Tramwaje w Polsce

Tramwaje w Polsce – systemy komunikacji tramwajowej działające w Polsce.

Bydgoszcz

Częstochowa

Elbląg

Gdańsk

Gorzów Wlkp.

GZM

Grudziądz

Kraków

Łódź

Olsztyn

Poznań

Szczecin

Toruń

Warszawa

Wrocław

Mrozy

Istniejące sieci tramwajowe w Polsce
– normalnotorowe
– wąskotorowe
– tramwaj konny 900 mm

Od 19 grudnia 2015 roku w Polsce istnieje szesnaście systemów tramwajowych – dziesięć z nich to systemy normalnotorowe (1435 mm), a pięć wąskotorowe (1000 mm)^[1][2] i jedna sezonowa linia tramwaju konnego.

Charakterystyka

Najmłodsza miejska sieć tramwajowa powstała w 2015 roku w Olsztynie, zaś najstarsza działa w Warszawie. Największa sieć pod względem długości toru pojedynczego znajduje się w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, z kolei najmniejsza znajduje się w Grudziądzu. W latach 1945–1989 systemy w większych miastach były rozbudowywane i modernizowane: Warszawie, Poznaniu, Gdańsku, Wrocławiu, Łodzi, Krakowie, Szczecinie, Bydgoszczy, Toruniu, a w średnich i małych ośrodkach miejskich likwidowane: Słupsku, Inowrocławiu, Olsztynie, Wałbrzychu, Legnicy, Jeleniej Górze, Bielsku-Białej. Niektóre sieci zostały zlikwidowane przez podział miasta pomiędzy dwa państwa: Cieszyn, Słubice, Zgorzelec^[3].

Tramwaj konny w Mrozach ma najmniejszy rozstaw szyn (900 mm); jest atrakcją turystyczną^[4].

Rozbudowa sieci tramwajowej po 1989

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej polskie samorządy mogą liczyć na wsparcie unijne w realizacji projektów tramwajowych. Wiele polskich miast z tego faktu skorzystało i modernizuje sieć (np. Grudziądz^[5]) bądź buduje nowe odcinki torowisk, między innymi: Warszawa^[6], Kraków, Poznań, Łódź^[7], Bydgoszcz^[8], Toruń^[9], Szczecin^[10] i Wrocław^[11]. Istnieją (lub istniały) plany przywrócenia linii tramwajowych w niektórych miastach (np. Słubice^[12]) lub budowy zupełnie nowych systemów, np. w Płocku^[13], Radomiu^[14], Rzeszowie^[15] czy Zamościu^[16]; jedynym zrealizowanym projektem odtworzenia systemu od nowa jest sieć tramwajowa w Olsztynie^[3].

