Беларускі рэспубліканскі тэатар юнага гледача

Белару́скі дзяржа́ўны акадэмічны тэа́тар ю́нага гледача́ — адзін з найстарэйшых беларускамоўных тэатраў краіны, галоўны дзіцячы тэатар Беларусі.

Беларускі дзяржаўны акадэмічны тэатар юнага гледача
Абрэвіятура	ТЮГ
Дата ўтварэньня	1931 1956 (адноўлены)
Тып	тэатар
Юрыдычны статус	дзяржаўная ўстанова
Месцазнаходжаньне	Менск, вул. Энгельса, д. 26
Каардынаты	53.89851601° пн. ш. 27.56433201° у. д. / 53.89851601; 27.56433201
Дырэктар	Уладзімер Савіцкі
Галоўны мастак	Ларыса Рулёва
Загадчык музычнае часткі	Тамара Пігулеўская
Сайт	http://www.beltuz.by
Колішняя назва	Тэатар юнага гледача БССР імя Н.Крупскай

Гісторыя

Створаны ў Менску ў красавіку 1931 году пры Доме камсамолу. Яго арганізатарам стаў вядомы рэжысэр Мікалай Кавязін, на той час — энтузіяст тэатральнага мастацтва, настаўнік маляваньня і кіраўнік драматычнага гуртка чыгуначнай школы. У 1937 годзе тэатар узначаліў рэжысэр і пэдагог Яўсьцігней Міровіч, а ў 1941 годзе, незадоўга перад вайной, — вядомы актор і рэжысэр Міхаіл Зораў. З 1939 году тэатар насіў імя Н. Крупскай.^[1]

Тэатар быў вядомы ня толькі ў Беларусі. У лістападзе 1940 году тэатар стаў самым маладым сярод 16 найлепшых тэатраў СССР, якія паказвалі свае спэктаклі на заключным туры Ўсесаюзнага агляду тэатраў для дзяцей у Маскве (спэктакль «Цудоўная дудка» В. Вольскага). Спыніў сваё існаваньне тэатар у ліпені 1941 году ў сувязі з пачаткам вайны.^[1]

У 1949 годзе пра неабходнасьць аднаўленьня дзіцячага тэатру нагадала пісьменьніца, дзеяч культуры Зінаіда Бандарына.^[2] У 1951 годзе на бюро ЦК КП(б) Беларусі была прынятая пастанова пабудаваць у 1951-52 гг. ў Менску дзіцячы рэспубліканскі тэатар, выкарыстаўшы дзеля гэтага каробку, што належала менскаму палацу піянэраў.^[3]

У верасьні 1955 году быў падпісаны загад міністра культуры БССР Р. Кісялёва аб стварэньні Беларускага рэспубліканскага тэатру юнага гледача і 8 красавіка 1956 году тэатар адкрыў свае дзьверы ізноў. Уладзімер Стэльмах, які быў прызначаны дырэктарам тэатру, вельмі хацеў, каб не парывалася сувязь з даваенным тэатрам, каб сучасны стаў працягам яго дзейнасьці. Але ж кіраўніцтва рэспублікі вырашыла інакш. Магчымай прычынай афіцыйнага стварэньня дзіцячага тэатру наноў можа быць тое, што ў час вайны частка актораў ТЮГ засталася ў акупаваным Менску і працавала ў Гарадзкім тэатры.^[1]

Рэпэртуар

Пераемнасьць даваеннага і сучаснага тэатраў юнага гледача, а таксама агульныя мастацка-пэдагагічныя прынцыпы іх дзейнасьці — відавочныя. Перадусім на працягу ўсёй гісторыі тэатру была ўласьцівая арыентацыя на нацыянальны рэпэртуар. На адкрыцьці тэатру М. Кавязін спрабаваў паказаць (праўда, няўдала) напісаную для тэатру п’есу «На штурм» Я. Маўра. У 1936 годзе зьявіліся «Мікола Гоман» В. Сташэўскага (п’еса і спэктакль былі высока ацэненыя крытыкай) і «Ная» М. Зарэцкага. Л. Мазалеўская заахвоціла зьяўленьне п’есаў Я. Пасава, А. Гутковіча, У. Хазанскага, А. Вольскага, П. Макаля, І. Козела (спэктакль «Папараць-кветка» стаў візытоўкай тэатру на шмат гадоў і атрымаў дыплём першай ступені Ўсесаюзнага фэстывалю тэатраў юнага гледача ў 1958 годзе).^[1]

Сучасны тэатар, як і даваенны пад кіраўніцтвам Я. Міровіча (пасьля рэфармаваньня) у 1937 годзе, адкрыўся спэктаклем «Як гартавалася сталь» паводле М. Астроўскага. Двойчы ставіліся «Цудоўная дудка» В. Вольскага (у 1939 і 1968 гадох) і «Рэвізор» М. Гогаля (у 1941 годзе зь яго распачаў сваю працу ў тэатры новы галоўны рэжысэр М. Зораў (рэпэтыцыі перапыніла вайна), а сучасны ТЮГ паставіў гэтую камэдыю ў 1960 годзе).^[1]

У сёньняшнім рэпэртуары тэатру 25 спэктакляў, зь іх 24 — на беларускай мове:^[4]

