacji dokumentalnej Na oczach świata o walkach w getcie warszawskim z 1943, reporterka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.

Szybkie fakty Data i miejsce urodzenia, Data i miejsce śmierci ...

Wykształcenie

Urodzona w rodzinie Bolesława Kanna i Marii z Siewruków – farmaceutów i właścicieli apteki w Łochwicy. Ojciec zmarł przed wybuchem I wojny światowej^[3]. Po ucieczce z Połtawy przed Sowietami zamieszkała w 1922 z matką, siostrą i dwoma braćmi w Warszawie^[4]. Tam ukończyła w 1926 Gimnazjum im. Królowej Jadwigi i zdała maturę oraz w 1931 polonistykę i Studium Pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim^[4]^[5].

Działalność przed okupacją niemiecką oraz harcerstwo

Od 1928 należała do Związku Harcerstwa Polskiego. Po ukończeniu studiów pracowała w dwóch warszawskich szkołach powszechnych. Od 1932 pracowała w prywatnej harcerskiej Szkole Powszechnej im. Andrzeja Małkowskiego w Warszawie, którą opisała w późniejszej książce Koniec i początek świata. W 1932 debiutowała też na łamach prasy harcerskiej jako publicystka. W 1934 ogłosiła opowieść Leśne czary. W tym czasie Kann była również aktywną działaczką harcerską i członkinią Zarządu Harcerskiego Klubu Lotniczego. Między 1936 a 1938 Kann kierowała referatem szybowcowym ZHP. Współdziałała z pismami harcerskimi od 1930, a w latach 1932–1939 współredagowała pismo „Skrzydła” prowadzone przez instruktorki harcerskie. Angażowała się w Żywy Teatr, współpracując z Aleksandrem Kamińskim. We współpracy z Natalią Hiszpańską, ówczesną kierowniczką kręgu harcerskiego Wilcze Gniazdo, Kann uruchomiła chór harcerski. Razem ze Stefanem Waciórskim była autorką scenariusza szopki lotniczej wystawionej w 1938 w Domu Harcerskim^[4].

Zaangażowanie w wojnie obronnej września 1939

Po wybuchu II wojny światowej Kann zgłosiła się do Polskiego Czerwonego Krzyża. Tamże przeszkolona pracowała później jako sanitariuszka, pomagając w roznoszeniu lekarstw do szpitali i punktów sanitarnych. Irena Lewandowska powierzyła Marii Kann organizację jednej z filii Szpitala Ujazdowskiego. Kann została kierowniczką Szpitala Wojskowego przy ulicy Siennej, za co została później odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. Kann współpracowała z Harcerskim Sanitariatem Warszawy od początku okupacji niemieckiej^[4].

Działalność w czasie okupacji

W latach 1940–1944 była działaczką podziemia kulturalnego oraz redaktorką konspiracyjnego czasopisma młodzieży lotniczej „Wzlot” oraz jednym z założycieli konspiracyjnego wydawnictwa „Załoga”. 3 listopada 1942 jako matka chrzestna, wraz z Zofią Kossak, uczestniczyła w Kościele Panien Kanoniczek w Warszawie przy ul. Bielańskiej w uroczystości poświęcenia sztandaru dla 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Poczet sztandarowy stanowili Cichociemni: mjr Maciej Kalenkiewicz ps. Kotwicz, por Jan Marek ps. Walka oraz ppor. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian^[6].

