Pszeniec gajowy

Pszeniec gajowy (Melampyrum nemorosum L.) – gatunek rośliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Występuje w środkowej i wschodniej Europie oraz na zachodniej Syberii^[3]. W Polsce jest gatunkiem pospolitym na całym niżu i w niższych położeniach górskich^[4]. Jest półpasożytem, za pomocą ssawek pobiera od innych roślin wodę i sole mineralne.

Pszeniec gajowy

Pszeniec gajowy z fioletowo wybarwionymi górnymi przysadkami
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	pszeniec
Gatunek	pszeniec gajowy
Nazwa systematyczna
Melampyrum nemorosum L. Sp. Pl. 2: 605. 1753[3]
Synonimy
Marinellia nemoralis (L.) Bubani[3]

Morfologia

Kwiatostan

Łodyga

Wzniesiona, o wysokości 15–70 cm. W dolnej części jest dwurzędowo, naprzemiennie owłosiona.

Liście

Ulistnienie nakrzyżległe, liście jajowatego kształtu, krótkoogonkowe, ostro zakończone. Przysadki o oszczepowato-sercowatych nasadach, całobrzegie, lub o brzegach szczeciniasto-ząbkowanych. Charakterystyczną cechą jest często spotykane fioletowe wybarwienie górnych przysadek, czasami przysadki są białe. Ogonki liściowe pokryte krótkimi i długimi włoskami.

Kwiaty

Grzbieciste, dwuwargowe kwiaty wyrastają pojedynczo w kątach przysadek, tworząc luźne i jednostronne grono. Złocistożółta korona z pomarańczowym wybarwieniem na szczycie ma długość 1,5–2 cm. Czerwonobrunatna rurka korony jest gęsto owłosiona włoskami o długości ponad 0,5 mm. Gardziel korony jest zamknięta. Kielich krótszy od korony z lancetowatymi, ostro zakończonymi ząbkami.

Owoc

Jajowata torebka.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od lipca do września, kwiaty zapylane są przez owady o długim aparacie gębowym. Nasiona roznoszone są przez mrówki (myrmekochoria). Siedlisko: liściaste lasy i zarośla. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Trifolio-Melampyretum nemorosi^[5]. Roślina trująca: Ziele zawiera aukubinę.

Zmienność

Gatunek jest zmienny morfologicznie. Tworzy również formy przejściowe do pszeńca polskiego, szczególnie na wschodzie Polski.

Wyróżniane są podgatunki^[3]:

• Melampyrum nemorosum subsp. nemorosum
• Melampyrum nemorosum subsp. catalaunicum (Freyn) Beauverd
• Melampyrum nemorosum subsp. debreceniense (Soó ex Rapaics) Soó