Алег Янчанка

Алег Рыгоравіч Янчанка (1939, Масква, цяпер Расея — 2002, Лясны гарадок, Адзінцоўскі раён, Маскоўская вобласьць, Расея) — беларускі і расейскі арганіст і кампазытар.

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Янчанка.

Алег Янчанка
Алег Рыгоравіч Янчанка
Дата нараджэньня	18 чэрвеня 1939
Месца нараджэньня	Масква, Расейская СФСР, Савецкі Саюз
Дата сьмерці	12 студзеня 2002
Месца сьмерці	Лясны Гарадок, Адзінцоўскі раён, Маскоўская вобласьць, Расея
Месца пахаваньня	Траякураўскія могілкі[d]
Грамадзянства	Расея
Месца вучобы	Маскоўская дзяржаўная кансэрваторыя[d] (1964)[1] Венскі ўнівэрсытэт музыкі і выканальніцкага мастацтва (1965)[2]
Прафэсія	арганіст, кампазытар, выкладнік
Месца працы	Маскоўская дзяржаўная кансэрваторыя[d] Маскоўская філярмонія[d][1] Беларуская дзяржаўная філярмонія[1] Беларуская дзяржаўная кансэрваторыя імя Анатоля Луначарскага[1]
Гады дзейнасьці	1963—2000
Сябра ў	Беларускі саюз кампазытараў[d]
Жанры	опэра, балет, сымфонія, канцэрт, саната
Інструмэнты	арган
Гурты	Менскі камэрны аркестар, «Мадрыгал»
Супрацоўніцтва	Беларуская кансэрваторыя, «Беларусьфільм»
Лэйблы	Беларуская дзяржаўная філярмонія, Маскоўская філярмонія
Узнагароды	Дзяржаўная прэмія СССР (1984)

Аўтар опэраў «Мыйдадзір» і «Балаганчык», балету «Кастусь Каліноўскі» і 6 сымфоніяў, канцэртаў з аркестрам і для аргана, музыкі для драматычных спэктакляў і кінафільмаў. Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1984) за музыку да беларускага фільма «Людзі на балоце» і народны артыст Расеі (1997)^[3].

Жыцьцяпіс

У 1964 годзе скончыў Маскоўскую кансэрваторыю адразу па 3-х клясах: фартэпіяна Генрыха Нэйгаўза (1888, Лізаветград, цяпер Украіна — 1964), аргана Леаніда Ройзмана (1915, Кіеў — 1989) і кампазыцыі Юрыя Шапорына (1887, Глухаў, цяпер Украіна — 1966)^[4]. У 1964 годзе стаў дыплямантам Міжнароднага конкурсу арганістаў імя Ёгана Баха ў Ляйпцыгу (Усходняя Нямеччына)^[3]. Журы конкурсу накіравала Алега Янчанку ў Венскую акадэмію музыкі (Аўстрыя) на стажаваньне арганістам у Антона Гайлера. У 1966 годзе прайшоў падрыхтоўку ў Летняй акадэміі арганістаў у Гарлеме (Нідэрлянды) ў кампазытара Пітэра Кее (1927—2018)^[5]. У 1967 годзе стаў сябрам Беларускага саюзу кампазытараў.

У 1963—1971 гадох працаваў салістам Беларускай філярмоніі і выкладнікам Беларускай кансэрваторыі. 25 сакавіка 1968 году стаў стваральнікам і 1-м мастацкім кіраўніком Менскага камэрнага аркестру^[3], які працягваў узначальваць да 1969 году^[6]. Разам з даўнімі творамі выконваў на канцэртах сучасныя творы францускіх кампазытараў Аліўе Мэсіяна (1908—1992) і Дарыюса Міё (1892—1974), Франсіса Пуленка (1899—1963) і Арцюра Анэгера (1892—1955), а таксама нямецкага кампазытара Паўля Гіндэміта (1895—1963)^[7]. За 1970—1971 гады стаў першым у Савецкім Саюзе арганістам, які выканаў цыкль канцэртаў «Усе арганныя творы Ёгана Баха»^[8].