Systemy

Miasto lub obszar	Operator[17]	Rozstaw	Długość toru pojedynczego (km)[17]	Data			Artykuł
				Otwarcia[18]	Elektryfikacji[18]	Likwidacji
Białystok	Towarzystwo Białostockich Tramwajów Konnych	1000 mm	6,2 (ok.)	1895	brak	1915	Tramwaje w Białymstoku
Bielsko-Biała	Bielska Kolej Elektryczna	1000 mm	8,3	1895		1971	Tramwaje w Bielsku-Białej
Bydgoszcz	MZK Bydgoszcz	1000 mm	91,86	1888	1896	funkcjonuje	Tramwaje w Bydgoszczy
Bytom	Städtische Straßenbahn Beuthen	1435 mm	b.d.	1913		1945[a]	Tramwaje w Bytomiu
Cieszyn	b.d.	1000 mm	1,8	1911		1921	Tramwaje w Cieszynie
Częstochowa	MPK Częstochowa	1435 mm	30	1959		funkcjonuje	Tramwaje w Częstochowie
Elbląg	Tramwaje Elbląskie	1000 mm	33,83	1895		funkcjonuje	Tramwaje w Elblągu
Gdańsk	Gdańskie Autobusy i Tramwaje	1435 mm	114,4	1873	1896	funkcjonuje	Tramwaje w Gdańsku
Gorzów Wielkopolski	MZK Gorzów Wielkopolski	1435 mm	24,43	1899		funkcjonuje	Tramwaje w Gorzowie Wielkopolskim
Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia[b]	Tramwaje Śląskie	1435 mm	336,1[19]	1894	1899	funkcjonuje	Tramwaje w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii
Grudziądz	MZK Grudziądz	1000 mm	18	1896	1899	funkcjonuje	Tramwaje w Grudziądzu
Gubin	b.d.	1000 mm	2,5	1904		1938	Tramwaje w Gubinie
Inowrocław	b.d.	1000 mm	4,2	1912		1962	Tramwaje w Inowrocławiu
Jelenia Góra	Kolej Elektryczna w Jeleniej Górze	1000 mm (do 1899 – 1435 mm)	19,2	1897	1900	1969	Tramwaje w Jeleniej Górze
Kostrzyn nad Odrą	b.d.	1000 mm	6,3	1903	1925	1945	Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą
Koszalin	Kösliner Stadt- und Strandbahn	1435 mm	17,4[c]	1911		1938	Tramwaje w Koszalinie
Kraków	MPK Kraków	1435 mm[d] (do 1953 – 900 mm)	194	1882	1900	funkcjonuje	Tramwaje w Krakowie
Legnica	b.d.	1000 mm	b.d.	1882	1898	1968	Tramwaje w Legnicy
Mrozy	Warszawskie Towarzystwo Higieniczne	900 mm	2,5	1908	brak	1967	Tramwaj konny w Mrozach
	Gmina Mrozy	900 mm	1,75	2012	brak	funkcjonuje
Aglomeracja łódzka[e]	MPK Łódź	1000 mm	208	1898		funkcjonuje	Tramwaje w Łodzi
Olsztyn	MZK Olsztyn	1000 mm	6	1907		1965	Tramwaje w Olsztynie
	MPK Olsztyn	1435 mm[f]	21	2015		funkcjonuje
Poznań	MPK Poznań	1435 mm	157,7	1880	1898	funkcjonuje	Tramwaje w Poznaniu
Słubice	b.d.	1000 mm	b.d.	1898		1945	Tramwaje w Słubicach
Słupsk	MZGK Słupsk	1000 mm	b.d.	1910		1959	Tramwaje w Słupsku
Sopot[g]	b.d.	0800 800 mm	2	1884	brak	1906	Tramwaje w Sopocie
Szczecin	Tramwaje Szczecińskie	1435 mm	119	1879	1896	funkcjonuje	Tramwaje w Szczecinie
	Zarząd portu	1435 mm	b.d.	1955	brak	1963/1964	Linia tramwajowa ul. Bytomska – Elewator Ewa
Szczekociny	b. d.	600 mm	21	1915	brak	1935	Tramwaje w Szczekocinach
Tarnów	b.d.	1000 mm	2,6	1911		1942	Tramwaje w Tarnowie
Toruń	MZK Toruń	1000 mm	59,159[20]	1891[20]	1899[20]	funkcjonuje	Tramwaje w Toruniu
Wałbrzych	Wałbrzyska Kolej Powiatowa	1000 mm	b.d.	1898		1966	Tramwaje w Wałbrzychu
Warszawa	Tramwaje Warszawskie	1435 mm (do 1948 – 1525 mm)	305,4[21]	1866	1908	funkcjonuje	Tramwaje w Warszawie
Wołomin	b. d.	800 mm	b. d.	1907	brak	1939	Tramwaje konne w Wołominie
Wrocław	MPK Wrocław	1435 mm	190,14	1877	1893	funkcjonuje	Tramwaje we Wrocławiu
Zgorzelec	b.d.	1000 mm	b.d.	1898		1945	Tramwaje w Zgorzelcu

Znaczenie kolorów użytych w tabeli:      system istniejący,      system nieistniejący,      system budowany,      system scalony z innym.

Ponadto sieć tramwajową posiadały Kołomyja, Lwów i Wilno w okresie przynależności do II Rzeczypospolitej; nadal funkcjonuje ona we Lwowie.

Osobne artykuły: Tramwaje w Kołomyi, Tramwaje we Lwowie, Tramwaje w Wilnie.

Uwagi

1. W 1945 roku sieć została scalona z siecią w konurbacji górnośląskiej.
2. W sieć wchodzą: Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Katowice, Mysłowice, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Ruda Śląska, Zabrze.
3. Na części trasy tramwaje poruszały się po torze kolejowym.
4. Do roku 1925 – ruch lewostronny.
5. W skład sieci wchodzą: Konstantynów Łódzki, Pabianice, Zgierz oraz wsie, przez które przechodzą linie do ww. miejscowości. Dawniej także Aleksandrów Łódzki, Rzgów, Tuszyn, Ozorków, Kruszów, Lutomiersk.
6. Jedyna sieć w Polsce przystosowana wyłącznie do taboru dwukierunkowego o szerokości 2500 mm.
7. W latach 1946–1961 jedna z linii gdańskich tramwajów docierała do Sopotu.