Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі

Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі — дасьледчая ўстанова Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (НАНБ), заснаваная ў студзені 1973 году ў якасьці Інстытуту фотабіялёгіі.

Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі
2019 год
Абрэвіятура	ІБВІ
Папярэднік	Лябараторыя біяфізыкі і ізатопаў АН БССР
Дата ўтварэньня	4 студзеня 1973 (52 гады таму)
Тып	навуковая
Юрыдычны статус	дзяржаўная ўстанова
Мэта	распрацоўка вузных лекаў
Штаб-кватэра	Першамайскі раён, Акадэмічная вул., д. 27[1]
Месцазнаходжаньне	Менск
Каардынаты	53°54′57″ пн. ш. 27°36′12″ у. д.
Дзейнічае ў рэгіёнах	Беларусь
Афіцыйныя мовы	беларуская, расейская
Кіраўнік	Андрэй Ганчароў
Намесьніца па навуковай працы	Людміла Лук’яненка
Намесьніца па інавацыйнай працы	Алена Князева
Навуковая сакратарка	Аляксандра Скарабагатава[2]
Асноўныя асобы	Ігар Валатоўскі, Кацярына Слабажаніна, Людміла Кабашнікава[3]
Матчына кампанія	ДНВА «Хімічны сынтэз і біятэхналёгіі»
Сайт	ibp.org.by
Колішняя назва	Інстытут фотабіялёгіі (да 15 чэрвеня 2004 году)

На 2022 году ўваходзіў у склад Аддзяленьня біялягічных навук НАНБ і падпарадкоўваўся дзяржаўнаму навукова-вытворчаму аб’яднаньню «Хімічны сынтэз і біятэхналёгіі»^[4].

Будова

На 2022 год Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі ўлучаў:

• 2 сэктары — 1) суправаджэньня праграмаў, 2) навукова-вытворчы^[5];
• 2 аддзелы — 1) біятэхналёгіі фотатрофных арганізмаў з 2-ма лябараторыямі: дастасоўнай біяфізыкі і біяхіміі, біяфізыкі і біяхіміі расьліннай вузы^[6], 2) мэдычнай нанабіяфізыкі з 2-ма лябараторыямі: нанабіятэхналёгіяў, мэдычнай біяфізыкі^[7];
• аддзяленьне вузнай тэрапіі^[8];
• 3 самастойныя лябараторыі — 1) вірусалёгіі і біятэхналёгіяў, 2) імуналёгіі і вузнай біяфізыкі, 3) малекулярнай біялёгіі вузы^[9];
• 2 Рады — 1) Навуковую, 2) абароны дысэртацыяў;
• філію катэдры біяфізыкі фізычнага факультэту БДУ^[10].

Вырабы і паслугі

На 2022 год Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі ажыцьцяўляў:

• імунатэрапію раку вузавымі лекамі^[11];
• вузавую тэрапію аўтаімунных хваробаў, хваробаў суставаў і хранічных ранаў^[12];
• імуналягічную дыягностыку ў выглядзе імунаграмы і ацэнкі адмысловага імунітэту, дыягностыкі лекавай алергіі і вызначэньня зьместу цыркулявальных пухлінных вузаў^[13];
• хірургічныя ўнутрысустаўныя ўвядзеньні сінавіяльнай вадкасьці і выдаленьне новаўтварэньняў скуры скальпэлем^[14];
• ўльтрагукавую дыягностыку;
• лекаваньне зубоў^[15];
• аналіз біяматэрыялаў і вады, лекаў і ежы на атрутныя і эсэнцыйныя рэчывы^[16].

У Інстытуце выраблялі:

• 6 відаў вузных лекаў — дэндрытныя і мэзэнхімальныя ствалавыя, у тым ліку пуляваныя, ды фібраблясты скуры і тканкавыя адпаведнікі скуры, а таксама эпітэльныя ствалавыя зь лімба рагавіцы^[17];
• завісі водарасьцяў у якасьці кармавога дадатку^[18];
• сродкі для расьлінаводзтва, у тым ліку імунамадэлявальнікі «Імунакт», ахоўныя стымулятары для насеньня і плёнкаўтваральнікі для ўкараненьня чаранкоў^[19];
• вузны матэрыял сіне-зялёных водарасьцяў і багавіньня, найвышэйшых расьлінаў і жывёлаў, а таксама чалавека^[20].

Падрыхтоўка дасьледнікаў

На 2022 год Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі набіраў у асьпірантуру на 4 спэцыяльнасьці: 1) біяфізыка, 2) біяхімія, 3) фізыялёгія і біяхімія расьлінаў, 4) вузная біялёгія, цыталёгія і гісталёгія. Адукацыйная праграма асьпірантуры забясьпечвала атрыманьня навуковай кваліфікацыі дасьледнік у 3-х формах: вочнай (дзённай) — за 3 гады, завочнай — за 4 гады і сушукальніцтва — за 5 гадоў. На пачатак 2020 году налічвался 12 асьпірантаў, зь 9 вочнікаў і 3 сушукальнікі^[21]. У Інстытуце дзейнічала Рада абароны дысэртацыяў па спэцыяльнасьці біяфізыка^[22].

