Вялікае Бабіна

Вялі́кае Ба́біна^[2] — вёска ў Аршанскім раёне Віцебскай вобласьці. Знаходзіцца за 16 кілямэтраў на поўнач ад Воршы і за 1,5 кілямэтру на захад ад міжнароднай аўтамагістралі Санкт-Пецярбург — Адэса (у межах Беларусі — магістраль М8). Празь вёску праходзіць рэспубліканская аўтамабільная дарога Віцебск — Ворша (Р87). Вялікае Бабіна ўваходзіць у склад Высокаўскага сельсавету.

Ня варта блытаць зь вёскамі Малое Бабіна (у тым жа самым Высокаўскім сельсавеце Аршанскага раёну Віцебскай вобласьці) і Бабіна (у Гарадзенскай вобласьці)

Вялікае Бабіна
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Аршанскі
Сельсавет:	Высокаўскі
Насельніцтва:	60 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 216
Паштовы індэкс:	211006[1]
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	54°41′33″ пн. ш. 30°24′50″ у. д.
Вялікае Бабіна на мапе Беларусі ± Вялікае Бабіна Вялікае Бабіна

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першае ўпамінаньне 1557 год ва ўласнасьці Корсакаў. ^[3] Паводле інвэнтару 12 ліпеня 1560 году Сяло Бабіна належала Аршанскаму замку.

Волость замку Рошского. Село Бабино. Люди куничные. (л. 19) Старец того села именем Исак, Роман з братею своею, Семен Левоневич з братком , Гапон Семенович з братею, Демьян Семенович з братом Иваном, Иванко Семенович з братом Ходором, Андрей а Митко Игнатовичи, Федко збратею Митком и Лукъяном, Першко Полуйкович, Марко Ходкович, Михалко Матфеевич з братею, Кузма з братом, Левон Хомин, Онисим Юркович, Лукъян Нестерович, Андрей Карников, Менко Озаров, Митко Семёнович. В том селе пустовщизна именем Левоновщизна  — служба, другая земля Ползунщвщизна  — служба. Того села всих людей служоб 16, дымов 30. Повинноватость того села всих людей: скаждое службы на каждои недели день в суботу до замку служать, с чим им врадник роскаже, а к тому у восень, естлибы потреба была ку роботе замку будованья, тогда есть винни робити; и дани медовое на замок Оршанский пудов 8 давати, а за данью полуконного личбы гр. 32, хмелю солянку; а на озерах повинни невод тягнути, иле потреба есть; а сходячи з невода, неводничому гр. 20; а кгды сено косять на замок, покосного гр. 10. а к тому на замок Витебский с того ж села дани медовое дають пудов 34, а з данью полуконного гр. 60. (л. 20) Того же села Бабиньского бобровник: Боборика Миткович — 1, служба, повиннватости он никоторое не чинить, одно бобры на замок ловить.^[4]

У пачатку 1562 году атрады Івана IV Жахлівага спустошылі ваколіцы Воршы й Дуброўны. Пасьля заканчэньня Інфлянцкай вайны (1558—1570) 30 ліпеня 1574 году Бабіна ўпамінае староста аршанскі Ф. С. Кміта ў лісьце з Воршы да Мікалая Радзівіла, ваяводы віленскага^[a]:

У воласьці: Расасна — шасьцісот чалавек няма, Любавічы — ста васьмідзесяці чалавек няма, Бабіна, Заозерца, Дзевіна, Пашына, Баева — усіх тых сёл, государ, няма…

З 1569 году  — дзяржаўная ўласнасьць.^[6] Згадваецца ў 1669 годзе як вёска ў Аршанскім павеце Вялікага Княства Літоўскага.^[7]

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай 22 ліпеня 1773 году Бабіна ў Аршанскай правінцыі Магілёўскай губэрні. З 22.03.1777 па 31.12.1796 у складзе Сеньненскага павету Магілёўскай губэрні (Магілёўскае намесьніцтва з 10.01.1778 да 31.12.1796). З 01.12.1796 да 27.02.1802 году ў Беларускай губэрні. З 27 лютага 1802 году ў Аршанскім павеце Магілёўскай губэрні.^[8]

З 1792 году ва ўласнасьці Любамірскіх сяло (Вялікае) Бабіна й вёска Бабіна, у маёнтку Межаўскі ключ. Адлюстравана на пляне генэральнага межаваньня Сеньненскага павету канца 18 ст. Пасьля рэформаў другой паловы XIX стагодзьдзя сяляне выкупілі зямлю ў Канстанціна Любамірскага^[9] У 1910 годзе сялянскай грамадзе належала 111 дзесяцін зямлі. Сяляне ўваходзілі ў Бабінскае сялянскае таварыства.^[10]

Насельніцтва

• XVI стагодзьдзе: 1560 год — 30 дымоў;^[4]
• XIX стагодзьдзе: 1857 год — 40 чалавек;^[11]
• XX стагодзьдзе: 1910 год — 43 мажчыны, 42 жанчыны, 15 двароў;^[10] 1998 год — 62 чалавекі, 39 двароў;
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 60 чалавек; 2018  — 24 чалавекі, 12 дамоў;

Славутасьці

• Гарадзішча. За 3 км на ўсход ад вёскі, ва ўрочышчы Гарадзец. Пляцоўка памерам 45 на 42 мэтраў узвышаецца над навакольнай мясцовасьцю на 15 — 18 мэтраў і абкружана трыма канцэтрычнымі валамі: адзін па краі і два па схілах. Вышыня ўнутранага вала — 2 — 3 мэтра, зьнешніх — 1,5 мэтра. Абсьледавалі ў 1971 годзе Леанід Побаль, у 1981 годзе Міхаіл Лашанкоў. Выяўлена ляпная кераміка 6 — 9 ст.

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля^[11]. Да 1839 году парафія Беларускай грэка-каталіцкай царквы (БГКЦ). Сьвятар: ярэй Язэп Шчапкоўскі^[12]. Пасьля пажару ў Высокаўскай Сьвята-Ільлінскай царкве частка вёсак была далучана да Бабінскай царквы.
  • К царкве былі прыпісаны ў 1857 годзе — Сяло (Вялікае) Бабіна; вёскі: Арашкі, Бабіна, Дзевіна, Іванькава, Карпіцкія, Каржавы, Клюкаўка, Кухаронкі, Лісоўскія, Максакі, Пліханы, Сяргеенкі, Сімахі, Сядрычына; засьценкі: Аніськава, Сядрычынскі (Вусы).
  • К царкве былі прыпісаны ў 1910 годзе — Сяло (Вялікае) Бабіна, сяло Высокае; вёскі: Аніськава, Бабіна, Грышаны, Дзевіна, Зазер’е, Іванькава, Каржавы, Клюкаўка, Лісуны, Лісоўскія, Няводнічы, Пліханы, Савкежына, Сяргеенкі, Сімахі, Сядрычына, Чапеліна; засьценкі: Лісоўскі, Сядрычынскі (Вусы); маёнтак Высокае; сядзібы: Высокае, Грышаны, Касая Елка, Рэвяч, Пярэспа; пагост Бабіна; былая паштовая станцыя Грышаны^[10].

Заўвагі

1. Эпісталярная спадчына Ф. С. Кміты-Чарнабыльскага: Ліст 16. Писан у в Оршы, июня 30 дня, року 1574. «До Миколая Радзивилла, Воеводы Виленского»^[5]