Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Renifer tundrowy
gatunek ssaka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Renifer tundrowy[3], ren[4], karibu[4] (Rangifer tarandus) – gatunek ssaka z rodziny jeleniowatych (Cervidae), zamieszkujący arktyczną tundrę i lasotundrę w Eurazji i Ameryce Północnej.
Remove ads
Systematyka
Taksonomia
Takson po raz pierwszy opisany przez K. Linneusza w 1758 pod nazwą Cervus tarandus[5]. Jako miejsce typowe autor wskazał „(łac.) Habitat in Alpibus Europae et Asiae maxime septentrionalibus”[5], zidentyfikowane przez O. Thomasa jako Laponia w Szwecji[6]. Jedyny przedstawiciel rodzaju renifer[3] (Rangifer) utworzonego przez C. H. Smitha w 1827 roku[7].
Podgatunki
Wyróżniono kilkanaście podgatunków R. tarandus[8][3]:
- R. tarandus buskensis
- R. tarandus caboti
- R. tarandus caribou – renifer kanadyjski
- R. tarandus dawsoni – renifer wyspowy (wymarły[2])
- R. tarandus fennicus – renifer fiński
- R. tarandus groenlandicus
- R. tarandus osborni
- R. tarandus pearsoni
- R. tarandus pearyi – renifer mały
- R. tarandus phylarchus
- R. tarandus platyrhynchus
- R. tarandus sibiricus
- R. tarandus tarandus – renifer europejski
- R. tarandus terraenovae
Remove ads
Charakterystyka
Masa ciała reniferów wynosi od 55 do 318 kg, natomiast długość ciała 150–230 cm[9]. Wysokość w kłębie obu płci dochodzi do 120 cm[9]. Mają gęste owłosienie, z długą grzywą na szyi. Sierść zapewnia dobrą ochronę przed mrozem. Kolor futra zależny jest od podgatunku, regionu występowania, płci i pory roku; obejmuje barwy od ciemnobrązowej po niemal białą. U obu płci występuje okazałe poroże, nieco mniejsze u samic i u młodych. Samce zrzucają poroże zaraz po rui u samic[9]. Główne różnice między przedstawicielami poszczególnych podgatunków przejawiają się niektórych wymiarach czaszki i reszty szkieletu, budowie poroża oraz w zachowaniu[2].
Remove ads
Ekologia
Podsumowanie
Perspektywa
Pożywienie
Renifer jest roślinożerny – zjada trawy, mchy, liście krzewów, byliny i porosty, zwłaszcza chrobotki, a także niektóre grzyby[10][11][12]. Porosty szczególnego znaczenia nabierają w zimie. W razie niemożności zdobycia pożywienia wskutek grubej i twardej pokrywy śniegu renifery mogą wędrować na zadrzewione obszary, by zjadać porosty z drzew[13].
Drapieżniki
Różne drapieżniki intensywnie polują na renifery, a nadmierne polowania prowadzone przez ludzi na niektórych obszarach, przyczyniają się do spadku populacji[14]. Orły przednie polują na cielęta - są najbardziej wydajnymi łowcami na terenach wycieleń[15]. Rosomaki porywają nowonarodzone cielęta lub rodzące krowy, a także (rzadziej) osłabione dorosłe osobniki. Niedźwiedzie brunatne i polarne polują na renifery niezależnie od ich wieku, ale, podobnie jak rosomaki, najczęściej atakują słabsze zwierzęta, takie jak cielęta i chore osobniki, ponieważ zdrowe dorosłe renifery zazwyczaj są w stanie prześcignąć niedźwiedzia. Wilk szary jest najskuteczniejszym naturalnym drapieżnikiem dorosłych zwierząt; zabija je w dużych ilościach, szczególnie w okresie zimowym. Niektóre stada wilków szarych, a także pojedyncze niedźwiedzie grizzly w Kanadzie, mogą podążać za danym stadem reniferów i utrzymywać się z niego przez cały rok[16][17].
