Берләшкән Гарәп Әмирлекләре

Берләшкән Гарәп Әмирлекләре (БГӘ, гарәп. الإمارات العربية المتحدة‎ ’Әл-’Има̄ра̄т ’әл-ʻАраби́йя ’әл-Мутта́һида) — көньяк-көнбатыш Азиядә, Гарәбстан ярымутравының көнчыгыш өлешендә урнашкан дәүләт. Көнбатышта һәм көньякта Согуд Гарәбстаны белән, көньяк-көнчыгышта һәм төньяк-көнчыгышта Оман белән чиктәш.

Берләшкән Гарәп Әмирлекләре
гарәп. الإِمَارات العربِيَّة المُتَّحِدة‎
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1971
Рәсми исем	les Émirats arabes unis[1] һәм الإمارات العربية المتحدة[2]
Кыскача исем	ОАЕ, ԱՄԷ, ОАЭ, UAE, É.A.U., 阿联酋, 阿聯酋, 阿聯, 아랍에미리트, ア首連, 阿聯酋, 阿联酋, VAE, VAE, UAE, BAE, EAU, EAU, EAU, EAX, EAU, EAU, EAU, VAE, EAU, ΗΑΕ, UAE, EAU, UAE, EAU, BAA, UEA, AÜE, БАӘ, KAM, ZEA, ААЭ, ОАЕ, BƏƏ, ГIЦИ, VAE, ЕАЕ, UAE, VAE, UAE, FAE, UAE, УАЕ, UAE, ОАЕ, SAE, ZAE, SAE, AAU, БГӘ, איחוד האמירויות, АНЭУ, АИЭ, EBA, БАЭ, VAE, VAE, JAE, AAE, EAE, ZAE, BAE, FAE, ХАЭ, HEA, ӀЦЭ, ѤА҃Є, Uéa, BAA’, АНЭУ, АЭЗ, IAM һәм Ahlenzciuz
ХФӘ билгесе	dɪ fɔˈɾeːntə ɑˈɾɑːbɪskə ɛmɪˈɾɑːtəɾ
Гомер озынлыгы	77,256 ел[3]
Демоним	egyesült arab emírségekbeli, Emirati, Emirian, Emiri, إماراتي, إماراتية, إماراتيون, emirieni, emirian, emiriană, আমিরাতি, emiratino, emiratina, emiratini, emiratine, amirati, emiratí, d’Emiratos Árabes, d’Emiratos Árabes Xuníos, Arabemirlandano, اماراتی, Émirien[1], Émirienne[1], אמירתי, אמירתית, emiratina, emiratine, emiratini, emiratin, إماراتي, إماراتية, إماراتيين, إماراتيات һәм Eimíríteach
Рәсми тел	гарәп теле[4]
Гимн	БГӘ һимны[d]
Мәдәният	Берләшкән гәрәп әмирлекләре мәдәнияте[d]
Дөнья кисәге	Азия[5]
Дәүләт	БГӘ
Башкала	Әбү-Дәби шәһәре
Сәгать поясы	UTC+04:00 һәм Asia/Dubai[d][6]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Фарсы култыгы һәм Oman qultığı
Иң көнчыгыш ноктасы	25°19′25″ т. к. 56°22′54″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы	26°03′01″ т. к. 56°05′11″ кч. о.
Иң көньяк ноктасы	22°37′54″ т. к. 55°08′14″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы	24°23′39″ т. к. 51°29′53″ кч. о.
Геомәгълүматлар	Data:United Arab Emirates.map
Иң югары ноктасы	Джебаль-Джейс[d]
Иң түбән ноктасы	Фарсы култыгы
Идарә итү формасы	федератив монархия[d], абсолют монархия[d] һәм конституцияле монархия[7]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	Берләшкән гәрәп әмирлекләре президенты[d]
Ил башлыгы	Мухаммад бен Зайд аль-Нахайян[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	БГӘ премьер-министры[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Мөхәммәт бин Рәшит әл-Мәктүм[d]
Канунбирү органы	Federal Supreme Council[d]
Үзәк банкы	Берләшкән гәрәп әмирлекләре үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Канада, Германия, Австралия, Йәмән, Согуд Гарәбстаны, Исраил, Франция, Үрдүн, Кытай, Бөекбритания, Мисыр, Әфганстан, Әлҗәзаир, Бәхрәйн, Дания, Изге тәхет[d], Косово Җөмһүрияте, Кения, Күвәйт, Ливан, Малайзия, Фәләстыйн, Оман, Сүрия, Төркия, Пакьстан, Индонезия, Филипин, Мексика, Кытай Җөмһүрияте, Сомали, Һиндстан, Россия, Иран, Сербия, Бангладеш, Гөрҗистан, Маҗарстан, Румыния[8] һәм Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[9]
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Гарәп Лигасы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[10], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][11], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Гарәп валюта фонды[d], Интерпол[12][13], ХКТО[d][14][15], Халыкара гидрография оешмасы[d][16], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[17], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Бөтендөнья почта берлеге[18][19], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][20], ОПЕК, OIPC[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[21], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[22], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][23], BRICS[24] һәм Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][25]
