Rybitwa rzeczna

Rybitwa rzeczna^[3], rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny mewowatych (Laridae).

Rybitwa rzeczna

Sterna hirundo[1]
Linnaeus, 1758
Szata godowa
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Rodzina	mewowate
Podrodzina	rybitwy
Rodzaj	Sterna
Gatunek	rybitwa rzeczna
Podgatunki
zobacz opis w tabelce
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
obszary lęgowe      występuje przez cały rok      przeloty      zimowiska      zalatuje, sezonowość niepewna

Zasięg występowania

Rybitwa rzeczna zamieszkuje większość Eurazji i Ameryki Północnej oraz północną i północno-zachodnią Afrykę. Wędrowna, przeloty w IV – V i VII – IX. Zimuje na wybrzeżach Afryki, Ameryki Środkowej i Ameryki Południowej (aż po Falklandy), południowej i południowo-wschodniej Azji oraz Australazji^[2].

W Polsce nieliczny ptak lęgowy na niżu. Lokalnie, na nieuregulowanych odcinkach dużych rzek, może być liczna. Jest najliczniejszym gatunkiem lęgowym rybitwy w Polsce^[4].

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Smukła sylwetka, z wąskimi, ostro zakończonymi skrzydłami i dość długim, głęboko rozwidlonym ogonem. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie godowej wierzch głowy i kark czarne, grzbiet i skrzydła popielate, końce lotek drugorzędowych ciemniejsze. Reszta ciała biała. Dziób sztyletowaty, czerwony z czarnym końcem. Między dziobem a czapeczką wyraźna biała linia. Nogi dość krótkie, czerwone. W upierzeniu spoczynkowym (od lipca–sierpnia) czoło białe, wierzch głowy jasny z cętkami, nad okiem ciemna plama; nogi czerwone, dziób czarny. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak ich grzbiet pokrywa brązowawy rysunek, a okolice kości ramiennych są ciemne.

Rybitwa rzeczna jest bardzo podobna do rybitwy popielatej – ma jednak dłuższe nogi i dziób, szersze skrzydła oraz nieco większą głowę i bardziej płaskie czoło. Dziób rybitwy popielatej jest jednobarwny (czerwony bez czarnego końca), a zewnętrzne sterówki – nieco dłuższe niż u rybitwy rzecznej. Ponadto brzuch i pierś rybitwy rzecznej mają jaśniejszy odcień.

Rozmiary

długość ciała ok. 32–38 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 72–98 cm

Masa ciała

ok. 100–140 g

Głos

W locie: ostre, twarde „kik”. Głos ostrzegawczy: przeciągłe, zgrzytliwe „krriee”. Na lęgowiskach: głośne, dźwięczne, przeciągłe „krrii”, szybkie „kirri-kirri-kirri” lub „kje-kje-kje”.

Głos

Posłuchaj głosu rybitwy rzecznej

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Długość życia

Obrączkowane ptaki dożywały ponad 25 lat. Śmiertelność osobników dorosłych jest niska (kilka–kilkanaście procent), natomiast bardzo wysoka wśród piskląt.

Środowisko

Wybrzeża mórz, zalewy i delty rzek oraz piaszczyste brzegi dużych rzek i jezior. Zasiedla również stawy rybne, zbiorniki retencyjne, żwirownie itp. Spotykana od poziomu morza do 4000 m n.p.m.^[5]

Pożywienie

Ryby, niekiedy również skorupiaki i owady. Żeruje, nurkując z powietrza.

Lęgi

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, w kwietniu–czerwcu.

Gniazdo

Na płaskich, nieporośniętych (lub bardzo słabo porośniętych) roślinnością terenach: piaszczystych łachach, żwirowych lub muszlowych brzegach rzek, jezior i mórz. Składa jaja w niewielkim dołku w piasku, wysłanym jedynie pojedynczymi kamyczkami lub muszelkami. Gniazduje samotnie lub w kilkutysięcznych koloniach. Zasiedla także przygotowane przez człowieka platformy lęgowe.

Jaja

Składa 2–3 jaja.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 22–28 dni przez obydwoje rodziców.

Pisklęta

Pisklęta przebywają w pobliżu gniazda tylko przez pierwszych kilka dni, następnie biegają i pływają w okolicy, utrzymując z rodzicami kontakt głosowy. Uzyskują zdolność do lotu w wieku około 4 tygodni. Dojrzałość płciową osiągają zwykle w wieku 4 lat (niekiedy wcześniej).

• 
  W locie ze złowioną rybą
• 
  Gniazdo z jajami (Great Gull Island, USA)
• 
  Rybitwy rzeczne na gnieździe
• 
  Karmienie młodych

Status, zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje rybitwę rzeczną za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,6–3,6 miliona osobników. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany^[2].

W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej^[6]. Liczebność populacji lęgowej na terenie kraju w latach 2013–2018 szacowano na 6000–8000 par^[4]. Na Czerwonej liście ptaków Polski rybitwa rzeczna sklasyfikowana została jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[7]. Podczas lęgów zagrożeniem dla tych ptaków może być nadmierne niepokojenie przez ludzi lub drapieżniki – jaja rybitw zbyt długo pozostają wówczas bez opieki, co naraża je na przegrzanie w nasłonecznionym piasku. Lęgi mogą zostać zniszczone również w wyniku powodzi i okresowych wahań poziomu wody w stawach lub zbiornikach retencyjnych.

Podgatunki

Wyróżniane podgatunki[5][8]
S. h. hirundo Linnaeus, 1758	Podgatunek nominatywny. Europa, Bliski Wschód i strefa klimatów umiarkowanych Azji, aż po Jenisej, Ameryka Północna i północna część Ameryki Południowej, Afryka Północna i Zachodnia, wyspy północnego Atlantyku. Zimuje na południe od Zwrotnika Raka.
S. h. minussensis Sushkin, 1925	Azja Środkowa przez Zabajkale po północną Mongolię i południowy Tybet. Zimuje głównie na północnych wybrzeżach Oceanu Indyjskiego.
S. h. tibetana H. Saunders, 1876	Od zachodniej Mongolii po Kaszmir, Tybet i Syczuan, preferuje tereny położone na dużej wysokości. Zimuje zasadniczo na wschodnich wybrzeżach Oceanu Indyjskiego. Jest nieco ciemniejsza, o krótszym dziobie.
S. h. longipennis Nordmann, 1835	Daleki Wschód od Kamczatki po Mandżurię. Zimuje w Azji Południowo-Wschodniej i Australazji; bardzo rzadko w Nowej Zelandii[9]. Ma czarny dziób i czerwonobrązowe nogi.

Zobacz też

• ptaki Polski