Буркина Фасо

Буркина́ Фасо́ (фр. Burkina Faso [byʁkiˈna faˈso]; 1984 елның августына кадәр — Югары Вольта) — Көнбатыш Африкада урнашкан дәүләт. Төньякта Мали, көнчыгышта Нигер, көньяк-көнчыгышта Бенин, көньякта Того һәм Гана, көньяк-көнбатышта Кот-д'Ивуар белән чиктәш. Диңгезгә чыгышы юк.

Буркина Фасо
ингл. Burkina Faso
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1960
Рәсми исем	Burkina Faso һәм Burkina Faso[1]
Гомер озынлыгы	60,361 ел[2]
Демоним	Burkinabé, Burkinabè, Burkinabe, Burkina Fasó-i, burkiner, Burkinänan, بورتوريكي, بورتوريكية, بورتوريكيون, בורקינאי, בורקינאית, burkinezi, burkinez, burkineză, burkinabè, burcinabe, burkinés, burkinesa, Burkinano, Burkinabè[3], Burkinabè[3], Burkinès[4], burkinabè, burkinezo, burkinezi, burkineza, burkineze, بوركيني, بوركينية, بوركينيين һәм بوركينيات
Рәсми тел	мооре теле[d][5], бисса теле[d][5] һәм дьюла теле[5]
Гимн	Буркина Фасо гимны[d]
Мәдәният	Буркина Фасо мәдәнияте[d]
Шигарь тексты	Unity–Progress–Justice, Единство - прогрес - справедливост, Unité–Progrès–Justice, Unidad–Progreso–Justicia һәм Undod – Cynnydd – Cyfiawnder
Дөнья кисәге	Африка[6]
Дәүләт	Буркина Фасо
Башкала	Уагадугу[d]
Сәгать поясы	UTC±00:00[d] һәм Africa/Ouagadougou[d][7]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан	Көнбатыш Африка
Иң көнчыгыш ноктасы	11°54′01″ с. ш. 2°24′15″ в. д.HGЯO
Иң төньяк ноктасы	15°05′ с. ш. 0°28′ з. д.HGЯO
Иң көньяк ноктасы	9°24′39″ с. ш. 2°46′03″ з. д.HGЯO
Иң көнбатыш ноктасы	10°25′51″ с. ш. 5°30′47″ з. д.HGЯO
Геомәгълүматлар	Data:Burkina Faso.map
Иң югары ноктасы	Тенакуру[d]
Иң түбән ноктасы	Кара Вольта[d]
Идарә итү формасы	җөмһүрият һәм хәрби хунта[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	Буркина Фасо президенты[d] һәм гаскәрбашы[d]
Ил башлыгы	Ибраим Траоре[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Буркина Фасо премьер-министры[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Аполлинер Йоахим Кьелем де Тамбела[d]
Башкарма хакимият	Саклау һәм кире кайтару өчен патриотик хәрәкать[d][8]
Канунбирү органы	Буркина Фасо милли җыелышы[d]
Үзәк банкы	Көнбатыш Африка дәүләтләре үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Германия, Гана, Канада, Швеция, Дания, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Россия, Корея Халык Демократик Республикасы[9], Гөрҗистан, Кытай һәм Косово Җөмһүрияте
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[10], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][11], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Африка илләре сәүдә хокукын гармонизация оешмасы[d], Conseil de l'Entente[d], Интерпол[12][13], ХКТО[d][14][15], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[16], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], АФРИСТАТ[d], Бөтендөнья почта берлеге[17][18], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][19], Франкофония[d], OIPC[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[20], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[21], Көнбатыш Африка илләре икътисади җәмгыяте[d], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][22], Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][23] һәм African Continental Free Trade Area[d][24]
Никахка керү яше	20 яшь һәм 17 яшь
Халык саны	23 025 776 (2023)[25]
Ир-ат халкы	10 431 262[26], 10 718 602[26], 11 010 698[26] һәм 11 299 155[26]
Хатын-кыз халкы	10 520 378[26], 10 804 024[26], 11 089 986[26] һәм 11 374 607[26]
Административ бүленеше	Югары Бассейннар[d], Үзәк Плато[d], Букле-ду-Мухун[d], Каскадлар[d], Центральная область[d], Үзәк-Көнчыгыш төбәге[d], Төньяк Үзәк төбәге[d], Үзәк-Көнбатыш төбәге[d], Көньяк Үзәк төбәге[d], Көнчыгыш төбәге[d], Төньяк төбәге[d], Сахель[d] һәм Көньяк-Көнбатыш төбәге[d]
