From Wikipedia, the free encyclopedia
Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак — помнік архітэктуры XVII—XVIII стагодзьдзяў у Менску. Знаходзіўся на паўднёва-заходнім баку Высокага Рынку, на Зборавай вуліцы[lower-alpha 1]. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры віленскага барока.
Помнік сакральнай архітэктуры | |
Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак | |
Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак | |
Краіна | Беларусь |
Места | Менск |
Каардынаты | 53°54′5.57″ пн. ш. 27°33′16.14″ у. д. |
Архітэктурны стыль | барокавая архітэктура[d] |
Дата заснаваньня | XVII ст. |
Дата скасаваньня | 1964 |
Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак | |
Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак на Вікісховішчы |
Комплекс Менскага жаночага бэнэдыктынскага кляштару складаўся з касьцёла, кляштарнага корпусу з прыбудоваю, капліцы, капэляніі, двух флігеляў, бровару, сьвірану, стайні і інш. пабудоваў, а таксама саду. Тэрыторыю кляштару атачаў высокі мур, які меў некалькі брамаў. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі часткова зруйнавалі касьцёл у выніку маскоўскай перабудовы, у 1960-я рокі савецкія ўлады дашчэнту зьнішчылі помнік. Да нашага часу захаваліся падмуркі касьцёла[1][2].
Кляштар бэнэдыктынак у Менску заснаваў віленскі канонік Войцех Сялява, які купіў у месьце два дамы зь іншымі пабудовамі ў С. Друцкага-Горскага і А. Сакалінскага і перадаў іх ордэну. Адпаведны фундуш ад 4 траўня 1633 року 14 ліпеня таго ж року пацьвердзілі кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза і віленскі біскуп С. Война[3]. Першыя сёстры-бэнэдыктынкі перасяліліся сюды зь нясьвіскага бэнэдыктынскага кляштару.
Ад пачатку комплекс быў драўляным, але ўжо ў 1647—1649 роках намаганьнямі ваяводы віленскага Крыштапа Хадкевіча і ягонай жонкі Соф’і, уроджанай Горскай-Друцкай, архітэктар А. Кромер узьвёў мураваны касьцёл пад тытулам Сьвятога Войцеха, біскупа і мучаніка. Мураваны кляштарны корпус збудавалі на сродкі К. К. Сьвірскай[3]. Мэцэнатамі кляштару былі Марцыбэла Зянкевіч, Сусанна і Алена Станкевіч, Сусанна Навадворская і інш.
У вайну з Маскоўскай дзяржавай 1654—1667 рокаў захопнікі спалілі ўсе драўляныя кляштарныя пабудовы, значна пашкодзілі і разрабавалі мураваную сьвятыню. Кляштар адбудавалі ў 1670-я рокі, касьцёл асьвяціў біскуп Мікалай Слупскі.
У 1682 року ўвесь комплекс рэканструявалі, апроч таго ўзьвялі новы мураваны кляштарны корпус. У 1780-я рокі комплекс кляштару зноў рэканструявалі паводле праекту архітэктара Т. Раманоўскага ў стылі сталага барока, але будаваньне вежаў-званіцаў завяршылася толькі ў 1803 року.
Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 рок), калі Менск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. На канец XVIII — пачатак XIX стагодзьдзяў у валоданьні кляштару знаходзіліся 3 фальваркі, 8 вёсак, 3 карчмы, млын і каля 93 валок зямлі. У 1799 року ў ім жылі 22 бэнэдыктынкі. Пры кляштары дзеяла школа, у якой паводле Яна Ходзькі, навучалася 18 дзяўчат (толькі 6 зь іх плацілі на навучаньне[3]).
Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1871 року расейскія ўлады зачынілі кляштар бэнэдыктынак, гвалтоўна адабралі будынкі ў каталікоў і перадалі іх Урадаваму сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскаму патрыярхату) пад жаночы манастыр. У 1872 року мастацкае аблічча комплексу пацярпела ад маскоўскай перабудовы.
