Россия Федерациясенең төньяк-көнчыгышында яшәүче этник төркем From Wikipedia, the free encyclopedia
Коряклар, үзатамалары чавчывав, нымылъын, алюторлар (рус. Коря́ки) ― Россия Федерациясенең төп халыкларының[d] берсе; Камчатка ярымутравының төньяк өлешендәге җирле халык. Хәзерге вакытта Россия Федерациясенең Камчатка краенда, Магадан өлкәсендә һәм Чукотка автономияле округында компактлы яшиләр.
Коряклар | |
Үз аталышы |
чавчывав, нымылъын, алюторлар |
---|---|
гомуми сан |
7953 |
яшәү җире |
|
Теле | |
Дине | |
Кардәш халыклары: |
чукчалар, кереклар, алюторлар, ительменнәр |
Коряклар Викиҗыентыкта |
Гомуми саны якынча 8 мең кеше (7485 кеше, РФ 2021 елгы халык санын алу[d] мәгълүматлары буенча).
Башлыча рус телендә сөйләшәләр, әмма 1460 кеше коряк телен куллануны дәвам итә, язу кириллица нигезендә.
Россия Федерациясенең Төньяк, Себер һәм Ерак Көнчыгышындагы аз санлы җирле халыклар исемлегенә кертелгән[3].
Коряклар арасында бүген христианлык (рус православиесе) таралыш алган, әмма традицион ышанулар (шаманизм) көчле булып кала.
Һөнәр төрләре һәм яшәү рәвеше буенча коряклар традицион рәвештә тундра корякларына һәм яр буе корякларына бүленәләр. Һәр төркем үз телендә сөйләшә һәм үз эченә берничә кечерәк территориаль төркемнәрне ала.
Яр буе корякларына кереклар[d] якын (Беринг диңгезенең[d] Наталья[d] бухтасы һәм Наварин[d] борыны арасындагы яры), совет чорында коряклар составына кертеп исәпләнгәннәр.
Атарган бистәсен тикшерү җирле коряк кабиләләренең металл куллану белән руслар килгәнче, төгәлрәге беренче меңьеллыкның соңгы гасырында таныш булуларын күрсәтә[4].
Коряклар турында беренче искә алу XVII гасыр уртасындагы документларда очрый.
Корякларның ата-бабалары, мәдәни якынлыктан чыгып караганда, охот мәдәнияте[d] булдыручылар булып торалар (б.э. 1 меңьеллыгы).
Россиядә коряклар саны:
Корякларның торак пунктлар буенча саны (2002 ел) [5]
Тын океанның төньяк өлешендә яшәүче коряклар һәм индейләр[d] мәдәнияте арасында якынлыкны аларның мифологиясеннән дә яхшырак бернәрсә дә күрсәтми. Кайбер дини вакыйгалар чор ахырында алынган булса да, мифлар гадәттә озак вакыт һәм хәтта иң ерак чорларда да акыл халәтен чагылдыра[6].
Чукча[d] һәм коряклар тормышы арасында охшашлык зур, гәрчә эскимосларның яшәү рәвешенең характерлы үзенчәлекләре, кагыйдә буларак, юкка чыга бара. Коряклар һәм ительменнар[d] арасында эскимослар белән охшашлык элементлары саны әкренләп кими, ә киресен исбатлаучы мифлар саны арта[7].
Корякларның тораклары конуслы күчереп йөртелә торган чум[d] — ярангадан[d] тора. Шулай ук уртада ташлар белән уратып алынган, квадрат яки түгәрәк учагы булган, диаметры 3–12 метрлы түгәрәк, яртылыш землянка йортлар да торак булып хезмәт иткән.
1933 елда СССРда «СССР халыклары» этнографик почта маркалары сериясе чыгарыла. Алар арасында корякларга багышланган марка да булган.
1960―1963 елларда СССРда төрле халык костюмнары сурәтләнгән «СССР халыклары костюмнары» этнографик почта маркалары сериясе чыгарыла. Алар арасында корякларга багышланган марка да булган.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.