Акча берәмлеге	КФА франкы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт	19 737 616 003 $[27], 18 884 619 613 $[27], 330 442 815[28], 350 247 234[28], 379 567 099[28], 394 040 667[28], 410 321 644[28], 422 916 789[28], 433 889 766[28], 450 753 923[28], 460 442 689[28], 478 298 645[28], 458 404 268[28], 482 411 179[28], 578 595 521[28], 674 773 569[28], 751 133 430[28], 939 972 703[28], 976 547 188[28], 1 131 224 878[28], 1 475 583 644[28], 1 748 480 620[28], 1 928 719 888[28], 1 775 842 333[28], 1 754 450 096[28], 1 600 278 605[28], 1 459 880 132[28], 1 552 493 196[28], 2 036 303 357[28], 2 369 834 949[28], 2 616 040 478[28], 2 615 587 733[28], 3 101 300 778[28], 3 135 045 584[28], 3 356 692 505[28], 3 199 536 465[28], 1 895 290 637[28], 2 379 517 975[28], 2 586 550 595[28], 2 447 669 101[28], 2 804 902 367[28], 3 389 566 712[28], 2 968 370 087[28], 3 190 371 080[28], 3 622 350 062[28], 4 740 768 142[28], 5 451 688 537[28], 6 146 353 173[28], 6 547 419 820[28], 7 625 722 836[28], 9 451 435 490[28], 9 450 696 873[28], 10 109 619 740[28], 12 080 295 977[28], 12 561 015 156[28], 13 444 300 485[28], 13 943 016 076[28], 11 832 159 315[28], 12 833 363 045[28], 14 106 955 615[28], 15 890 066 221[28], 16 032 813 503[28], 17 725 010 532[28], 19 697 516 284[28], 18 820 218 690[28] һәм 20 324 617 844[28]
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,449[29]
Inequality-adjusted Human Development Index	0,315[30]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече	7,7[31]
Эшсезлек дәрәҗәсе	3 ± 1 процент[32]
Кардәш шәһәр	Алье[d], Бакыу һәм Конан
Нәрсә белән чиктәш	Бенин, Кот-д’Ивуар, Гана, Мали, Нигер һәм Того
BTI Governance Index	4,43[33], 4,56[33], 4,88[33], 4,74[33], 5,01[33], 4,92[33], 5,2[33], 5,23[33] һәм 5,24[34]
BTI Status Index	4,92[33], 5,39[33], 4,74[33], 4,78[33], 4,96[33], 4,71[33], 5,45[33], 5,35[33] һәм 5,1[34]
Мәктәптә укымаган балалар саны	2 493 607[35]
Автомобил хәрәкәте ягы	уң[d][36]
Челтәр көчәнеше	220 вольт[37]
Электр аергычы төре	Europlug[d][37] һәм CEE 7/5[d][37]
Алыштырган	Югары Вольта республикасы (1960-1984)[d], Француз Көнбатыш Африкасы[d] һәм Emirate of Liptako[d]
Кулланылган тел	Moba[d], Pana[d], Paleni[d], Winye[d], Jamsai Dogon[d], Doghose[d], Болон[d], Samwe[d], Kalamsé[d], Khe[d], Tyefo[d], Sininkere[d], кви-бваму теле[d], Lyélé[d], Khisa[d], Laalaa Bwamu[d], тамашек теле[d], Kpee[d], Bomu[d], Cerma[d], Senara[d], Bwamu[d], фарефаре теле[d], Dogoso[d], Dyan[d], гурманчема теле[d], Касем[d], Humburi Senni[d], Kaansa[d], кар теле[d], коромфе теле[d], кусаал теле[d], лоби теле[d], Nanerigé[d], Marka[d], мооре теле[d], Sucite[d], Sembla[d], Siamou[d], Natioro[d], пугули теле[d], Lorhon[d], Syer-Tenyer[d], Turka[d], Vyemo[d], зарма теле[d], дьюла теле, бисса теле[d], Dzùùngoo[d], Northern Dagara[d], Kisamo-Matya[d], Southern Bobo Madaré[d], Kisamo-Maya[d], Malba Birifor[d], Dagaari Dioula[d], Sissala[d], Northern Nuni[d], Jalkunan[d], Tomo Kan Dogon[d], Southern Nuni[d], Northern Toussian[d], Southern Toussian[d], Western Niger Fulfulde[d], Southern Samo[d], Northern Bobo Madaré[d], Berba[d] һәм инглиз теле
Кайда өйрәнелә	Burkina Faso studies[d]
Мәйдан	274 200 км²
Рәсми веб-сайт	gouvernement.gov.bf/accueil
Һәштәге	BurkinaFaso
Югары дәрәҗәле Интернет домены	.bf
Тематик география	Буркина Фасо географиясе[d]
Ачык мәгълүматлар порталы	Open Data Burkina Faso[d]
Феноменның икътисады	Буркина Фасо икътисады[d]
Феноменның демографиясе	Буркина Фасо халкы[d]
Джини коэффициенты	47,3[38]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме	18 процент
Тулаем туулар коэффициенты	5,521[39]
Шәһәр халкы	6 281 301[26], 6 587 430[26], 6 904 253[26] һәм 7 227 715[26]
Авыл халкы	14 670 338[26], 14 935 196[26], 15 196 430[26] һәм 15 446 047[26]
Уку-язу нисбәте	41,2 процент[40]
Демократия индексы	3,73[41]
Туым күрсәткече	36,689[26], 36,085[26], 35,541[26] һәм 34,952[26]
Үлем күрсәткече	8,75[26], 8,813[26], 8,958[26] һәм 8,662[26]
Happy Planet Index score	41,5[42]
Илнең мобиль коды	613
Илнең телефон коды	+226
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	112[d][43], 17[d][43] һәм 18[d][43]
Номер тамгасы коды	BF
Диңгездәге идентификацияләү номеры	633
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	Төркем:Буркина Фасода төшерелгән фильмнар[d]
Буркина Фасо Викиҗыентыкта