Никахка керү яше	18 яшь
Пенсия яше	65 яшь
Халык саны	9 890 400 (2020)[26]
Ир-ат халкы	6 443 813[27], 6 475 368[27], 6 512 037[27] һәм 6 547 744[27]
Хатын-кыз халкы	2 767 844[27], 2 811 921[27], 2 853 108[27] һәм 2 893 385[27]
Административ бүленеше	Дөбәй, Abu Dhabi, Шарҗә, Гаҗман, Рәэсел-Хәймә, Фөҗәйрә һәм Өммел-Кайвәйн
Акча берәмлеге	БГӘ дирһәме[d]
Номиналь тулаем эчке продукт	415 021 590 688 $[28], 507 534 921 715 $[28], 685 986 701[29], 939 893 599[29], 1 415 086 929[29], 4 231 243 615[29], 11 651 505 689[29], 14 720 728 248[29], 19 213 158 778[29], 24 871 775 164[29], 23 775 764 224[29], 31 225 659 620[29], 43 599 160 050[29], 49 333 424 135[29], 46 622 718 605[29], 42 803 323 345[29], 41 807 954 235[29], 40 603 650 231[29], 33 943 612 094[29], 36 384 908 744[29], 36 275 674 203[29], 41 464 995 913[29], 50 701 443 748[29], 51 552 165 622[29], 54 239 171 887[29], 55 625 170 253[29], 59 305 093 979[29], 65 743 666 575[29], 73 571 233 996[29], 78 839 008 444[29], 75 674 336 283[29], 84 445 473 110[29], 104 337 372 362[29], 103 311 640 571[29], 109 816 201 497[29], 124 346 358 066[29], 147 824 370 319[29], 180 617 467 964[29], 222 116 541 865[29], 257 916 133 424[29], 315 474 615 738[29], 253 547 358 747[29], 300 189 052 694[29], 360 832 739 558[29], 384 610 125 384[29], 400 218 529 747[29], 414 105 366 758[29], 370 275 469 560[29], 369 255 326 235[29], 390 516 804 016[29], 427 049 432 149[29], 417 989 721 734[29], 349 473 015 336[29], 415 178 792 769[29], 502 731 935 197[29] һәм 514 130 432 653[29]
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,911[30]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече	5,2
Эшсезлек дәрәҗәсе	4 ± 1 процент[31]
Нәрсә белән чиктәш	Оман, Согуд Гарәбстаны һәм Иран
BTI Governance Index	4,2[32], 5,04[32], 5,42[32], 5,3[32], 5,23[32], 5,36[32], 5,55[32], 5,35[32] һәм 6,38[33]
BTI Status Index	5,03[32], 5,23[32], 5,83[32], 5,73[32], 5,96[32], 6,05[32], 6,07[32], 5,95[32] һәм 6,01[33]
Автомобил хәрәкәте ягы	уң[d][34]
Челтәр көчәнеше	220 вольт
Электр аергычы төре	Europlug[d][35], D төре[d][35] һәм BS 1363[d][35]
Алыштырган	Договорный Оман[d]
Кулланылган тел	гарәп теленең Фарсы култыгы диалекты[d], заманча әдәби гарәп теле[d], гарәп теленең шиһһи диалекты[d] һәм инглиз теле
Мәйдан	83 600 ± 1 км²
Рәсми веб-сайт	u.ae​(гар.)​(ингл.)
Нинди веб-биттә тасвирланган	68k.news/index.php?section=nation&loc=AE&lang=AR
Һәштәге	UnitedArabEmirates
Югары дәрәҗәле Интернет домены	.ae һәм امارات.[d]
Тематик география	Берләшкән гәрәп әмирлекләре географиясе[d]
Рәсми дине	ислам[36]
Ачык мәгълүматлар порталы	bayanat.ae[d]
Феноменның икътисады	Берләшкән гәрәп әмирлекләре икътисады[d]
Феноменның демографиясе	Берләшкән гәрәп әмирлекләре халкы[d]
Джини коэффициенты	26[37]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме	5 процент
Тулаем туулар коэффициенты	1,784[38]
Шәһәр халкы	7 994 705[27], 8 084 399[27], 8 175 678[27] һәм 8 265 048[27]
Авыл халкы	1 216 952[27], 1 202 890[27], 1 189 467[27] һәм 1 176 081[27]
Уку-язу нисбәте	93 процент[39]
Демократия индексы	2,9[40]
Социаль медиаларда күзәтүчеләре	81 817
Туым күрсәткече	9,75[27], 10,62[27], 10,307[27] һәм 9,888[27]
Үлем күрсәткече	1,471[27], 1,766[27], 1,874[27] һәм 1,865[27]
Happy Planet Index score	34,3[41]
Илнең мобиль коды	424
Илнең телефон коды	+971
Халыкара префикс	0
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	112[d], 997[d][42], 998[d][42] һәм 9-9-9[d][42]
Илнең GS1 коды	629
Номер тамгасы коды	UAE
Диңгездәге идентификацияләү номеры	470 һәм 471
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	Төркем:Берләшкән гәрәп әмирлекләрендә төшерелгән фильмнар[d]
Берләшкән Гарәп Әмирлекләре Викиҗыентыкта

