Калышкі

Калы́шкі^[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Калышанцы. Уваходзяць у склад Яськаўшчынскага сельсавету Лёзьненскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 73 чалавекі. Знаходзяцца за 20 км ад Лёзна, каля граніцы з Расеяй.

Ня варта блытаць з Колышкі.

Калышкі лац. Kałyški
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Лёзьненскі
Сельсавет:	Яськаўшчынскі
Насельніцтва:	73 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2138
СААТА:	2230841021
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	55°10′3″ пн. ш. 30°57′30″ у. д.
Калышкі на мапе Беларусі ± Калышкі Калышкі
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Калышкі — даўняе мястэчка гістарычнай Віцебшчыны. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася драўляная царква Сьвятога Міхала Арханёла.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Калышкі ўпамінаюцца ў XVI ст. як мястэчка Віцебскага павету Віцебскага ваяводзтва.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Калышкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Сураскім павеце Віцебскай губэрні. Пад 1827 годам датуецца найстарэйшы запіс тутэйшай царквы^[2].

У 1840 годзе ў Калышках збудавалі сынагогу. На 1864 год у мястэчку працавала школа, таксама існавалі царкоўна-прыходзкая і юдэйскія школы. У 1883 годзе Калышкі знаходзіліся ў валоданьні Лісоўскіх, тут было 125 будынкаў, штогод праводзіліся 2 кірмашы. На 1906 год у мястэчку было 853 драўляныя пабудовы (зь іх 252 — жылыя), вуліцы не былі брукаванымі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Калышкі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У гэты час у Калышках выпускаліся ўласныя грошы — «калышанскія боны», першыя грошы з надпісамі на беларускай мове^[3]. У 1922 годзе тут працавалі 2 школы: 7-гадовая (296 вучняў, 7 настаўнікаў) і 1-й ступені (119 вучняў, 3 настаўнікі). У 1924 годзе мястэчка вярнулі БССР.

У Другую сусьветную вайну з 10 ліпеня 1941 да 1944 году Калышкі знаходзіліся пад акупацыяй Трэцяга Райху. 17 сакавіка 1942 году нацысты ўчынілі масавае забойства мясцовых жыдоў. У 2003 годзе на гістарычным Рынку паставілі помнік у памяць забітых местачкоўцаў.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Рынак, 1 траўня 1921 г.
• 
  Местачкоўцы, 1920-я гг.
• 
  Местачкоўцы, 1923 г.
• 
  Местачкоўцы, 1926 г.

Насельніцтва

• XIX стагодзьдзе: 1801 год — 566 чал., у тым ліку 4 купцы-хрысьціяніны і 4 купцы-юдэі, 421 мяшчанаў-хрысьціянаў і 408 мяшчанаў-юдэяў; 1839 год — 566 чал. (297 муж. і 269 жан.), у тым ліку духоўнага стану праваслаўнага 7 муж. і 5 жан., мяшчанаў-хрысьціянаў 64 муж. і 67 жан., мяшчанаў-юдэяў 148 муж. і 115 жан., сялянаў зямянскіх 73 муж. і 79 жан., адстаўных салдатаў 5 муж. і 3 жан.^[4]; 1883 год — 677 чал.^[5]; 1897 год — 1568 чал., зь іх 1127 юдэяў^[6]
• XX стагодзьдзе: 20 жніўня 1919 году — 1433 чал.; 1921 год — 1594 чал. (715 муж. і 879 жан.); 1999 год — 111 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 73 чал.

Забудова

Вуліцы і пляцы

У Калышках існавалі Янавіцкая вуліца (ішла ў бок Янавічаў) якая пераходзіла ў Мікулінскую вуліцу ад скрыжаваньня з Парэцкай і Лёзьненскай вуліцамі. Далей Мікулінская скрыжоўвалася з Набярэжнай вуліцай, якая ішла ўздоўж ракі Калышанкі. На рагу Янавіцкай і Парэцкай вуліцаў стаяла царква, на Парэцкай вуліцы — ветраны млын, на Мікулінскай вуліцы — клюб, сынагога, аптэка і школа, яшчэ адна школа знаходзілася ў канцы Лёзьненскай вуліцы. На Набярэжная вуліцы каля моста цераз Калышанку месьцілася лазьня. Паміж Янавіцкай і Лёзьненскай вуліцамі знаходзіўся сырны завод.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Могілкі юдэйскія

Страчаная спадчына

• Забудова гістарычная
• Сынагога
• Царква Сьвятога Міхала Арханёла (XVIII ст., Сьвяты Пасад)
• Царква Сьвятога Міхала Арханёла (1864, Маскоўскі патрыярхат)

Асобы

• Людміла Ганестава (1923—2009) — артыстка опэры. Заслужаная артыстка Беларусі (1964)

Дадатковыя зьвесткі

• У Калышках у 1919 годзе выпускаліся ўласныя грошы — «калышанскія боны», першыя грошы з надпісамі на беларускай мове^[3].