Мардакерт

Мардаке́рт (па-армянску: Մարդակերտ), Мартаке́рт (арм. Մարտակերտ) альбо Агдэрэ́ (па-азэрбайджанску:  Ağdərə ) — места непрызнанай Рэспублікі Арцаху, дэ-факта адміністрацыйны цэнтар Мартакерцкага раёну, дэ-юрэ ў Тэртэрскім раёне Азэрбайджану. Знаходзіцца на рацэ Тэртэр, за 62 км на поўнач ад Стэпанакерту (Ханкендзі).

Мардакерт
арм. Մարտակերտ
Мардакерт у 2002 року
Горад з:	1985
Краіна:	Нагорна-Карабаская Рэспубліка
Раён:	Мартакерцкі
Краіна (дэ-юрэ):	Азэрбайджан
Раён:	Тэртэрскі
Кіраўнік:	Elchin Yusubov[d]
Вышыня:	415 м н. у. м.
Насельніцтва:	▼4600 чал. (2015)[1]
Часавы пас:	UTC+4
Тэлефонны код:	246
Паштовы індэкс:	AZ5900
Нумарны знак:	59
Геаграфічныя каардынаты:	40°12′55.01″ пн. ш. 46°48′46.01″ у. д.
Мардакерт на мапе Нагорна-Карабаскай Рэспублікі [[Файл:|285px|Мардакерт|class=notpageimage|link=]] Мардакерт
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Мардакерт (неадназначнасьць).

Этымалёгія

Традыцыйна назва места тлумачыцца як словазлучэньне мард («чалавек, асоба» ці ў гэтым кантэксьце «мужны») і керт («будаўнік»)^[2]. Іншая вэрсія — сувязь з словам матур («капліца»)^[2]. Азэрбайджанская назва Агдэрэ перакладаецца як «белая даліна».

Мінуўшчына

Тэрыторыя цяперашняга Мардакерту ўваходзіла ў склад мэлікату Джрабэрда, аднаго зь пяці ў Карабаху^[3].

У 1918 року ля места адбылася бітва асманаў з армянскімі сіламі, якая скончылася перамогай апошніх^[2].

За савецкім часам Мардакерт зьяўляўся цэнтрам Мардакерцкага раёну Нагорна-Карабаскай аўтаномнай вобласьці. У 1960 року ён атрымаў статус пасёлку гарадзкога тыпу^[4], у 1985 — статус места^[5].

У вайну 1991—1994 рокаў Мардакерт быў значна зруйнаваны ў часе азэрбайджанскай Геранбойскай і Мардакерцка-Мартунскай апэрацыяў 1992 року^[3]. 4 ліпеня азэрбайджанскія сілы захапілі места, армянскае насельніцтва вымушанае было ўцякаць^[6]. 27 чэрвеня 1993 року армянскія войскі адваявалі места^[6], якое з тае пары знаходзіцца пад кантролем Арцаху.

У 2008 року на тле пратэстаў(d) пасьля прэзыдэнцкіх выбараў у Мардакерце 4 сакавіка адбыліся сутычкі між этнічнымі армянамі^[7] і азэрбайджанскім войскам^[8].

у 2020 року горад трапіў пад азэрбайджанскія бамбаваньні^[9][10].

Геаграфія

Места разьмешчанае на правым беразе ракі Тэртэр, паміж гораў^[2], за 62 км на поўнач ад Стэпанакерту (Ханкендзі).

Эканоміка

Жыхары занятыя пераважна ў дзяржаўных установах і ў сельскай гаспадарцы.

Транспарт

Ад места адходзяць дзьве трасы:

• «Поўнач-поўдзень» Мартакерт — Гэйвалі — паварот на Гандзасар — Стэпанакерт — Кармір Шука — Гадрут;
• Мартакерт — Акн — Мартуні — Варанда — Гадрут — Джракан.

Культура

Паводле стану на 2015 рок у Мардакерце дзейнічаў Дом культуры, два дзіцячыя садкі, дзьве школы, моладзевы цэнтар^[11].

Насельніцтва

Рок	Армяне		Азэрбайджане		Расейцы		Украінцы		Агулам
1907[2][12]	Пераважна армяне								4676
1970[13]	5472	96,3%	135	2,4%	44	0,8%	9	0,2%	5683
1979[14]	6264	93,6%	349	5,2%	41	0,6%	5	0,1%	6690
2005[15]	4262	100%							4262
2015[16]	4600	100%							4600

Турыстычная інфармацыя

Царква сьвятога Яна Хрысьціцеля ў Мартакерце

У месьце знаходзіцца царква сьвятога Яна Хрысьціцеля, збудаваная ў 1881 року.

У ваколіцах можна пабачыць пахаваньні II—I-га тысячагодзьдзяў да н. э., сярэднявечнае паселішча Таза Хач (па-армянску: Թազա խաչ) і мост праз раку Кусапат пачатку XX стагодзьдзя^[3][11].

Клімат

Мардакерту характэрны вільготны субтрапічны клімат^[17].

Кліматычныя зьвесткі для Мардакерту
Паказьнік	Сту	Лют	Сак	Кра	Тра	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сьн
Сярэдні максымум t, °C	5,8	6,6	10,8	18,3	22,4	27,0	30,7	29,2	25,3	18,4	12,5	8,1
Сярэдні мінімум t, °C	−1,7	−1	2,3	8,1	12,5	16,7	20,0	19,0	15,4	9,7	4,8	0,6
Норма ападкаў, мм	15	23	34	45	71	64	31	26	27	45	28	17

Гарады-пабрацімы

• Вагаршапат, Армэнія (з 2010)^[18]
• Бурдж Гамуд, Лібан (з 2018)^[19]