Йошкар-Ола

Йошкар-Ола (элеккеге исеме — Чар) (чирм. Йошкар — «кызыл», чирм. Ола — «шәһәр» — «Кызыл шәһәр», искергән чирм. Чарла, Цар-ола^[4]) – Мари Эл республикасының башкаласы.

Йошкар-Ола
чирм. Йошкар-Ола
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1584[1]
Рәсми исем	Йошкар-Ола
Рәсми тел	чирмеш теле һәм рус теле
Гимн	Йошкар-Ола һимны[d]
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Мари Иле, «Йошкар-Ола каласы» шәһәр округы[d][2], Йошкар-Олинский район[d], Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы, Мари автономия өлкәсе һәм Чар өязе
Административ-территориаль берәмлек	«Йошкар-Ола каласы» шәһәр округы[d][2]
Сәгать поясы	UTC+03:00
Башкарма хакимият башлыгы	Евгений Васильевич Маслов[d]
Халык саны	285 218 (2025)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	100 метр
Кардәш шәһәр	Сомбатһей, Бурж, Принстон (Көнбатыш Вирджиния), Әстерхан һәм Кемер (Анталья)[3]
Бүләкләр
Мәйдан	100,39 км²
Почта индексы	424000–424045
Рәсми веб-сайт	i-ola.ru
Җирле телефон коды	8362
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Йошкар-Ола Викиҗыентыкта

Халык саны — 248 688 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 259 162 кеше (2010).^[5]

География

Шәhәр Кече Какшан елганың сул ягында, Мәскәүдән 743 километрга көчыгышрак урнашкан. Яшел Үзән — Яраң тимер юлында Йошкар-Ола станциясе. Шәһәр аша Р165 (Йошкар-Ола — Яраң), Р172 (Йошкар-Ола — Өрҗем), Р173 (Йошкар-Ола — Козьмодемьянск), Р174 (Йошкар-Ола — Мария Посады — Чуел), Р175 (Йошкар-Ола — Яшел Үзән — Казан), Р176 «Нократ» (Чабаксар — Йошкар-Ола — Киров — Сыктывкар) автоюллар баралар.

Йошкар-Оладан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)[6]
			Петрозаводск ~ 1434 км Вологда ~ 866 км	Сыктывкар ~ 724 км Киров ~ 297 км	Березники ~ 846 км Глазов ~ 396 км
			Түбән Новгород ~ 325 км Владимир ~ 576 км Мәскәү ~ 763 км	Роза ветров	Ижау ~ 523 км Пермь ~ 669 км Екатеринбург ~ 1025 км
			Чабаксар ~ 96 км Саранск ~ 418 км	Сембер ~ 317 км Самар ~ 559 км	Казан ~ 145 км Ырынбур ~ 873 км

Сәгать поясы

Йошкар-Ола һәм Мари Ил Республикасы Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +3:00 гә тигез.

Климат

Йошкар-Ола климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Уртача максимум, °C	−9,9	−7,5	−0,6	9,4	18,4	22,6	24,5	22,4	15,6	6,3	−1,2	−5,9	7,8
Уртача температура, °C	−13,9	−12,1	−5,4	4,6	12,2	16,5	18,7	16,5	10,8	3,2	−3,8	−9,2	3,2
Уртача минимум, °C	−17,9	−16,6	−10,1	−0,3	6,0	10,3	12,8	10,6	6,0	0,0	−6,3	−12,5	−1,5
Явым-төшем нормасы, мм	32	25	24	34	40	61	82	60	54	53	46	37	548
Чыганак: Гидрометцентр России

Тарих

Шәһәр 1584 елда Фёдор Иванович патшасы указы буенча «Царёв город на Кокшайке» (соңрак ул Царёвококшайскка әйләнә) исеме астында ныгытма буларак нигезләнә.

1708 елдан — Казан губернасы составында, 1719 елдан — аның Зөя провинциясе үзәге. 1781 елдан — Казан губернасының Чар өязе үзәге.

1856 елда шәһәрдә 5 чиркәү, 178 йорт һәм 10 лавка (кибет) булган.

1919 елда шәһәргә Краснококшайск исеме бирелә. 1920 елның июньдә, Казан губернасы юкка чыгару сәбәпле, Краснококшайск өяз белән Вятка губернасы составына кертелә; шул ук елның ноябрьдә Мари автономияле өлкәсе оештырыла, ә Краснококшайск аның административ үзәге була.

1928 елда шәһәргә Йошкар-Ола (Кызыл шәһәр) исеме кушыла. 1936—1990 елларда — Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы башкаласы.

1991 елдан Мари Ил Республикасы башкаласы булып тора.

Халык

1840[7]	1856[8]	1897[9]	1913[8]	1926[8]	1931[8]	1939[8]	1959[10]	1970[11]	1979[12]	1989[13]	2002[14]	2010[5]
967	~1 200	1 658	~2 500	~4 300	~7 600	~27 200	88 744	166 073	201 371	241 601	256 719	248 688

Милли состав: руслар — 66,3%, чирмешләр — 24,7%, татарлар — 4,6%, украиннар — 2,3%, чуашлар — 0,8%.^[15]

Югары уку йортлары

• Мари дәүләт университеты
• Идел буе дәүләт техника институты
• Регионара ачык социаль институты

Шуның өстенә, шәһәрдә башка югары уку йортларның якынча 10 филиал эшли.

Галерея

• 
  Күккә ашу чиркәве
• 
  Ленин проспекты
• 
  Милли сәнгать галереясе бинасы
• 
  «Сомбатхей» микрорайоны

Кардәш шәһәрләр

• Сомбатхей, Маҗарстан
• Бурж, Франция
• Принстон, АКШ

Партнёр шәһәрләр:

• Чабаксар, Россия
• Казан, Россия

Кызыклы фактлар

• Йошкар-Ола — Й хәрефеннән башланган бердәнбер Россия шәһәре.
• Йошкар-Ола маричадан ненецчага «Нарьян-Мар» итеп тәрҗемә ителә.

Шәхесләр

• Виктор Тёмин, фотограф.

Татарлар

• Булат Нигъмәтуллин, җырчы, ТР атказанган артисты (2017).