Ёган Сэбастыян Бах

Ё́ган Сэба́стыян Бах (па-нямецку: Johann Sebastian Bach; 31 сакавіка [ст. ст. 21] 1685, Айзэнах — 28 ліпеня 1750, Ляйпцыг) — знакаміты нямецкі кампазытар XVII стагодзьдзя. Аўтар больш за тысячы музычных твораў: арганных, аркестравых, вакальных і іншых. Яшчэ пры жыцьці праславіўся як арґаніст-віртуоз, але як кампазытар вельмі даўгі час заставаўся невядомым.

Ёган Сэбастыян Бах
па-нямецку: Johann Sebastian Bach
Дата нараджэньня	21 (31) сакавіка 1685[1][2]
Месца нараджэньня	Айзэнах, Саксэн-Айзэнах[d], Сьвятая Рымская імпэрыя[3][4]
Дата сьмерці	28 ліпеня 1750(1750-07-28)[5][6][7][…] (65 гадоў)
Месца сьмерці	Ляйпцыг, Курфюрства Саксонія[d], Сьвятая Рымская імпэрыя[8][3][9]
Прычына сьмерці	інсульт[10]
Месца пахаваньня	Царква Сьвятога Фамы[d][11]
Месца вучобы	Школа Сьвятога Міхаэля[d] (красавік 1702)
Занятак	кампазытар, арганіст, клявэсыніст, скрыпач, дырыгент, хормайстар, канцэртмайстар, музыказнаўца, музычны пэдагог, віртуоз, настаўнік
Месца працы	Ёган Эрнст III Заксэн-Ваймарскі[d] кірха Баха ў Арнштаце[d] царква Сьвятога Блажэя[d] Леапольд (князь Ангальт-Кётэну)[d] школа сьвятога Тамаша[d] Музычны калегіюм[d]
Жанры	барокавая музыка[d][12][13]
Інструмэнты	арган[d], клявэсын, скрыпка і альт
Бацька	Ёган Амброзіюс Бах[d][9]
Маці	Марыя Элізабэт Лемэргірт[d][14]
Дзеці	Вільгэльм Фрыдэман Бах[d][9], Карл Філіп Эмануэль Бах[d][9], Ёган Крыстыян Бах[d][9], Ёган Готфрыд Бэрнгард Бах[d][9], Ёган Крыстоф Фрыдрых Бах[d][9], Готфрыд Гайнрых Бах[d][9], Катарына Даратэя Бах[d], Элізабэт Юліяна Фрыдэрыка Бах[d], Марыя Сафія Бах[d], Ёган Крыстоф Бах[d], Леапольд Аўгустус Бах[d], Крыстыяна Сафія Энрыета Бах[d], Рэгіна Зузана Бах[d], Ягана Караліна Бах[d], Крыстыяна Даратэя Бах[d], Крыстыяна Бэнэдыкта Бах[d], Рэгіна Ягана Бах[d], Ёган Аўгуст Абрагам Бах[d], Эрнэстус Андрэас Бах[d] і Крыстыян Готліб Бах[d]
Подпіс
Ёган Сэбастыян Бах у Вікісховішчы

Адраджэньне цікавасьці да Баху і ягонага кампазытарскага таленту прыйшло ў першай палове XIX стагодзьдзя. Зараз ён, як правіла, разглядаецца ня толькі як адзін з самых выбітных кампазытараў эпохі барока, але і як адзін з найвялікшых кампазытараў усіх часоў^[15].

Біяґрафія

Кампазытар нарадзіўся ў 1685 годзе ў нямецкім мястэчку Айзэнаху. Ён быў восьмым і апошнім дзіцём у сваёй сям’і нямецкага музыкі Ёгана Амброзіюса Баха і Марыі Элізабэт Лемэргірт. Ад бацькі, мясцовага музыкі, малы Ёган атрымаў першыя ўрокі гры на скрыпцы. Меўшы выдатны голас (сапрана) хлопчык сьпяваў таксама ў школьным хоры. Адзін зь дзядзькаў, як то Ёган Крыстаф Бах, пазнаёміў яго з арганам^[16], а старэйшы стрыечны брат, Ёган Людвіг Бах, быў вядомым кампазытарам і скрыпачом.

У веку 9 гадоў Ёган Сэбастыян асірацеў. Спачатку памерла ягоная маці, а ўжо праз восем месяцаў пайшоў з жыцьця і бацька. Цяпер яго выхаваньнем стаў займацца старэйшы брат, які служыў царкоўным арґаністам у мястэчке Ордруф. Ён навучаўся ў брата, выконваў і капіяваў музыку, у тым ліку музыку свайго роднага брата, не зважаючы на тое, што яму гэта было забаронена рабіць, бо ў той час партытуры былі вельмі каштоўнымі і прыватнымі, а чыстая папера такога тыпу каштавала дорага. Брат навучыў малога Ёгана гры на клявікордзе. Брат накіраваў хлопчыка ў ґімназію, а сам у той жа час працягваў вучыць яго музыцы. У ґімназіі Бах вывучаў тэалёгію, лацінскую і грэцкую мовы. У веку 15 гадоў Бах вырашае пачаць самастойнае жыцьцё і пераяжджае жыць у Люнэбурґ поруч зь сябрам. Верагодна, іхнае падарожжа зьдзяйсьнялася пераважна пешшу. Два гады, якія ён правёў там, мелі вырашальнае значэньне, бо Баха добра пазнаёміўся з эўрапейскай культурай. Акрамя сьпеваў у хоры, ён граў на школьным трохмануальным аргане і клявэсыне^[17]. Ён таксама завязаў сяброўскія стасункі з сынамі шляхты паўночнай Нямеччыны. У 1703 годзе ён скончыў ґімназію, пасьля чаго кампазытару прыйшлося некалькі гадоў паезьдзіць па краіне ў пошуках працы (гордага юнака не задавальняў прыгнечаны стан музыкі, умовы працы). Падчас гэтага пэрыяду жыцьця кампазытар адточвае сваё майстэрства гры на арґане.