Ил исеме «намуслы кешеләр ватаны» дип тәрҗемә ителә. Башка тәрҗемә версиясе — «лаеклы кешеләр иле».

Дәүләт мәйданы — 274,2 мең км², халык саны — 15,75 млн кеше (2009). Башкаласы — Уагадугу шәһәре.

Административ-территориаль бүленеш

Буркина Фасо өлкәләре

Буркина Фасо 13 өлкәгә, 45 провинциягә, 301 департаментка бүленә.

Өлкә	Французча	Үзәк	Провинцияләр саны	Мәйдан (км²)	Халык саны (2002), кеше
Букле-ду-Мухун	Boucle du Mouhoun	Дедугу	6	34 153	1 353 607
Каскадлар	Cascades	Банфора	2	18 406	386 192
Үзәк өлкә	Centre	Уагадугу	1	2 805	1 211 380
Көнчыгыш-Үзәк өлкә	Centre-Est	Тенкодого	3	11 811	1 099 515
Төньяк-Үзәк өлкә	Centre-Nord	Кая	3	19 829	1 058 305
Көнбатыш-Үзәк өлкә	Centre-Ouest	Кудугу	4	21 537	1 046 088
Көньяк-Үзәк өлкә	Centre-Sud	Манга	3	11 321	619 489
Көнчыгыш өлкә	Est	Фада-Нгурма	5	46 256	1 072 793
Югары Бассейннар	Hauts-Bassins	Бобо-Диуласо	3	25 344	1 232 891
Төньяк өлкә	Nord	Уахигуя	4	16 207	1 002 526
Үзәк Плато	Plateau-Central	Зиниаре	3	8 544	656 779
Сахәл	Sahel	Дори	4	35 350	837 420
Көньяк-көнбатыш өлкә	Sud-Ouest	Гава	4	16 202	509 994

Дин

Буркина Фасо Конституциясе дин иреген күздә тота. Дәүләт сәясәте, гомумән алганда, дини йолаларның ирекле рәвештә үтәлүенә ярдәм итә^[44]. Ислам ― өстенлек итүче дин. Ил халкының (21 млн кеше, 2020 елга) 61,5 % ы^[45] ― мөселманнар (күпчелеге Мәлики мәзһәбе сөнниләре, азчылыгы шигыйлар, әхмәдияләр)^[46], шулай ук Тиҗания(ингл.) суфичылык тәрикате тарафдарлары, сәләфиләр(ингл.) бар^[47][48]. 2006 елгы халык санын алу мәгълүматлары буенча, ил халкының 23 % ы ― христианнар (19 % ы католиклар, 4 % ы протестантлар). Халыкның 15 % ы җирле традицион диннәргә ышана.

• Буркина Фасода ислам

Ил башкаласы Уагадугу(ингл.) Бөек мәчете