Каятан Крашэўскі

Каятан Крашэ́ўскі гербу «Ястрабец»^[2] (па-польску: Kajetan Kraszewski; 11 сакавіка 1827, вёска Доўгае, Гарадзенская губэрня, Расейская імпэрыя — 1 ліпеня 1896, Стары Куплін, Гарадзенская губэрня, Расейская імпэрыя) — польскі пісьменьнік, астронам-аматар, уладальнік бібліятэкі, што налічвала больш за 10 тысячаў тамоў.

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Крашэўскі.

Каятан Крашэўскі

па-польску: Kajetan Kraszewski
Герб Крашэўскіх «Ястрабец»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	11 сакавіка 1827(1827-03-11)[1] Доўгае, Пружанскі павет, Гарадзенская губэрня, Літоўскае генэрал-губэрнатарства, Расейская імпэрыя
Памёр	1 ліпеня 1896(1896-07-01)[1] (69 гадоў) Стары Куплін[d], Пружанскі павет, Гарадзенская губэрня, Літоўскае генэрал-губэрнатарства, Расейская імпэрыя
Пахаваны	Вішніцы
Род	Крашэўскія
Бацькі	Ян Соф’я з Мальскіх
Жонка	Марыя Рулікоўская
Дзеці	Уладыслаў Багуслаў Юзэф Ян Станіслаў Ігнацы Міхал Крыштаф Мечыслаў Адам Антаніна Зоф’я Эма Юзэфа Эльжбета Яанна[2][3]
Рэлігія	каталіцтва
Дзейнасьць	пісьменьнік, астраном, празаік, драматург, музыка

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў вёсцы Доўгае (цяпер у Пружанскім раёне). Сын землеўласьнікаў Яна і Зоф’і Мальскай. Малодшы брат Язэпа і Люцыяна. Вучыўся ў Сьвіслацкай гімназіі^[4].

16 верасьня 1854 року ажаніўся з Марыяй Рулікоўскай^[5]. Па сьмерці бацькі ў 1864 року атрымаў у спадчыну родавы маёнтак Раманаў. Заняўся перабудовай сядзібы пачатку XIX стагодзьдзя, што пацярпела ў выніку пажару. Зарганізаваў у сядзібе астранамічную абсэрваторыю, у якую прывёз абсталяваньне зь Мюнхэну, Бэрліну, Вены і Парыжу. У самім маёнтку ўкараніў сучасныя прынцыпы вядзеньня гаспадаркі, закупіў сельскагаспадарчыя машыны, заклаў сады, ананасарні і аранжарэі.

З жонкай Марыяй мелі пяцёх дзяцей, двое зь якіх былі глуханямыя. Бацькі самі іх выхоўвалі, адаптуючы да жыцьця, у выніку сын Багуслаў навучыўся размаўляць^[6].

Памёр на радзіме, у Старым Купліне. Быў пахаваны ў родавай капліцы ў Доўгім^[7], цяпер ягоныя рэшткі захоўваюцца ў сямейным склепе ў Вішніцах.

Меў бібліятэку з 10 тысячаў тамоў, сярод якіх зборы Сапегаў, старадрукі і рукапісы; калекцыю польскіх гістарычных партрэтаў XVI—XVIII стст., калекцыю зброі і іншых гістарычных прадметаў. Па сьмерці Каятана ягоны сын Крыштаф ахвяраваў частку кніжных збораў бібліятэцы імя Лапацінскага ў Любліне, архіўныя матэрыялы — Ягелонскай бібліятэцы^[8]. Аднак большасьць экспанатаў згінула ў Раманаве падчас апошняй сусьветнай вайны^[9].

Дзейнасьць

Пісьменьнік і драматург, аўтар гістарычных аповесьцей, замалёвак і мэмуараў, падзеі якіх адбываюцца пераважна на Беларусі. Менавіта дзякуючы ягоным запісам захавалася апісаньне родавай сядзібы Крашэўскіх у Доўгім^[6]. Таксама пісаў камэдыі, вершы, гавэнды, цікавіўся карыкатурай; выконваў аматарскія партрэты для мэдальёнаў.

Займаўся музыкай. Стварыў некалькі канцэртаў, санатаў і мініятураў для фартэпіяна^[10]. У некаторых зь іх выкарыстаў беларускія народныя матывы («На Лысай гары», «Полька-мазурка»)^[11].

Бібліяграфія

Вокладка кнігі «Bartochowski» (1899)

• «Манаграфія дому Крашэўскіх, або Крашоўскіх-Ястжэнбчыкаў» (1862; па-польску: Monografia domu Kraszewskich vel Kraszowskich Jastrzębczyków)
• Silva Rerum. Kronika domowa ({{мова-be|«{{|Silva rerum|Сыльва рэрум|pl|Silva rerum}}. Хатняя хроніка»}})
• «Берасьцейскі канюшыц» (1875)
• Chełmianie (1878; па-беларуску: «Холмаўцы»)
• Od szkolnej ławy (1880; па-беларуску: «Са школьнай лавы»)
• «З успамінаў кашталяніча» (1883, 2-е выданьне 1896; па-польску: Ze wspomnień kasztelanica)
• Generał Filip Hauman i rodzina Malczewskich (1888; па-беларуску: «Генэрал Філіп Гаўман і сям’я Мальчэўскіх»)
• Bartochowski (1889; па-беларуску: «Бартахоўскі»)
• «З паданьняў і нататак» (1892; па-польску: Z podań i szpargałów)
• Tradycje kodeńskie (1893; па-беларуску: «Коданьскія традыцыі»)
• «Патурчэнцы» (1895; па-польску: Poturczeńcy) і інш.