Кения

Ке́ния (суах. һәм ингл. Kenya), рәсми атамасы — Ке́ния Җөмһүрияте́ (суах. Jamhuri ya Kenya, ингл. Republic of Kenya) — Көнчыгыш Африкада урнашкан дәүләт. Күрше дәүләтләр арасында иң тиз үсешле булып санала. Башкаласы — Найроби шәһәре.

Кения
ингл. Republic of Kenya
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1963
Рәсми исем	Republic of Kenya
Гомер озынлыгы	67,032 ел[1]
... хөрмәтенә аталган	Кения[d]
Демоним	kenyaner, kenyanar, Kenyan, kenyai, Keniano, Kenyänan, كيني, كينية, كينيون, кенієць, кенійка, кенійці, קנייתי, קנייתית, kenyeni, kenyan, kenyană, কেনীয়, keniota, kenioti, keniote, keniano, cenian, kenianu, keniana, Kenjano, kenyan, Kényan[2], Kényane[2], Kenianerin, Kenianer, keniota, keniote, kenioti, kenioto, keniana, كيني, كينية, كينيين, كينيات, Kenijec, Kenijka һәм Céiniach[3]
Рәсми тел	суахили теле[4] һәм инглиз теле[5]
Гимн	Кения гимны[d]
Мәдәният	Кения мәдәнияте[d]
Шигарь тасвирламасы	Harambee[d]
Шигарь тексты	Magical Kenya һәм Cenia Lledrithiol
Дөнья кисәге	Африка[6]
Дәүләт	Кения
Башкала	Найроби
Сәгать поясы	UTC+03:00 һәм Africa/Nairobi[d][7]
Иң көнчыгыш ноктасы	3°58′59″ с. ш. 41°54′24″ в. д.HGЯO
Иң төньяк ноктасы	5°30′ с. ш. 35°19′ в. д.HGЯO
Иң көньяк ноктасы	4°40′46″ ю. ш. 39°13′06″ в. д.HGЯO
Иң көнбатыш ноктасы	0°05′10″ с. ш. 33°56′40″ в. д.HGЯO
Геомәгълүматлар	Data:Kenya.map
Иң югары ноктасы	Кения[d]
Иң түбән ноктасы	Һинд океаны
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	Кения президенты[d]
Ил башлыгы	Уильям Руто[d][8]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Кения президенты[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Уильям Руто[d]
Башкарма хакимият	Кения хөкүмәте[d]
Канунбирү органы	Кения парламенты[d]
Үзәк банкы	Кения үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Италия, Германия, Австралия, Австрия[9], Әлҗәзаир, Ангола, Мисыр, Эфиопия, Ливия дәүләте, Намибия, Нигерия, Руанда, Көньяк Африка Җөмһүрияте, Көньяк Судан, Судан, Танзания, Уганда, Замбия, Зимбабве, Бөекбритания, Сомали, Украина, Согуд Гарәбстаны, Сейшел утраулары, Канада, Дания, Индонезия, Малайзия, Пакьстан, Шри-Ланка, Кытай Җөмһүрияте, БГӘ, Мексика, Көньяк Корея, Россия, Корея Халык Демократик Республикасы[10], Кытай, Греция, Һиндстан, Бангладеш, Гөрҗистан, Европа Берлеге һәм Польша
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][11], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[12][13], ХКТО[d][14][15], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[16], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Бөтендөнья почта берлеге[17][18], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][19], Бөтендөнья метеорология оешмасы[20], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[21], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][22], Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][23] һәм African Continental Free Trade Area[d][24]
Балигълык яше	18 яшь
Никахка керү яше	18 яшь
Халык саны	48 468 138 (2017)[25]
Ир-ат халкы	25 272 193[26], 25 780 698[26], 26 279 184[26] һәм 26 777 549[26]
Хатын-кыз халкы	25 679 257[26], 26 205 082[26], 26 726 429[26] һәм 27 249 938[26]
Административ бүленеше	Яр буе провинциясе[d], Көнчыгыш провинциясе[d], Төньяк-Көнчыгыш провинциясе[d], Ньянза[d], Рифт-Валли[d], Көнбатыш провинциясе[d] һәм Найроби[d]
Акча берәмлеге	Кения шиллингы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт	109 703 659 313 $[27] һәм 113 420 008 179 $[27]
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,575[28]
Inequality-adjusted Human Development Index	0,426[29]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече	11
Эшсезлек дәрәҗәсе	9 ± 0 процент[30]
Кардәш шәһәр	Челтнәм
Нәрсә белән чиктәш	Эфиопия, Сомали, Танзания, Уганда, Көньяк Судан, Судан, Гарәп Лигасы һәм Виктория күле
BTI Governance Index	4,53[31], 5,03[31], 4,24[31], 4,51[31], 4,87[31], 5[31], 4,92[31], 4,77[31] һәм 4,84[32]
BTI Status Index	5,78[31], 5,89[31], 5,05[31], 5,57[31], 5,76[31], 5,8[31], 5,16[31] һәм 5,33[32]
Мәктәптә укымаган балалар саны	1 999 614[33]
Автомобил хәрәкәте ягы	сул[d][34]
Челтәр көчәнеше	240 вольт[35]
Электр аергычы төре	BS 1363[d][35]
Алыштырган	Кения[d]
Кулланылган тел	инглиз теле[36], кисуахили теле[d], Kalenjin[d], дабида теле[d], Рендилле[d], Marachi[d], Naandi[d], Камба[d], Ваата[d], Borana[d], Orma[d], Terik[d], долуо теле[d], saamia[d], Tugen[d], Nyole[d], Pokomo[d], Sabaot[d], Singa[d], Ilwana[d], Kenyan Sign Language[d], Khayo[d], Chonyi[d], Luidakho-Luisukha-Lutirichi[d], куриа теле[d], Digo[d], Taveta[d], дахало[d], Логоли[d], бони теле[d], самбуру теле[d], Embu[d], эль-моло теле[d], дасанеч теле[d], Markweta[d], Keiyo[d], масаи теле, лухья телләре[d], покот теле[d], Omotik[d], туркана теле[d], Меру[d], Kipsigis[d], Ogiek[d], сомали теле, Bukusu[d], Teso[d], кикуйю теле, гусии теле[d], Yaaku[d], Giryama[d], Chuka[d], Sagalla[d], Tharaka[d], Mwimbi-Muthambi[d], East Nyala[d], Olumarama[d], Olutsotso[d], Wanga[d], Olushisa[d], Lutachoni[d], Lukabaras[d], Kiduruma[d] һәм Sheng[d]
Мәйдан	581 309 ± 0 км²
Рәсми веб-сайт	president.go.ke
Һәштәге	Kenya һәм kenya
Югары дәрәҗәле Интернет домены	.ke
Тематик география	Кения географиясе[d]
Тимер юл хәрәкәте ягы	сул[d]
Ачык мәгълүматлар порталы	Kenya open data[d]
Феноменның икътисады	Кения икътисады[d]
Феноменның демографиясе	Кения халкы[d]
Джини коэффициенты	40,8[37]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме	16 процент
Тулаем туулар коэффициенты	4,334[38]
Шәһәр халкы	14 015 215[26], 14 553 419[26], 15 102 890[26] һәм 15 669 052[26]
Авыл халкы	36 936 235[26], 37 432 361[26], 37 902 724[26] һәм 38 358 435[26]
Демократия индексы	5,05[39]
Туым күрсәткече	28,46[26], 27,998[26], 27,685[26] һәм 27,54[26]
Үлем күрсәткече	7,29[26], 7,456[26], 8,056[26] һәм 7,83[26]
Happy Planet Index score	45,2[40]
Илнең мобиль коды	639
Илнең телефон коды	+254
Халыкара префикс	0
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	112[d][41] һәм 9-9-9[d][41]
Илнең GS1 коды	616
Номер тамгасы коды	EAK
Диңгездәге идентификацияләү номеры	634
Монда җирләнгәннәр төркеме	Төркем:Кениядә җирләнгәннәр[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	Төркем:Кениядә төшерелгән фильмнар[d]
Кения Викиҗыентыкта

