Miedwie

Miedwie (niem. Madüsee) – jezioro w południowo-wschodniej części Pobrzeża Szczecińskiego na Równinie Pyrzyckiej.

Miedwie

Położenie
Państwo	Polska
Miejscowości nadbrzeżne	Jęczydół, Morzyczyn, Wierzbno, Wierzchląd, Żelewo
Region	Równina Pyrzycka
Wysokość lustra	14,1[1] m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	3527,0 ha[1]
Wymiary • max długość • max szerokość	16200 m[1] 3160 m[1]
Głębokość • średnia • maksymalna	19,3[1] m 43,8[2][1] m
Długość linii brzegowej	38,8 km[1]
Objętość	681 672,4 tys. m³[1]
Hydrologia
Rzeki zasilające	Płonia, Ostrowica, Miedwinka, Gowienica Miedwiańska, Rów Kunowski
Rzeki wypływające	Płonia
Rodzaj jeziora	rynnowe
Położenie na mapie gminy wiejskiej Stargard Miedwie
Położenie na mapie Polski Miedwie
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Miedwie
Położenie na mapie powiatu stargardzkiego Miedwie
53°17′00″N 14°53′00″E

Jezioro ma powierzchnię 35,27 km²^[3][4] (piąte co do wielkości w Polsce, drugie po jeziorze Dąbie w województwie zachodniopomorskim). Lustro wody jest na wysokości 14 m n.p.m., głębokość wynosi 43,8 m, przez co jest największą w Polsce kryptodepresją (29,8 m p.p.m.)^[5]. Linia brzegowa ma długość ok. 39 km, maksymalna szerokość 3,2 km. Brzegi są bezleśne, w południowej części bagniste. Przez Miedwie przepływa rzeka Płonia, uchodzą do niego Ostrowica, Miedwinka, Gowienica Miedwiańska, Rów Kunowski. W okolicach Żelewa jest ujęcie wody pitnej dla Szczecina^[6].

Nazwa

Nazwa jest wzmiankowana po raz pierwszy w XII wieku^[7]. Najpowszechniej przyjmuje się hipotezę o jej słowiańskiej genezie – wywodziłaby ona się od pomorskiego kontynuantu psł. nazwy pospolitej *medъ „miód”^[8]. Alternatywną hipotezą jest wyprowadzenie tej nazwy od pie. rdzenia *medʰu- „środkowy”^[8]. Nazwa niemiecka jest złożeniem dwóch członów: adaptacji nazwy pierwotnej Madü i nazwy pospolitej See „jezioro”. Została ona także spontanicznie zaadaptowana fonetycznie do polszczyzny w formie Madiza – wariant ten pozostaje w użyciu wśród starszych mieszkańców okolic jeziora^[8].

Historia

Obecny zbiornik jest pozostałością Zastoiska Pyrzyckiego, w którym gromadziły się wody topniejącego lądolodu. Jeziorzysko to (zwane również Pramiedwiem) obejmowało początkowo również obszar obecnego jeziora Płoń, a jego poziom był o 3 m wyższy od obecnego, stopniowo zmniejszając się. Do 1746 powierzchnia jeziora wynosiła prawie 4,2 tys. ha przy poziomie 16,5 m n.p.m., lecz w połowie XVIII wieku król Fryderyk Wielki zarządził meliorację okolic oraz regulację Płoni w celu pozyskania żyznych ziem dla rolnictwa. W wyniku działań Davida Gilly’ego poziom wody obniżył się o 2,5 m, a powierzchnia skurczyła się o 575 ha. Powstały wówczas nowe jeziora Będgoszcz, Zaborsko i Żelewko połączone Płonią^[9]. W 1959 roku zniszczono próg na ujściu rzeki Płoni co poskutkowało obniżeniem poziomu o ok. 36 cm^[10].

W czasach II wojny światowej nad jeziorem funkcjonowała torpedownia warsztatów torpedowych Gerätewerke Pommern Madüsee pracująca na potrzeby początkowo Luftwaffe, a po 1944 również Kriegsmarine^[11]. Na wschodnim brzegu w Kluczewie do roku 1993 mieściła się baza lotnicza Armii Czerwonej, która nie posiadając oczyszczalni ścieków wpłynęła na wzrost zanieczyszczenia jeziora (nośnikiem ścieków była Gowienica Miedwiańska)^[12].

W 1976 roku wybudowano jaz regulujący odpływ wody z Miedwia. Od tego czasu trwa okres podwyższonych stanów średnich, występują większe wahania poziomu wód, a występowanie stanów wysokich jest bardziej rozłożone w czasie (wyższe lustro wody latem oraz brak stanów niskich w miesiącach wiosennych)^[10].

