Тыкоцін

Тыкоцін (польск. Tykocin) — места ў Польшчы, на сутоках Бобры і Нарава. Цэнтар меска-сельскай гміны Беластоцкага павету Падляскага ваяводзтва. Насельніцтва на 2018 год — 1980 чалавек. Знаходзіцца за 20 на захад ад Беластоку, за 17 км ад чыгуначнай станцыі Кнышын.

Тыкоцін лац. Tykocin
польск. Tykocin
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і помнік Стэфану Чарнецкаму
Герб Тыкоціну Сьцяг Тыкоціну
Магдэбурскае права:	1425
Краіна:	Польшча
Ваяводзтва:	Падляскае
Павет:	Беластоцкі
Плошча:	28,97 км²
Насельніцтва (2008)
колькасьць:	1907 чал.
шчыльнасьць:	65,83 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	+48 85
Паштовы індэкс:	16-080
Нумарны знак:	BIA
Геаграфічныя каардынаты:	53°15′0″ пн. ш. 22°48′0″ у. д.
Тыкоцін на мапе Польшчы Тыкоцін
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
https://umtykocin.pl/

Тыкоцін — магдэбурскае места гістарычнага Падляшша каля мяжы з Мазовіяй, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага, побач зь местам праходзіць заходняя мяжа этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захавалася больш за 100 славутасьцяў, у тым ліку замак, алюмнат, комплексы кляштараў бэрнардынаў з капліцай Сьвятой Альжбеты і місіянэраў з касьцёлам Найсьвяйцейшай Тройцы, помнік Стэфану Чарнецкаму, Вялікая і Малая сынагогі, помнікі архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася царква Сьвятога Мікалая, помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры XVIII ст., перанесены ў вёску Саколы.

Гісторыя

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каралеўствам Польскім

Тыкоцін узьнік у XIV—XV стагодзьдзях пры пераправе цераз Нараў на шляху зь Вільні ў Каралеўства Польскае^[1]. У 1424 або 1425 годзе вялікі князь Вітаўт надаў месту Магдэбурскае права. У 1437 годзе ўпершыню ўпамінаецца касьцёл у Тыкоціне. У 1479 годзе Альбэрт Гаштольд заснаваў тут кляштар бэрнардынаў. У 1513 годзе Тыкоцін увайшоў у склад Падляскага ваяводзтва. У 1522 годзе ў ходзе змаганьня Радзівілаў з Гаштольдамі радзівілаўскія войскі спалілі Тыкоцінскі замак. У 1560-я гады ў месьце збудавалі новы мураваны замак, дзе знаходзіўся дзяржаўны арсэнал Рэчы Паспалітай^[1]. З 1566 году дзеяла Тыкоцінская мынца.

У 1569 годзе паводле ўмоваў Люблінскай уніі Тыкоцін перайшоў да Каралеўства Польскага. У 1644 годзе ён стаў цэнтрам староства. У 1659 годзе кароль і вялікі князь Ян Казімер перадаў Тыкоцін як узнагароду гетману С. Чарнецкаму. У XVIII ст. места знаходзілася ў валоданьні Браніцкіх, якія ўладкавалі тут сваю рэзыдэнцыю. Гетман Я. К. Браніцкі збудаваў у Тыкоціне касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1742—1748 гады), шпіталь (1750 год), кляштар місіянэраў (1771 год), новы кляштар бэрнардынаў (па 1771 годзе), паставіў помнік С. Чарнецкаму^[1].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Тыкоцін апынуўся ў складзе Прусіі, а з 1815 году — у Расейскай імпэрыі. За часамі вызвольнага паўстаньня (1830—1831) 21 траўня 1831 году адбылася бітва пад Тыкоцінам, у якой перамаглі паўстанцы.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Тыкоцін занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Тыкоцін апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі.

З пачаткам Другой сусьветнай вайны ў верасьні 1939 году Тыкоцін акупавалі войскі Трэцяга Райху, але праз тыдзень места перадалі СССР згодна з пактам Молатава-Рыбэнтропа. У лістападзе 1939 году Тыкоін увайшоў у склад БССР, у Беластоцкі раён Беластоцкай вобласьці. З чэрвеня 1941 да ліпеня 1944 году места зноў знаходзілася пад акупацыяй нацысцкай Нямеччыны. 16 жніўня 1945 году ўлады СССР перадалі Тыкоцін Польскай Народнай Рэспубліцы. У 1975—1998 гадох места ўваходзіла ў склад Беластоцкага ваяводзтва.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1826 году — 3085 чал.; 1840 году — 4762 чал.; 1860 году — 4910 чал., зь іх 1293 каталікі, 61 эвангеліст, 3545 юдэяў і 11 мусульманаў^[2]; 1898 году — 7539 чал., зь іх 2915 каталікоў, 44 праваслаўныя, 12 пратэстантаў і 4568 юдэяў^[3]
• XXI стагодзьдзе: 2008 году — 1907 чал.

Транспарт

Праз Тыкоцін праходзіць аўтамабільная дарога № 671, якая крыжуецца каля Старога Яжэва з дарогай № 8.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Тыкоцін — турыстычны цэнтар міжнароднага значэньня.

Славутасьці

• Алюмнат (1634—1638)
• Забудова гістарычная (XVIII — пачатак XX ст.)
• Замак (1560-я)
• Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў (1742—1771)
• Кляштар бэрнардынаў (1771—1790)
• Могілкі: каталіцкія, капліца Маці Божай Балеснай; юдэйскія
• Помнік Стэфану Чарнецкаму (1763)
• Сынагога Вялікая (1642)
• Сынагога Малая (XVIII ст.)

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятога Мікалая (1758)

Галерэя

• Славутасьці Тыкоціна
• 
  Алюмнат
• 
  Замак
• 
  Кляштар бэрнардынаў
• 
  Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў

• 
  Малы Рынак
• 
  Помнік С. Чарнецкаму
• 
  Вялікая і малая сынагогі
• 
  Царква Сьвятога Мікалая (цяпер у Саколах)