Tadeusz Rosner

Tadeusz Aleksander Rosner (ur. 2 stycznia 1899 w Krakowie, zm. 5 czerwca 1972 w Szczecinie) – specjalista w zakresie technologii włókien sztucznych, jeden z twórców Politechniki Szczecińskiej (PS) i jej rektor w latach 1953–1958, jeden z twórców i dziekan Wydziału Chemicznego PS, członek założyciel Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego, doktor honoris causa Politechniki Szczecińskiej^[1][2][3].

Tadeusz Rosner

Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1899 Kraków
Data i miejsce śmierci	5 czerwca 1972 Szczecin
Profesor nauk chemicznych
Specjalność: technologia włókien sztucznych
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Doktor honoris causa Politechnika Szczecińska – 1971
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Szczecińska
rektor Politechniki Szczecińskiej (1953—1958)
Odznaczenia

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Tadeusz Rosner zdał maturę w 1917. Uczestniczył w I wojnie światowej. Po demobilizacji w 1920 studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie w 1925 otrzymał dyplom inżyniera chemika^[3].

Okres pracy w przemyśle chemicznym (1928–1948)

Przędzalnia wiskozowa w Muzeum Wiskozy w Échirolles (Francja)

Szczecin–Żydowce, Zakłady „Wiskord” (zamknięte w 2000 roku)

Po studiach pracował początkowo zakładach włókienniczych pod Turynem. W 1928 został zatrudniony w fabryce sztucznego jedwabiu w Tomaszowie Mazowieckim (Łódzki Okręg Przemysłowy), gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej, poznając różne aspekty technologii i inżynierii chemicznej.

W fabryce (rok uruchomienia: 1912) sztuczny jedwab produkowano metodą nitroceluozową (bawełna strzelnicza), opartą na odkryciu Audemarsa z 1855 (właściwości przędzalnicze alkoholowo-eterowych roztworów nitrocelulozy) i wdrożoną w skali przemysłowej przez Chardonneta w 1885. Był to pierwszy sposób naśladowania procesu wytwarzania jedwabnych nici przez gąsienice jedwabnika, który opanowano w skali przemysłowej^[4]. W kolejnych latach proces technologiczny udoskonalono, również w zakładach tomaszowskich^[5][6].

Okres okupacji spędził w Warszawie i Krakowie^[3], a po wojnie wrócił do znacjonalizowanej fabryki w Tomaszowie („Wistom”). W 1945, w czasie wznawiania produkcji, był jej naczelnym dyrektorem^[1][5], a następnie (1946) pełnił funkcję dyrektora Zjednoczenie Przemysłu Włókien Sztucznych "Chemitex" (Łódź)^[1][3] i dyrektora Biura Konstrukcyjnego dla Odbudowy Fabryki Sztucznego Jedwabiu w Łodzi (1947–1948)^[1].

W 1948 objął stanowisko dyrektora Biura Projektów Przemysłu Włókien Sztucznych w Szczecinie, gdzie trwała odbudowa zniszczonej w czasie wojny Vereinigte Glanzstoff-Fabriken AG Elberfeld, Werk Sydowsaue (Zjednoczone Fabryki Tkanin Sztucznych SA w Elberfeld, Zakład w Żydowcach). Już w styczniu 1946 w fabryce Wiskord uruchomiono produkcję tekstry (argony, zobacz krajka), a w latach następnych – z pomocą specjalistów z fabryki w Tomaszowie – produkcję jedwabiu sztucznego (1950) oraz innych włókien i wyrobów z tworzyw sztucznych^[1].

Okres pracy w szkolnictwie wyższym (1948–1972)

Od chwili przyjazdu do Szczecina (1948) włączył się do prac zespołu, organizującego w tym mieście uczelnię techniczną. Już w 1947 utworzono Szkołę Inżynierską z trzema Wydziałami: Elektrycznym, Inżynierii Lądowej i Mechanicznym. W kolejnym roku przystąpiono do tworzenia Wydziału Chemicznego. Pierwszy dziekan tego Wydziału – Jerzy Szmid – opracował plan 3-letniego studium chemii (zatwierdzony przez Ministerstwo Oświaty) i organizował pierwsze laboratoria chemiczne. Wraz z pierwszymi studentami poszukiwał sprzętu laboratoryjnego i odczynników w ruinach fabryki benzyny syntetycznej w Policach^[1][7][3].