Kann mieszkała w sąsiedztwie getta w latach 1942–1943. Podczas okupacji hitlerowskiej udzielała pomocy ludności żydowskiej, współpracując m.in. z Zofią Kossak-Szczucką oraz Władysławem Bartoszewskim. Z biegiem czasu ta działalność ewoluowała do zorganizowanej formy: Kann była członkinią Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Jej działalność obejmowała umieszczanie dzieci z getta w sierocińcach lub prywatnych domach. W reakcji na toczące się walki w getcie warszawskim wiosną 1943 w porozumieniu z Aleksandrem Kamińskim rozpoczęła pisanie publikacji dokumentalnej Na oczach świata, która została wydana w październiku 1943^[4]. Kann założyła razem ze Stanisławem Tomaszewskim i Józefem Zarembą konspiracyjne wydawnictwo „Załoga”, którego nakładem ukazały się takie publikacje jak Dywizjon 303, pamiętniki Churchilla Krok po kroku, Droga wiodła przez Narwik autorstwa Ksawerego Pruszyńskiego oraz Skąd i dokąd idziemy Bogdana Suchodolskiego. Była członkinią oddziału Bakcyl Sanitariatu okręgu warszawskiego Armii Krajowej pomagając w transporcie rannych podczas powstania warszawskiego oraz na Lesznie i na terenie Punktu Opatrunkowego przy Arsenale przy ul. Długiej. Podczas udzielania pomocy uszkodziła sobie kręgosłup. Kann była zaangażowana w powstanie sztandaru 1 Polskiej Brygady Spadochronowej w Wielkiej Brytanii, co opisała na łamach „Przekroju” w 1957^[4]. Warszawę opuściła z ludnością cywilną i trafiła do obozu Dulag 121 w Pruszkowie. Tam została umieszczona w szpitalu i oczekiwała na transport do Piotrkowa, co pokrzyżował nalot lotniczy na to miasto, zatrzymując więźniów w Sochaczewie. Kann była przeznaczona do kopania rowów ochronnych pod ostrzałem artylerii, jednak została wykupiona przez Juliana Milczarka i znalazła się w Halinowie, a później w szpitalu w Sochaczewie. Pod koniec II wojny światowej na ziemiach polskich pracowała w Delegaturze Rządu RP na kraj^[4].

Losy powojenne

Po wejściu na ziemie polskie Armii Czerwonej podjęła pracę w Krakowie w punkcie repatriacyjnym PCK^[7]. W 1945, działała jako członkini Wolności i Niezawisłości^[2]. Oskarżana o współpracę z tą organizacją, była więziona i przesłuchiwana przez UB od listopada 1945 do lutego 1946. Przesłuchiwał ją m.in. Józef Różański. Po uwolnieniu przez kilka miesięcy pracowała w Polskim Radiu jako kierownik redakcji w dziale dziecięco-młodzieżowym. W 1947 objęła dział literatury dziecięco-młodzieżowej w Wydawnictwie „Czytelnik”^[5]. Między 1948 a 1949 prowadziła w piśmie „Odrodzenie” dział literatury dziecięcej, zajmując się również tematami teatralnymi. W 1952 została zwolniona z pracy w „Czytelniku” i otrzymała zakaz wyjazdu z Polski, który obowiązywał do 1963. Po otrzymaniu pracy w „Naszej Księgarni” redagowała w tym wydawnictwie od 1952 roku serię broszur dla dzieci „Poczytaj mi, mamo”^[7]. Zajmowała się pracą twórczą, pisząc powieści i sztuki teatralne, głównie dla dzieci i młodzieży^[3]. W latach 1960–1966 była członkiem Rady Repertuarowej przy Centrali Wynajmu Filmów. Od 1950 do 1983 była członkinią ZLP i ZAiKS^[7].

22 października 1963 została odznaczona przez Jad Waszem medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Następnie 28 października 1963 posadziła wspólnie z Władysławem Bartoszewskim drzewko w imieniu „Żegoty” w Alei Sprawiedliwych w Jad Waszem^[5]^[8]. Specjalnie na ten wyjazd uchylono wobec niej zakaz wyjazdu za granicę^[3]. Do wsi Wilga w powiecie garwolińskim wyjeżdżała do domku letniskowego^[7].

Rodziny nie założyła. Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu Wawrzyszewskim (kwatera 5 D-10-11)^[4].

Życiorys

Wykształcenie

Działalność przed okupacją niemiecką oraz harcerstwo

Zaangażowanie w wojnie obronnej września 1939

Działalność w czasie okupacji

Losy powojenne

Upamiętnienie

Publikacje

Ordery i odznaczenia

Nagrody

Przypisy

Bibliografia

Wikiwand - on