Гірш Ляйбовіч

Гершак (Гірш, Гершка, Гіршак) Ляйбо́віч (Hirsz; Herszek; Herszko; Hirszek) Leybowicz (Lejbowicz) — (нар. ?, Сакаль, Львоўская вобласьць, Украіна — † пасьля 1786, Мір/Нясьвіж?) — гравёр і ювелір^[1][2]. У сярэдзіне XVIII ст. вырабляў медзярыты ў Нясьвіскай друкарні князёў Радзівілаў і Віленскай езуіцкай друкарні.

Гірш Ляйбо́віч
Дата нараджэньня	невядома
Месца нараджэньня	Сакаль, Львоўская вобласьць, Украіна
Дата сьмерці	невядома
Месца сьмерці	Мір/Нясьвіж?
Занятак	гравэр, ювэлір
Гірш Ляйбо́віч у Вікісховішчы

«Каструм Далорыс». Гравюра Гірша Ляйбовіча. XVIII ст.

Жыцьцяпіс

Гірш Лейбовіч нарадзіўся ў габрэйскай сям'і Лейбы Жыскялёвіча. Пра яго дзяцінства й адукацыю нічога не вядома. Верагодна ён быў самавукам і пайшоў па сьлядах свайго бацькі й вядомы ў якасьці гравёра па медзі. Увесну 1747 г. Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька» запрасіў бацьку й сына ў свой палац у Міры, каб падрыхтаваць альбом сямейных партрэтаў і адпаведны кантракт быў заключаны ў Міры паміж імі 16 кастрычніка 1747 году^[3][4][5].

Творчасьць

Мапа Гірша Ляйбовіча. XVIII ст.

Па праекту й малюнку архітэктара Маўрыцыё Педэці ў 1747 годзе выканаў гравюру інтэр'ера касьцёла езуітаў у Нясьвіжы й катафалк «Каструм Далорыс» з часовым архітэктурным аздабленьнем пахавальнай цырымоніі жонкі Караля Станіслава Радзівіла княгіні Ганны Кацярыны Радзівіл (1676-1746) для кнігі пахавальных прамоў надрукаванай у Вільні ў 1750 годзе. Названая выява і зьявілася іканаграфічным грунтам для параўнальнага аналізу й вызначэньня стылю Маўрыцыё Педэці^[6][7].

Награвіраваў эксьлібрысы для нясьвіскай бібліятэкі ў трох версіях і фарматах, гербы Радзівілаў зьмешчаных ў кнігах «Артыкулы ваенныя» (1754) і «Выявы роду князёў Радзівілаў» (1758), карту літоўскай правінцыі бэрнардынаў (Братоў меншых абзэрвантаў) з малюнкамі выглядаў кляштароў і выявамі сьвятых Бернарда й Казімера. Апошні задакумэнтаваны твор Гіршы Ляйбовіча — дэкарыраваньне саркафагаў Радзівілаў у крыпце езуіцкага касьцёла ў Нясьвіжы. Драўляныя труны былі абабіты меднымі гравіраванымі дошкамі з надпісамі й арнамэнтам.

Найважнейшай працай Ляйбовіча была выкананьне партрэтаў (медзярытаў) роду князёў Радзівілаў (ад 1346 да 1758 году) для альбома надрукаванага ў Нясьвіжы накладам 50 асобнікаў у 1758 годзе Марцінам Вобам (па-лацінску: «Icones Familiae Ducalis Radivilianae»...). Да 1756 году Гірш з бацькам па кантракту зрабілі 90 партрэтаў і па-за кантрактам яшчэ 15 партрэтаў. Першы партрэт Вайшунда і апошні Караля Станіслава Радзівіла «Пане Каханку» маюць подпісы Ляйбовіча. Партрэтная творчасьць Ляйбовіча характарызуецца імкненьнем да найбольшай дакладнасьці ў адлюстраваньні прадстаўленых асоб і зьяўляецца ў галіне графікі эквівалентам тыповага правінцыяльнага «сармацкага» жывапісу XVIII-га стагодзьдзя.

• Гравюры Гірша Ляйбовіча
• 
  Вайшунд. Гравюра Гірша Ляйбовіча. XVIII ст.
• 
  Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку». Гравюра Гірша Ляйбовіча. XVIII ст.

У 1772 годзе ўвесь медзярыт быў вывезены зь Нясьвіжа ў Санкт-Пецярбург разам з 20 000 тамамі бібліятэкі Радзівілаў. Расейскі археоляг, нумізмат і калекцыянэр эксьлібрысаў Юліус Багдановіч Івераж (1823-1900) выкупіў пласьціны й у друкарні Імпэратарскай акадэміі навук ён надрукаваў паўторнае выданьне, у абмежаванай колькасьці копій. Потым ён ахвяраваў медзярыт Акадэміі выяўленчых мастацтваў у Санкт-Пецярбургу, дзе можна была набыць новыя адбіткі зь іх. Вядома, што ў 1922 годзе ў рамках Рыскай дамовы шэраг аб'ектаў быў перададзены ў Польшчу з Савецкага Саюзу, сярод якіх таксама былі выгравіраваныя 72 пласьціны зробленыя Ляйбовічам, і яны захоўваюцца ў катэдры Іконаграфічных калекцый Нацыянальнай бібліятэкі ў Варшаве^[8].

Кнігапіс

Kazania y mowy na walnym pogrzebowym akcie ś.p. Jaśnie Oświeconey Xiężney Jeymći Anny z Xiążąt Sanguszków Radziwiłłowy Kanclerzyny Wielkiey W. X. Lit: miane; Tudzież krotkie tegoż aktu opisanie z wyrażeniem Castri doloris w Kościele Nieświskim Societatis Jesu wspaniałą y misterną strukturą erygowanego roku 1747. Na wieczną w potomne wieki pamięć, do druku podane.. — W Wilnie: w Drukarni J. K. M. Akade: Societatis Jesu, 1750. — С. a4. — 224 с. Michał Kazimier Radyiwiłł. Artykvły woienne powagą Rzeczy-Pospolitey, krolow polskich y hetmanow W.X. Litt. rożnymi czasy ustanowione.. — Nieśwież: Drukarnia Radziwiłłowska Druk, 1754. — 344 с.

Wobe, Marcin Franciszek. Leybowicz, Herszek. Icones Familiae Ducalis Radivilianae Ex Originalibus In Gazophylacio Ordinationis ab Antiquo servatis Picturis Desumptae Inscriptionibus Historico-Genealogicis, Ex Documentis Authenticis Compendiose Illustratae. Ab Anno Virginei partus 1346 Ad annum 1758 Deductae. — Nieśwież: Nesvisii In Typographia Privilegiata Ducali Radiviliana Collegii Societatis Jesu., 1824. — 334 с. — 50 ас.