Politechnika Szczecińska – budynek Wydziału Technologii Chemicznej („Stara Chemia”)

Dzianina ze sztucznego jedwabiu wiskozowego

Ksantogenian celulozy (wiskoza)

Utworzył Katedrę Maszynoznawstwa Chemicznego. We wrześniu następnego roku powołano Katedrę Inżynierii Chemicznej, a T. Rosner został jej kierownikiem^[8]. W kwietniu 1951 przyznano na Wydziale pierwszy dyplom inżyniera-chemika (specjalizacja: inżynieria chemiczna)^[3].

W roku akademickim 1950/1951 los Wydziału Chemicznego był zagrożony, głównie z powodu niedoborów kadrowych. Zagrożenie likwidacją udało się zażegnać dziekanowi – Tadeuszowi Rosnerowi (kadencja 1950–1953). Doprowadził on do powołania ministerialnej komisji (profesorowie: Osman Achmatowicz, Jan Zmaczyński i Janusz Ciborowski), która zaleciła odroczenie ministerialnej decyzji o likwidacji. Pozwoliło to uzupełnić braki kadrowe i zapewnić Wydziałowi dalszy rozwój^[7][3].

Od 1956 do emerytury (1969) był kierownikiem Katedry Włókien Sztucznych^[3]. Pełnił też funkcję rektora uczelni w okresie jej przekształcania w Politechnikę Szczecińską (1953–1958). Był po raz drugi dziekanem Wydziału w latach 1964–1969^[7][3].

Tadeusz Rosner został pochowany został na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie (kwatera 45B)^[9].

Dorobek naukowy

Opublikował ok. 60 prac naukowych w czasopismach naukowo-technicznych lub referowanych na konferencjach; jest autorem 6 patentów. Publikacje dotyczą technologii produkcji włókien sztucznych (modyfikowanych biopolimerów) i syntetycznych i z procesami ochrony środowiska^[3], m.in.

• Włókna sztuczne, tworzywa Sztuczne. WNT Warszawa 1966^[10][11]
• Włókna syntetyczne, tworzywa sztuczne. WNT Warszawa 1969^[12] (wsp. H. Wojcikiewicz)
• Zagadnienie ścieków fenolowych odprowadzanych do Odry przez zakłady przemysłowe położone w województwie szczecińskim. „Przemysł Chemiczny” 1960^[13] (wsp.)
• Stopień polimeryzacji polialkoholu winylowego w zależności od metody otrzymywania. „Zesz. Nauk. Polit. Szczec.” 1961)^[14] (wsp.)
• Przyrząd do pomiaru przewodności cieplnej. „Pomiary Automatyka Kontrola” 1963)^[13] (wsp.)

Działalność pozauczelniana

Był członkiem^[1][3]:

• Polskiego Towarzystwa Chemicznego i innych towarzystw naukowych
• założycielem Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego
• kilku Komisji PAN
• wielu rad naukowo-technicznych przy zakładach pracy branży chemicznej

Odznaczenia i wyróżnienia, upamiętnienie

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)^[3]
• tytuł doktor honoris causa Politechniki Szczecińskiej (1971)^[2][3]

Pamięć o twórcy Wydziału podtrzymują nauczyciele szczecińskich szkół (wśród nich wielu absolwentów Wydziału Chemicznego PS), o czym świadczy zakres materiału z chemii, przekazany uczestnikom konkursu „Omnibus 2010” nt. Wybitni Polacy w dziejach powojennego Szczecina^[15]:

Zakres materiału z chemii: Najważniejsi są ludzie - Rola Uczonych przy powoływaniu i działalności Szkoły Inżynierskiej w Szczecinie oraz Wydziału Chemicznego Politechniki Szczecińskiej:

• Dr Jerzy Szmid
• Profesor Tadeusz Rosner
• Profesor Karolina Paluch
• Profesor Józef Kępiński