У 1971 годзе перайшоў працаваць салістам Маскоўскай філярмоніі^[3]. У 1983 годзе разам з арганным майстрам Станіславам Чарняўскім давёў да ладу новы чэскі арган, які ўсталявалі ў менскім касьцёле сьвятога Роха. 1 чэрвеня 1983 годзе акампанаваў на аргане сьпевам Ірыны Архіпавай на 1-м канцэрце ў касьцёле^[5]. У 1984 годзе адначасна стаў кіраўніком ансамблю салістаў «Мадрыгал»^[4], які ўзначальваў да 1992 году. У 1987 годзе атрымаў годнасьць заслужанага артыста Расейскай СФСР. У 1994 годзе пачаў працаваць прафэсарам Маскоўскай кансэрваторыі.

Творчасьць

Творчай асаблівасьці Алега Янчанкі ўласьцівыя рухавасьць, яскравая пачуцьцёвасьць і маляўнічасьць. Шмат якія зь ягоных твораў абапіраюцца на беларускую народную творчасьць^[4], у тым ліку сымфонія «Белая Вежа». Таму па вяртаньні ў Маскву расейскія крытыкі называлі Янчанку беларускім кампазытарам. Сярод іншага, напісаў музыку да фільма «Ідзі і глядзі» паводле «Хатынскай аповесьці» Алеся Адамовіча^[5].

Опэры

• «Мыйдадзір» (1964)
• «Балаганчык» (1970)
• «Граф Каліёстра» (1972)^[4]

Балет

• «Кастусь Каліноўскі» (1973)^[4]

Сымфоніі

• № 1 «Эроіка» (1966)
• № 2 «Андрэй Рублёў» (1977)
• № 3 «Белая Вежа» (1982)
• № 4 «Слова пра полк Ігаравы» (1985, прэм'ера ў Сафійскім саборы Полацку)^[5]
• № 5 «Мэмарыял Мікелянджэлё» (1988)
• № 6 «Апакаліпсіс» (1994)

Творы для аргана

• «Інтрадукцыя, фуга і астыната» (1961)
• «Інтэрлюдыя» (1966)
• «Імправізацыя» (1971)
• «Мэдытацыя» (1984)
• «Шпаерскі сабор» (1986)
• Саната «Руская прычэць» (1993)
• «Малітва» (1998)
• «Калядныя сны» (2000)

Музыка для фільмаў

• «Сачыненьне» (1970)
• «Жыцьцё і сьмерць двараніна Чарапханава» (1971)
• «Гора баяцца — шчасьця не відаць» (1973)
• «Тартак» (1973)
• «Час яе сыноў» (1973)
• «Неадкрытыя астравы» (1974)
• «Хлеб пахне порахам» (1974)
• «Факт біяграфіі» (1975)
• «Нядзельная ноч» (1977)
• «Кропка адліку» (1979)
• «Ветразі майго дзяцінства» (1981)
• «Людзі на балоце» (1981, па-беларуску)
• «Подых навальніцы» (1982, па-беларуску)
• «Капялюш» (1982)
• «Ідзі і глядзі» (1985, па-беларуску)
• «Знак бяды» (1986, па-беларуску)
• «Сяржант» (1988)
• «Узыходжаньне на Фудзіяму» (1988)
• «Наш бронецягнік» (1988)
• «Камэдыя пра Лісістрата» (1989)
• «Маці ўрагану» (1990, па-беларуску)

Сям'я

Быў жанаты двойчы. Ад першай жонкі Алены, зь якой вучыўся ў Маскоўскай кансэрваторыі, меў сына Кірыла. Разьвёўся, калі сыну было 12 гадоў. З другой жонкай Тацьцянай Віктараўнай жыў у Маскве. У 1998 годзе перанёс апэрацыю на сэрцы ў Італіі, бо меў прыроджаны ган сэрца. Грошы на дарагую апэрацыю зьбіраў арганіст Артура Сакецьці (нар. 1941), які быў мастацкім кіраўніком Ватыканскага радыё^[8].