Дәүләт мәйданы — 582 650 км². Ул төньякта — Хәбәшстан, көнчыгышта — Сомали, көньяк-көнбатышта — Танзания, көнбатышта — Уганда, төньяк-көнбатышта Көньяк Судан илләре белән чиктәш. Гомуми дәүләт чикләренең озынлыгы 3477 км тәшкил итә. Көньяк-көнчыгышта Һинд океаны сулары белән юыла, илнең көнбатышында Виктория күле урнашкан. Илнең уртасында экватор уза.

Демография

Халык саны — 38 млн кеше. Уртача гомер озынлыгы — 58,8 ел. Этник составка килгәндә, халыкның 22 %-ы — кикуйю, 14 %-ы — лухья, 13 %-ы — луо, 12 %-ы — каленҗин, 11 %-ы камба халыклары тәшкил итә. Халыкның 22 %-ы шәһәрләрдә яши.

Рәсми телләр

Рәсми телләр булып суахили һәм инглиз теле санала, шулай ук җирле телләр дә таралган.

Дин

Дини яктан күпчелек христианнар: 45 % — протестантлар, 33 % — католиклар,

• 10-11 % — мөселманнар (80 % сөнниләр, 7 % шигыйлар, шулай ук әхмәдияләр, суфичылык вәкилләре һ. б. агымнар).
• 2010 елда Кениядә Африка җирле ышануларының 3,6 млн тарафдары яшәгән, алар халыкның 8,9 % ын тәшкил иткән.
• Бәһаи дине тарафдарларының саны 429 мең булган.
• 2010 елда барлык Һинд дине агымнары тарафдарлары саны 200 мең кеше дип бәяләнгән.
• 2010 елда яһүдиләр җәмгыяте 400 дән 2400 гә кадәр кешедән торган.
• 2010 елда Буддизм вәкилләре 350 кеше булган.

Моны да карагыз: Кениядә ислам

Административ-территориаль бүленеш

Административ-территориаль яктан Кения 8 провинция һәм 71 округтан тора. Илдә 100дән артык шәһәр бар дип исәпләнә^[42]. Иң Эре шәһәрләр — Найроби (3,4 млн кеше), Момбаса (966 мең кеше), Накуру (284 мең кеше), Элдорет (269 мең кеше), Кисуму (236 мең кеше).

Фотосурәтләр

• 
  Найроби Җәмигъ мәчете. 1906 елда ачылган
• 
  Регби — Кениянең иң популяр спорт төрләренең берсе
• 
  20 Кения шиллингы
• 
  5199 метр биеклеге булган Кения тавы
• 
  Найроби
• 
  Ламу Кирмәне
• 
  Масаи Мара
• 
  Момбаса
• 
  Накуру шәһәре
• 
  Найроби
• 
  Малинди
• 
  Найваша күлләре
• 
  Самбуруда кояш баешы
• 
  Кения гепардлары, шәфәкъ вакыты
• 
  Момбаса
• 
  Кисуму
• 
  Чәй фермасы
• 
  Ламу утравы
• 
  Баринго күле, шәфәкъ
• 
  Цаво Милли паркы