Берләшкән Гарәп Әмирлекләре халкының саны 4,8 млн. кеше, боларның 70 % кадәр — көньяк һәм көньяк-көнчыгыш Азиядән эшчеләр. Җирле халык күбесенчә суннит мөселманнары белән тәкъдим ителгән. Берләшкән Гарәп Әмирлекләре 7 әмирлектән тора: Әбу-Даби, Гаҗман, Дөбәй, Рәэсел-Хәймә, Өммел-Кайвәйн, Фөҗәйрә һәм Шарҗә. Башкала — Әбу-Даби шәһәре.

География

Берләшкән Гарәп Әмирлекләренең харитасы

Берләшкән Гарәп Әмирлекләре көнбатышта һәм көньякта Согуд Гарәбстаны белән, көньяк-көнчыгышта һәм төньяк-көнчыгышта Оман белән чиктәш. Мәйданы 83 600 км².

Идарә-җир төзелеше

Берләшкән Гарәп Әмирлекләре — җиде әмирлектән торган федерация дәүләте. Һәр бер әмирлек — тулы монархияле кечкенә дәүләт.

Әмирлек	Гарәп исеме	Мәркәз	Мәйдан, км²	Халык, кеше
Әбу-Даби	أبو ظبي‎	Әбу-Даби	67 340	1 463 491
Гаҗман	عجمان‎	Гаҗман	259	260 492
Дөбәй	دبي‎	Дөбәй	3 885	2 262 000
Рәэсел-Хәймә	رأس الخيمة‎	Рәэсел-Хәймә	1 683	191 753
Өммел-Кайвәйн	أم القيوين‎	Өммел-Кайвәйн	777	59 098
Фөҗәйрә	الفجيرة‎	Фөҗәйрә	1 166	118 933
Шарҗә	الشارقة‎	Шарҗә	2 590	656 941

Тарих

VII нче гасырда монда урнашкан кечкенә шейхлыклар Ислам динен кабул итеп, Гарәп халифатына керделәр. Шул чорда Дөбәй, Шарҗә, Фөҗәйрә шәһәрләре барлыкка килделәр. Халифат кечсезләнүе белән, шәехлыкларның автономиясе үсте. X–XI нче гасырларда Гарәбстан ярымутравының көнчыгыш өлеше карматлар дәүләтенә керде, ә аның таркалуыннан соң Оман шаукымы астына ләкте.

XV нче гасырның ахырында бу җирләрдә хуҗа булып Аурупа ныкланды.

Дин

Берләшкән Гарәп Әмирлекләрендә рәсми дин — ул халыкның 76 % ы тотучы ислам дине. Ил халкының 9 % ын христианнар, якынча 10 % ын һинд дине яки буддачылык тарафдарлары һәм 5 % ын башка диннәр вәкилләре алып тора^[43].

Берләшкән Гарәп Әмирлекләре халкының 85 % ы бу илнең гражданнары булып тормый. Чит ил кешеләре Көньяк һәм Көньяк-Көнчыгыш Азиядән, Якын Көнчыгыш, Аурупа, Үзәк Азия, Бәйсез Дәүләтләр Берлеге һәм Төньяк Америкадан килгән.

• Берләшкән Гарәп Әмирлекләрендә ислам

Британия шаукымы

Бәйсез дәүләт

Сәясәт