W latach 2003–2006 na Miedwiu obowiązywał zakaz używania jednostek pływających z napędem spalinowym w odległości 200 m od brzegu z wyjątkiem podejść do pomostów i przystani^[13][14].

Jakość wód

W 2009 r. przeprowadzono badania jakości wód Miedwia w ramach monitoringu diagnostyczno-operacyjno-celowego. Ich stan ekologiczny oceniono jako umiarkowany (III klasy), a stan chemiczny jako dobry. W ogólnej dwustopniowej ocenie stwierdzono zły stan wód^[15].

Fauna

Jezioro zamieszkuje m.in.^[10]: sieja miedwiańska (gatunek autochtoniczny), sielawa, szczupak, okoń, węgorz, jaź, karp, krąp, lin, miętus pospolity, płoć, sandacz i leszcz oraz 2 gatunki skorupiaków żyjących, poza Miedwiem, w wodach alpejskich i w Skandynawii oraz ptaki wodne m.in. wąsatka.

W końcu lat 40. XX wieku w akwenie znaleziono organizmy reliktowe: Mysis oculata v. relicta, pontoporeja czarnooka, Pallasea quadrispinosa, Coregonus lavaretus maraena (odmiana siei pospolitej)^[16].

• 
  Morzyczyn, amfiteatr nad Miedwiem

Zagospodarowanie

Promenada nad Miedwiem

Miedwie – przystań

Miedwie – molo i plaża

Nad jeziorem jest wiele ośrodków wypoczynkowych z wypożyczalniami sprzętu wodnego i kąpieliska – Wierzchląd, Koszewko i Koszewo w gminie Stargard, Wierzbno oraz położone nad bagnami Turze w gminie Pyrzyce, Żelewo w gminie Stare Czarnowo oraz Kunowo, Jęczydół, Morzyczyn i Zieleniewo w gminie Kobylanka. Najbliżej położoną stacją kolejową jest Miedwiecko, oddalone ok. 1,5 km od Morzyczyna.

Nazwa

Nazwa jeziora ma korzenie słowiańskie i pochodzi od słowa med oznaczającego miód^[17]. Możliwe też, że wywodzi się od indoeuropejskiego pierwiastka medhjo- bądź medhu-, oznaczającego 'środkowy'. W źródłach historycznych nazwa zmieniała się kilkukrotnie, występują m.in.: Meduvi 1220, Meduwe 1226, Meduia 1304, Maduwe 1316, Madui lacus 1618, der Madue See 1834^[18].

Nazwę Miedwie wprowadzono urzędowo w 1949 roku, w miejsce niemieckiej – Madüsee^[19].

Szlaki turystyczne

• Szlak Ziemi Pyrzyckiej im. Stanisława Jansona (pieszo-rowerowy: Morzyczyn – Brodogóry – Przelewice – Brzesko – Pyrzyce)
• Szlak im. Bolesława Czwójdzińskiego (Miedwiecko – Morzyczyn – Kołbacz – Puszcza Bukowa – Szczecin)
• Szlak rowerowy wokół Miedwia (Morzyczyn – Brodogóry – Giżyn – Kołbacz – Kobylanka – Morzyczyn)
• Szlak kajakowy Płonia (Barlinek – Szczecin)

Podanie o klasztorze w Kołbaczu

Opowiada Franciszek Pałasz, l. 70, urodzony w Stężycy pow. Kartuzy, od 1946 r. zam. w Żelewie pow. Gryfino, woj. szczecińskie^[20]:

Klasztòr w Kolbaczu, nie, on już tam jest od tysonca sto, zdaje mi se, szedzesontégo roku. Mówio tak: na, w jezorze M^wiedwie nie buło żadn'ych sejów. I w ogóle mało riby, tak tu dużo riby nie buło. To tén przeor z tego Kolbaczy se założył z tym kusym, żeb'y mu ta seja jakos wprowadz.ic, on jego duszä możé zabrac. Diabuł se uceszył, ^uogonem zamérdał i pojechał na Łotwe panie, tam, na tén Päjpus, zej tam. No jak tam pojechał, náá, ^wtedy przeor w stra^chu, nie, b^uo niedugo bedze pó^łnoc, a po północy diabéł przylec.i i go weznie. Tak on posłäł tych swoich braciszków wszystkich, tych mnichów, dookoła jezora ^uobstawił-ił i zaczón drzec se jak kury – piat'. To diabuł lec.i z tá seją, nie? Jak już buł blisko czu^je, że kury piejo, t^uo se zlonk i sejä pusc.ił [do jeziora M^wiedwie] i uc.iek, jo, a przeor dusze ^uocalił.

Źródło:^[21]