W 2020 r. naukowcy na Svalbardzie byli świadkami, i mogli po raz pierwszy sfilmować atak niedźwiedzia polarnego na renifera, wpychającego go do oceanu, po czym niedźwiedź dogonił go i zabił[18]. Ten sam niedźwiedź z powodzeniem powtórzył tę technikę polowania następnego dnia. Na Svalbardzie szczątki reniferów stanowią 27,3% odchodów niedźwiedzi polarnych, co sugeruje, że "mogą one stanowić istotną część diety niedźwiedzi polarnych na tym obszarze"[19].
Owady wysysające krew, takie jak komary, meszkowate, a zwłaszcza giez Hypoderma tarandi i Cephenemyia trompe[20][21], są plagą reniferów w okresie letnim i mogą powodować stres na tyle silny, by zahamować karmienie i wycielenia[22]. Dorosły renifer może stracić około 1 litr krwi na skutek ukąszeń owadów w ciągu każdego tygodnia spędzonego w tundrze. Nękające owady sprawiają, że zwierzęta te są w ciągłym ruchu, poszukując wietrznych obszarów, takich jak szczyty wzgórz i grzbiety górskie, skaliste urwiska, brzegi jezior i leśne ostępy lub połacie śniegu, które oferują wytchnienie od brzęczącej hordy. Gromadzenie się w dużych stadach jest kolejną strategią stosowaną przez karibu w celu powstrzymania owadów[23].
Renifery są dobrymi pływakami, a w jednym przypadku całe ciało renifera zostało znalezione w żołądku rekina grenlandzkiego (Somniosus microcephalus), gatunku występującego na dalekim północnym Atlantyku[24].
Remove ads
Rozmnażanie
Ruja trwa od października do listopada[9]. Występuje poligynia; jeden samiec zapładnia kilka samic[9]. Ich liczba różni się w zależności od ekotypu karibu; w Kanadzie jest to od mniej niż 5 do ponad 20[25]. Notowana długość ciąży jest wysoce zmienna, wynosi 203–240 dni[26]. Porody odbywają się zwykle w maju i czerwcu; u reniferów z północnych części zasięgu samice cielą się później, niż te z południa. Porody przebiegają synchronicznie: w danym stadzie 90% młodych rodzi się w okresie 5–15 dni[13]. Po około 45 dniach życia młode żywią się głównie pokarmem innym, niż mleko matki, które jednak nadal spożywają[9]. Cielęta są narażone na drapieżnictwo; zależnie od regionu występowania, śmiertelność w pierwszym roku życia może osiągać 14–77%, a w okolicach o wysokim zagęszczeniu wilków szarych (Canis lupus) i grizli (Ursus arctos horribilis) dochodzi do 90%[13].
Dojrzałość płciową renifery osiągają w wieku 16-17 miesięcy, jednak rzadko rozpoczynają wtedy rozród. Samice zwykle kopulują pierwszy raz w wieku 28-41 miesięcy; samce zaczynają się rozmnażać z powodzeniem w wieku 4-5 lat[13].
Remove ads
Ochrona
IUCN od 2015 uznaje renifera tundrowego za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Wcześniej uchodził za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Na decyzji zaważył znaczny (40% w badanym okresie) spadek liczebności globalnej populacji[2]. Spośród północnoamerykańskich podgatunków najmniej liczną populacja wyróżniał się renifer mały (R. tarandus pearyi). W 2004 jego liczebność wynosiła około 2000 osobników[25].
Remove ads
Renifery w kulturze
Renifery miały ciągnąć sanie św. Mikołaja. Renifer nie jest zwierzęciem w pełni udomowionym przez człowieka, ale wszechstronnie wykorzystywanym m.in. przez Samojedów, Lapończyków, Tunguzów jako zwierzę juczne, wierzchowe, pociągowe, dostarczające mleka, mięsa, skór, kości i rogów. Karibu nie zostały nigdy w pełni udomowione[27]. Mięso półdzikich norweskich reniferów cechuje wyższa zawartość witaminy B12, żelaza, cynku i selenu, niż norweska wołowina, baranina, jagnięcina, wieprzowina i drób[28].
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads