Козьмодемьянск

Козьмодемьянск (Күзмәдимән^[5], Көҗмәдимьян^[6], рус. Козьмодемьянск, тау мари телендә Цикмӓ, болын мари телендә Чыкма, чуаш. Чикмĕ) — Мари Илнең көньяк-көнбатышында урнашкан шәһәр, Таулы Мари районының районының административ үзәге.

Козьмодемьянск
таулы чирм. Цикмӓ
Байрак	Илтамга
Нигезләнү датасы	1583
Рәсми исем	Цикмӓ
Рәсми тел	чирмеш теле һәм рус теле
Дәүләт	Россия[1]
Нәрсәнең башкаласы	Таулы Мари районы, «Козьмодемьянск каласы» шәһәр округы[d][2] һәм Козьмодемьянск өязе
Административ-территориаль берәмлек	«Козьмодемьянск каласы» шәһәр округы[d][2], Мари Иле һәм Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы
Сәгать поясы	UTC+03:00
Халык саны	19 355 (2023)[3]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	120 метр
Мәйдан	13,41 км²[4]
Почта индексы	425350
Рәсми веб-сайт	mari-el.gov.ru/gorkozmodemjansk/Pages/adm/common-information.aspx​(рус.)
Җирле телефон коды	83632
Козьмодемьянск Викиҗыентыкта

^[1]

Халык саны — 21 262 кеше (2010)^[7].

География

Шәһәр Иделнең (Чабаксар сусаклагычы) биек уң ярында, Йошкар-Оладан 104 километрга көньяк-көнбатышка таба урнаша. Республикасының сул як ярдагы өлеше белән Козьмодемьянскны борамлы кичү тоташтыра.

Климат

Козьмодемьянск климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Уртача максимум, °C	−8	−7	−1	9	18	22	24	21	15	7	−1	−6	8
Уртача температура, °C	−10,4	−9,1	−3,6	5,5	13,4	18,0	20,0	17,6	11,4	4,5	−3,7	−7,9	4,8
Уртача минимум, °C	−14	−14	−7	2	8	13	15	13	8	2	−6	−12	1

Тарих

Козьмодемьянск крепость буларак 1583 елда нигезләнгән.

1708 елда, Россияне сигез губернага бүленү вакытында, Козьмодемьянск Казан губернасына беркетелгән. 1727 елдан — өяз шәһәре.

1791 елда монда мари краенда беренче халык училищесы ачыла. XIX гасырның ахырында Козьмодемьянскта биш уку йорты булган: өчкласслы училищесы, хатын-кызлар училищесы (1862 елда ачылган), мари хатын-кызлар мәктәбе, ике чиркәү-мәхәллә мәктәбе.

1861 елда шәһәрдә стационар шифаханәсе ачыла.

1917 елда шәһәрдә совет хакимияте урнаштырыла.

1920 елда Козьмодемьянск һәм өязе Түбән Новгород губернасына кертелә. 1921 елда Мари Автономияле өлкәсенә кертелә; 1936 елдан — Мари АССР составында.

Халык

1840[8]	1897[9]	1959[10]	1970[11]	1979[12]	1989[13]	2002[14]	2010[7]
4 254	5 284	12 625	15 302	18 792	24 746	22 771	21 262

Милли состав: руслар — 65,7%, чирмешләр — 28,8%, татарлар — 1,0%, чуашлар — 0,8%.^[15]

Транспорт

Тимер юл элемтәсе юк, иң якындагы станцияләр Чабаксар (ераклык — 86 км) һәм Йошкар-Ола (120 км).

Автобус элемтәсе: Мәскәүгә, Түбән Новгородга, Йошкар-Олага автобуслар баралар.

Истәлекле урыннары

• Александр Григорьев исемле сәнгать-тарихи музее
• Этнографик музее
• Остап Бендер музее

һ.б.

Шәһәрдә туганнар

• Андрей Эшпай — композитор.

Фотогалерея

• 
• 
  Этнографик музеенда җил тегермәне
• 
• 
  Козьмодемьянск гербы (1970—2005)
• Козьмодемьянск — Коротни борам белән чыга торган кичүдә борам
  Козьмодемьянск — Коротни борам белән чыга торган кичүдә борам