У пачатку 1920-х рокаў савецкія ўлады ліквідавалі манастыр. Некаторы час царква ў будынку былога касьцёла працягвала дзеяць, але ў 1930-я рокі яе прыстасавалі пад клюб.
У сярэдзіне 1960-х рокаў помнік архітэктуры ўзарвалі. Пазьней зь левага боку ад падмуркаў касьцёла збудавалі будынак мескай пракуратуры з чырвонай цэглы.
Касьцёл — прастакутны ў пляне 1-нэфавы аб’ём з 5-граннай апсыдай, памерамі 70 на 20 локцяў (каля 46×13 м). Будынак меў 2-схільны чарапічны дах, больш нізкі над прэзьбітэрыюмам. Галоўны фасад, зьвернуты да вуліцы, завяршаўся франтонам крывалінейнага абрысу. Над ім узвышаліся 2 высокія 3-ярусныя вежы з купальнымі завяршэньнямі. Фасад меў вытанчаную архітэктурную плястыку: тонкапрафіляваны карнізны пас падзяляў яго на два ярусы, а пілястры — на тры часткі, аконныя праёмы мелі мяккую лучковую абмалёўку[4].
Інтэр’ер пад цыліндрычнымі скляпеньнямі ўпрыгожвалі пяць 2-ярусных алтароў: галоўны алтар Сьвятога Войцеха, алтары Тадэвуша Апостала, Сьвятой Сям’і, сьвятых патрыярхаў Бэнэдыкта і Схалястыкі, Беззаганага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. У галоўным драўляным алтары захоўваўся абраз Маці Божай зь Дзіцяткам, напісаны на палатне, у срэбнай з пазалотай і рубінамі шаце. У другім ярусе быў абраз Сьвятога Войцеха, увенчвала кампазыцыю разьбянае Ўкрыжаваньне. Падлогу ў прэзьбітэрыюме касьцёла пакрывалі пліткі чорнага мармуру, у санктуарыюме яна была цаглянаю. Закрысьція была адна, на хорах стаялі арганы на 10 галасоў. Побач з хорамі каля бакавой сьцяны існавала адмысловая галерэя, дзе ў час сьвятаў выступалі музыкі[5].
Пры перабудове касьцёла на царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі верхнія ярусы вежаў і франтон зруйнавалі, замест іх паставілі 5 глухіх купалоў-цыбулінаў над асноўным аб’ёмам і драўляную абшытую жалезам 3-ярусную шатровую званіцу ў цэнтры галоўнага фасаду[3].
Кляштарны корпус — 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак, які далучаўся да заходняга фасаду касьцёла. Дах вальмавы. Насуперак архітэктуры касьцёла ён меў сьціплы плястычны разьвязак, фасады рытмічна падзяляліся прастакутнымі аконнымі праёмамі[4].
Цікавай была сыстэма ацяпленьня будынка — ад печак у тоўшчы сьценаў і пад падлогаю праходзілі своеасаблівыя керамічныя калярыфэры, якія давалі дадатковае цяпло. Корпус бэнэдыктынак разьлічваўся на 15 кельляў, тым ня менш у кляштары часам знаходзілася да 28 законьніцаў, а разам з навіцыяткамі, вучаніцамі і службоўцамі насельніцтва асяродку дасягала 90 чалавек.
У комплекс кляштару таксама ўваходзіў сад, які паводле інвэнтару 1804 року налічваў 150 фруктовых дрэваў і агарод.
Кляштар бэнэдыктынак быў апошнім, які ўлады Расейскай імпэрыі ліквідавалі ў Менску. Па здушэньні паўстаньня 1863—1864 рокаў ён яшчэ некаторы час функцыянаваў, але цярпеў перасьлед. У пачатку 1871 року з кляштару выслалі бэнэдыктынак, якія знайшлі тут прытулак па ліквідацыі іншых каталіцкіх кляштараў. Іх скіравалі ў Кімбараўскі кляштар, што знаходзіўся каля Мазыра[6].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.