«Аднаклясьнікі» (Ю. Кулік) «Беласьнежка і сем гномаў» (браты Грым) «Блакітны аўтамабіль» (Я. Стэльмах, на расейскай мове) «Брык і Шуся шукаюць лета» (Т. Сівец) «Вясёлы Роджар» (Д. Салімзянаў) «Дарога на Віфлеем» (С. Кавалёў) «Казка чароўнага лесу» (С. Казлоў, Л. Жухавіцкі) «Кот у ботах» (Ш. Пэро) «Крыху пяшчоты» (А. Нікалаі)

«Куды падзеўся сьнег» (К. Драгунская) «Ліса і вінаград» (Г. Фігейрэду) «Міхалава зямля» (Я. Колас) «Майго юнацтва крылы» «Маленькі лорд Фаўнтлярой» (Ф. Бэрнэт) «Мой бедны Марат» (А.Арбузаў) «Пан міністар» (Ф. Аляхновіч)[5] «Пані Завіруха» (браты Грым, Ю. Кулік) «Прыгоды Бібігона» (К. Чукоўскі)

«Прыгоды пад Новы год» (Н. Марчук) «Сакрэт сапраўднага сяброўства» (Я. Лёгкін) «Тарас на Парнасе» (С.Кавалёў) «Тры парсючкі» (К. Чукоўскі) «Тэдзі» (А. Хромаў) «Царэўна-жабка» (В. Ткачук) «Шытая лялька Рэгэдзі Эн» (Ў. Гібсан)

Трупа

У сучасным ТЮГу працаваў шэраг актораў даваеннага тэатру: А. Ротар, В. Окалаў, А. Якуцік, П. Бондараў, Ул. Говар-Бандарэнка, Л. Міхайлаў, Ул. Стэльмах (як дырэктар), З. Зяленка (памочнік рэжысэра), В. Станкевіч (загадчык бутафорскага цэху) А. Сагальчык (загадчык пастановачнай часткі).^[1]

У розны час у тэатры працавалі вядомыя беларускія рэжысэры і акторы Ігар Дабралюбаў, Аляксей Дудараў, Зьдзіслаў Стома, Мікола Трухан.

Заслужаныя артысты Беларусі Барыс Барысёнак Ларыса Горцава Вера Кавалерава Леанід Улашчанка

Артысты Людміла Асмалоўская Раіса Астрадзінава Натальля Ваўчок Генадзь Гаранскі Натальля Гарбаценка Алеся Гераська Аляксандар Гладкі Тацьцяна Жданава Аляксандар Зелянко Ганна Казлова Васіль Казлоў

Андрэй Каламіец Андрэй Каралевіч Зьміцер Козел Аляксандра Крывашэй Кацярына Крылова Мікалай Лявончык Сяргей Марговіч Васіль Ніцко Аляксандар Палазкоў Ала Паплаўская Тацьцяна Ражаўская

Людміла Разумава Ігар Сідорчык Вольга Сініца Аляксандар Станілевіч Іван Ушакевіч Жанета Чацьверыкова Алена Шабад Марта Шантар Іван Шрубейка Натальля Якаўлева

Дырэктары

• Уладзімер Стэльмах (1955—1966)
• Артур Вольскі (1966—1978)
• Вадзім Дапкюнас (1978—1981)
• Ігар Аўдзееў (1985—1995)
• Юры Вуто (1997—2006)
• Павел Палякоў (2006—2009)
• Юры Кулік (2009—2013)
• Мікалай Казюлін (2013—2014)
• Ігар Варонін (2014 — цяпер)

Мастацкае кіраўніцтва

• Мікалай Кавязін (1931—1935)
• Яўсьцігней Міровіч (1935—1940)
• Міхаіл Зораў (1941)

Галоўныя рэжысэры:

• Любоў Мазалеўская (1955—1961, 1963—1964)
• Барыс Дакутовіч (1962—1963)
• Уладзімер Маланкін (1965—1967)
• Барыс Ганага (1965—1971)
• Мікалай Шыйко (1972—1973)
• Рыгор Баравік (1974—1978)
• Ігар Папоў (1978—1979)
• Валер Анісенка (1979—1980)
• В. Рыжы (1980—1983)
• Уладзімер Караткевіч (1983—1988)
• В. Глубокава (1989—1990)
• Мадэст Абрамаў (1991—1995)
• Андрэй Андросік (1995—2003, таксама мастацкі кіраўнік)
• Наталля Башава (2003—2010)
• Уладзімер Савіцкі (з 2010, мастацкі кіраўнік)

Будынак тэатру

Будынак тэатру (вуліца Энгельса, 26) зьяўляецца помнікам савецкай архітэктуры, прыкладам творчага выкарыстаньня элемэнтаў архітэктуры клясыцызму. Пабудаваны ў 1936—1937 гадох (арх. Аляксандар Воінаў, Уладзімер Вараксін) у адным комплексе з палацам піянэраў і школьнікаў (вул. Кірава, 16). Разбураны ў гады вайны і адноўлены ў 1952—1954 гадох у некалькі зьмененым выглядзе. Часткова была выкарыстаная старая каробка будынку з прыбудовай новай сцэнічнай часткі. Галоўны фасад у асноўных рысах захаваў даваеннае архітэктурнае вырашэньне. Нягледзячы на распрацоўку праекту капітальнага рамонту ў 1972 годзе, да нашага часу захавалася аздабленьне інтэр’ераў, выкананае паводле праекту аднаўленьня тэатру ў 1951—1952 гадох пад кіраўніцтвам Аляксандра Воінава і Любові Усавай^[6].

У 2007 годзе комплексу тэатру юнага гледача і палацу піянэраў і школьнікаў нададзены статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці рэспубліканскага значэньня.^[6]