Свалегед

Свалегед, Свальгед^[1][a] (? — 23 лютага 1205) ― літоўскі князь.

Свалегед
лац. Svalegied / Svalehied

Свалегед (уяўны партрэт), М. Барвіцкі, 1908 г.
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	XII стагодзьдзе
Памёр	23 лютага 1205 Ропажы[d], Рыскі павет[d]

Імя

Асноўныя артыкулы: Свалегед (імя) і Імёны ліцьвінаў

Свала (Swala) і Геда (Geda) — імёны германскага паходжаньня^[3][4]. Іменная аснова свал- паходзіць ад германскага swal 'полымя'^[5], а аснова -гед- (-гад-, -гід-) (імёны ліцьвінаў Гедзень, Гедвін, Гедмонт; германскія імёны Gedenus, Gedovin, Gadamundus) — ад старагерманскага gidd- 'пыхлівы, ганарысты', ісьляндзкага geð 'нораў, тэмпэрамэнт'^[6] або гоцкага gadiliggs 'сваяк, родзіч'^[7]. Такім парадкам, імя Свалегед азначае «пышнае полымя»^[8]. Адзначалася старажытнае германскае імя Swallehart (Swalle-hart)^[9].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Swelgate^[10], Suelgate^[11], Suellegaten^[12] (Кроніка Лівоніі Генрыха Латвійскага).

Біяграфія

Разглядаецца як першы літоўскі князь, чыё імя ўпамінаецца ў вартых даверу крыніцаў. Апісаньне вайсковага паходу Свалегеда і яго сьмерці даецца ў «Кроніцы» Генрыха Латвійскага пачатку XIII стагодзьдзя. Свалегед апісваецца як «багаты і магутны» кіраўнік, аднак разам з тым, ён ня быў вярхоўным князем, а толькі ачольваў войска больш магутнага князя.

У 1205 годзе Свалегед павёў за сабой некалькі тысячаў вершнікаў зь Літвы на поўнач, шляхам праз Рыгу, каб напасьці на землі Эстоніі і разрабаваць іх. Вяртаючыся з Эстоніі ў сярэдзіне зімы, з ваеннай здабычай і эстонскімі рабамі, яго войска было засьпета зьнянацку і патрапіла ў засаду ў час пераходу праз гурбы сьнегу, якія даходзілі воінам па пояс. На іх напаў аддзел, які складаўся з лівонскіх і нямецкіх жыхароў Рыгі, што знаходзіліся пад камандаваньнем Віестартсу, кіраўніка зэмгалаў. Сам Віестартс ня браў беспасярэднага ўдзелу ў бітве, а толькі каардынаваў атакі, седзячы ў санях. Свалегед загінуў ад дзіды, кінутай немцам, якога звалі Тэадор Шылінг. 1 200 літоўскіх воінаў загінулі. Эстонскія рабы былі забітыя разам зь імі, у адплату за «мінулыя злачынствы» супраць лівонцаў. У Літве многія смуткавалі па Свалегеду.

Глядзіце таксама

• Даўгерд
• Умова 1219 году
• Дывірыкс

Заўвагі

1. Паводле гіпатэтычнай летувісацэнтрычнай рэканструкцыі — «Жвелгайт»^[2]