Дварэц

Дварэ́ц^[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Моўчадзі. Цэнтар сельсавету Зьдзецельскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 820 чалавек. Знаходзіцца за 13 км на паўднёвы ўсход ад Зьдзецелу, за 5 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Дварэц (неадназначнасьць).

Дварэц лац. Dvarec
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Зьдзецельскі
Сельсавет:	Дварэцкі
Насельніцтва:	820 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1563
Паштовы індэкс:	231474
СААТА:	4223817031
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	53°24′25″ пн. ш. 25°34′11″ у. д.
Дварэц на мапе Беларусі ± Дварэц Дварэц
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Дварэц — даўняе мястэчка гістарычнай Наваградчыны.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Дварэч упамінаецца ў XV ст. як уладаньне князя Фёдара Даўголдавіча, пазьней Сьвідрыгайлы, з 1451 году — канцлера літоўскага Міхала Кезгайлы. У 1516 годзе Мікалай Кезгайла збудаваў тут касьцёл, Дварэц атрымаў статус мястэчка. У гэты час ён уваходзіў у склад Наваградзкага павету Наваградзкага ваяводзтва.

У 1554—1555 гадох Дварэц знаходзіўся ў валоданьні Івана Гарнастая, з 1555 году да канца XVI ст. — Соф’і Кезгайлаўны. У канцы XVI ст. маёнтак перайшоў да Завішаў. У XVII ст. у тутэйшым касьцёле захоўваўся цудоўны абраз Маці Божай.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Дварэц апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Слонімскага павету. На 1804 год у мястэчку было 59 двароў, у 1870-я гады — 77 двароў, 2 царквы, касьцёл, капліца, 2 малітоўныя дамы, школа, багадзельня, 9 крамаў, 3 шынкі, штогод праводзіліся 2 кірмашы.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Дварэц занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Дварэц абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары мястэчка і воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР^[2]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Дварэц увайшоў у склад Беларускай ССР^[3]. 15 красавіка 1919 году згуртаваньне польскага войска пад камандаю маёра Леона Завістоўскага адбіла мястэчка з рук бальшавікоў^[4]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Дварэц апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Слонімскім павеце.

У 1939 годзе Дварэц увайшоў у склад БССР, дзе стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. З 25 сьнежня 1962 да 6 студзеня 1965 году Дварэц уваходзіў у склад Наваградзкага раёну. На 1971 год у вёсцы было 222 двары, на 1993 год — 311, на 1997 год — 302. У 2000-я гады Дварэц атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Стары касьцёл, каля 1900 г.
• 
  Агульны выгляд, 1915 г.
• 
  Палац Радзівілаў, 1915 г.
• 
  Палац Радзівілаў, 1937 г.

• 
  Млын, 1915 г.
• 
  Моўчадзь, 26.04.1916 г.
• 
  Новы касьцёл, 1918 г.
• 
  Новы касьцёл, 1930 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1830 год — 296 муж., зь іх шляхты 4, духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 143, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 145, жабракоў 2^[5]; 1878 год — 625 чал, зь іх 170 юдэяў^[6]
• XX стагодзьдзе: 1901 год — 1373 чал.; 1971 год — 609 чал.; 1993 год — 850 чал.^[7]; 1997 год — 810 чал.^[8]; 1999 год — 799 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 820 чал.

Інфраструктура

У Дварцы працуюць сярэдняя школа, дом культуры, бібліятэка, лякарня, амбуляторыя, аптэка, пошта.

Эканоміка

Ільнозавод, дрэваапрацоўчае прадпрыемства «Палац», сельская гаспадарка.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Вадзяны млын (канец XIX — пачатак XX стагодзьдзяў)
• Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага (1904—1909)
• Магіла ахвяраў фашызму
• Царква Покрыва Багародзіцы (1866—1869; мураўёўка)

Страчаная спадчына

• Касьцёл
• Сядзіба Радзівілаў

Галерэя

• Краявіды Дварца
• 
  Вуліца
• 
  Брама касьцёла
• 
  Царква
• 
  Вадзяны млын