У 1708 годзе Бах спыняецца на сталае жыцьцё ў Ваймары, дзе служыць прыдворным музыкам і мясцовым арґаністам. У «ваймарскі» пэрыяд кампазытар стварыў свае лепшыя арґанныя творы, сярод якіх Таката і фуга рэ мінор, Пасакалія до мінор ды іншыя. У 1717 годзе Бах зь сям’ёй пераехаў у Кётэн, дзе кіраваў невялікім аркестрам пры двары мясцовага прынца. У Кётэне не было арґана, таму ў гэты пэрыяд Бах пісаў у асноўным клявірную і аркестравую музыку. Сярод іншага тут былі напісаны 24 прэлюдыі і фуґі, якія склалі першы том працы «Добра тэмпэраваны клявір», а таксама была напісана Храматычная фантазія і фуґа рэ мінор.

З Кётэна ў 1723 годзе Бах пераехаў у Ляйпцыг, дзе і застаўся да канца свайго жыцьця. Тут ён займаў пасаду кантара (кіраўніка хора) сьпеўнай школы пры царкве сьвятога Томаша. Тут кампазытару прыйшлося заняцца царкоўнай опэрападобнай музыкай. У Ляйпцыґу Бах стварае свае лепшыя вакальна-інструмэнтальныя кампазыцыі: большую частку кантат, «Жарсьці па Яну», «Жарсьці па Мацею», Мэса сі мінор. Тут жа былі напісаны Італьянскі канцэрт, закончаны другі том працы «Добра тэмпэраваны клявір».

Памёр Ёган Сэбастыян Бах у 1750 годзе.

Лютэранства

Кніга згоды Апостальскі сымбаль веры Нікейскі сымбаль веры Атанасійскі сымбаль веры Аўгсбурскае вызнаньне Апалёгія Аўгсбурскага вызнаньня Малы катэхізіс Лютэра Вялікі катэхізіс Лютэра Шмалькальдыцкія артыкулы Трактат пра ўладу і першынство Папы Формула згоды Тэалёгія Пяць дактрынаў пратэстанцтва Тэалёгія крыжа Усправядлівеньне Усеагульнае сьвятарства вернікаў Права і Эвангельле Асьвячэньне Дактрына двух царстваў Боскі промысел Мінуўшчына Рэфармацыя Лютэранская артадоксія Цэрквы Гнэсыялютэране Піетызм Гаўгеністы Лестадыянства Абуджэньне Старалютэране Нэалютэранства Высокацаркоўнае лютэранства Канфэсійнае лютэранства Асобы Мартын Лютэр Філіп Мэлянхтон Фрыдрых III Саксонскі Катарына фон Бора Яганэс Бугенгаген Мартын Хэмніц Люкас Кранах Старэйшы Ёган Сэбастыян Бах Ляўрэнці Пэтры Оляўс Пэтры Ганс Таўзэн Мікаэль Агрыкала Матыяс Фляцыюс Арганізацыі Канфэсійная эвангельская лютэранская канфэрэнцыя Міжнародная лютэранская рада Сусьветная лютэранская фэдэрацыя Лютэранскае харызматычнае абнаўленьне

Творчасьць

Творчая спадчына Ёгана Сэбастыяна Баха надзвычай вялікая і ахоплівае больш за 1000 кампазыцыяў, зь іх 320 сьвецкіх і духоўных кантатаў, шмат месаў, «Калядная» і «Велікодная»^[18] араторыі, шматлікія харалы, матэты, інструмэнтальныя творы і іншыя.

Зараз творы Баха прынята пазначаць нумарам BWV, то бок скарочана ад «Каталёґ твораў Баха» (ням. Bach-Werke-Verzeichnis. Гэтая клясыфікацыя была прапанаваная нямецкім музыкаведам Вольфґанґам Шмідэрам у 1950 годзе, у ейнай аснове ляжыць тэматычны прынцып: нумары BWV 1—224 асацыююцца з кантатамі, BWV 225—249 — з аратарыяльнымі творамі, BWV 250—524 ёсьць хараламі і духоўнымі сьпевамі, BWV 525—748 — творы для арґану, BWV 772—994 — клявірныя творы, BWV 995—1000 — творы для лютні, BWV 1001—1040 — камэрная музыка, BWV 1041—1071 — аркестравыя творы і BWV 1072—1126 — каноны і фуґі.