Мінуўшчына

29 сьнежня 1972 году Савет міністраў Беларускай ССР ухваліў Пастанову № 369, паводле якой 4 студзеня 1973 году Прэзыдыюм Акадэміі навук БССР зацьвердзіў Загад аб стварэньні Інстытуту фотабіялёгіі на аснове лябараторыі біяфізыкі і ізатопаў, закладзенай у 1957 годзе. Першым кіраўніком Інстытуту стаў прафэсар Аляксандар Шлык, які быў сябрам-карэспандэнтам Акадэміі навук СССР. 18 сьнежня 1975 году старшыня Найвышэйшай атэстацыйнай камісіі СССР падпісаў Загад № 298, паводле якога ў 1976 годзе ў Інстытуце фотабіялёгіі стварылі Раду абароны дысэртацыяў паводле спэцыяльнасьці біяфізыка^[23]. У 1992 годзе Аддзяленьне біялягічных навук Акадэміі навук Беларусі ўвяла ў Інстытуце штокрасавік Годнеўскія чытаньні, на якіх сталі заслухоўваць па 2 даклады вядучых навукоўцаў сьвету ў галіне фотабіялёгіі і фотасынтэзу^[24]. У 1992 годзе навукоўцы Інстытуту атрымалі Дзяржаўную прэмію Беларусі за раскрыцьцё прыроды люмінісцэнцыі бялкоў і стварэньне люмінісцэнтных спосабаў аналізу^[25]. У 1995 годзе зацьвердзілі Раду абароны доктарскіх дысэртацыяў^[23].

На 1998 год у Інстытуце фотабіялёгіі дзейнічала 6 лябараторыяў: 1) біяфізыкі і біяхіміі фотасынтэтычнага апарату, 2) фізыялёгіі фотасынтэтычнага апарату, 3) фотарэгуляцыі вузных працэсаў, 4) біяфізыкі і фотабіялёгіі мэмбранаў, 5) фізыка-хіміі біялягічных мэмбранаў, 6) фатонікі бялкоў. Асноўнымі кірункамі дасьледаваньняў былі: малекулярна-мэмбранная біяфізыка і біяхімія фотабіялягічных і рэгулятарных працэсаў у жывёлаў і расьлінаў; будова, функцыяваньне і паходжаньне фотасынтэтычнага апарату4; фізыялёгія і генэтыка фотасынтэзу; фотарэцэптарныя працэсы ў жывёлах і расьлінах; зьмяненьні будовы і напружаныя мэтаўстойлівыя станы бялкоў і біялягічных мэмбранаў у рэакцыях экспрэс-рэгуляцыі, прыстасаваньня і вузнага імунітэту; малекулярныя паталёгія біялягічных мэмбранаў; вольнарадыкальныя працэсы ў мэмбранах і фотапашкоджаньні вузаў. У выніку дасьледаваньняў атрымалі зьвесткі пра: будову і функцыяваньне фотасынтэзу хлярафілу; утварэньне фотасынтэтычнага апарату на розных узроўнях арганізацыі і малекулярна-мэмбранных мэханізмаў фотарэгуляцыі ў расьлінах; значэньне зьменлівасьці будовы біялягічных мэмбранаў пры пераўтварэньні энэргіі і рэгуляцыі іённага пераносу ў вузах. Распрацавалі экспрэс-спосабы фотадыягностыкі хваробаў. У Інстытуце фотабіялёгіі працавалі акадэмік Сяргей Конеў і 8 дактароў навук^[25].

15 чэрвеня 2004 году Прэзыдыюм Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (НАНБ) ўхваліў Пастанову № 42, якой перайменаваў Інстытут фотабіялёгіі ў Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі (ІБВІ). У 2004 годзе НАНБ і Аддзел фундамэнтальных і інжынэрных навук ААНАНК заключылі кантракт № 4500015650, паводле якога пры ІБВІ стварылі Беларускі сатэлітны цэнтар Інстытуту мікрааналізу ААНАНК. 16 сакавіка 2007 году Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі ухваліў Загад № 28 аб прызначэньні ІБВІ ўдзельнікам 7-й рамачнай праграмы Эўразьвязу паводле кірунку «Здароўе». 25 лістапада 2014 году Бюро Прэзыдыюму НАНБ зацьвердзіла Пастанову № 432 аб стварэньні Рэспубліканскага навукова-мэдычнага цэнтру вузных тэхналёгіяў пры ІБВІ. 21 кастрычніка 2015 году Бюро Прэзыдыюму НАНБ зацьвердзіла Пастанову № 453 аб стварэньні Рэспубліканскага цэнтру альгалёгіі пры ІБВІ^[23].

За 2012—2022 гады Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі выканаў 8 міжнародных дамоваў паводле Рамачных праграмаў Эўразьвязу і такіх навуковых таварыстваў, як Міжнароднае таварыства нэўрахіміі і Навуковая фундацыя Такеда (Японія), Таварыства Карпіё-Ляндаў і Швайцарскі нацыянальны навуковы фонд (Бэрн), Унівэрсытэт Усходняй Фінляндыі (Ёэнсуў) і Сусьветны саюз навукоўцаў у падтрымку дасьледаваньняў. Супольнікамі ІБВІ ў міжнародных навуковых дасьледаваньнях былі ўстановы з 20 краінаў, у тым ліку з ЗША і 7 краінаў Азіі — Азэрбайджану і Віетнаму, Ірану і Карэі, Турэччыны і Ўзбэкістану ды Японіі, а таксама 12 краінаў Эўропы — усіх суседніх Латвіі і Летувы, Польшы і Расеі ды Ўкраіны, а таксама Вялікабрытаніі і Італіі, Малдовы і Нарвэгіі, Нямеччыны і Францыі, а таксама Швэцыі^[26].

Кіраўнікі

• Аляксандар Шлык (1973—1984)
• Ігар Валатоўскі (1984—2010)
• Людміла Дубоўская (2010—2018)
• Андрэй Ганчароў (зь 2018 году)^[27]