Бельск Падляскі

Бе́льск Падля́скі^[2], або Бе́льск-Падля́шскі, (свая мова: Biêlśk, польск.: Bielsk Podlaski) — горад у Польшчы, адміністрацыйны цэнтр Бельскага павета Падляскага ваяводства. Утварае гарадскую гміну, таксама з’яўляецца сядзібай вясковай гміны Бельск Падляскі.

Горад Бельск Падляскі польск.: Bielsk Podlaski Герб Краіна  Польшча Ваяводства Падляскае Павет Бельскі Каардынаты 52°45′51″ пн. ш. 23°11′25″ у. д.HGЯO Плошча 26,88 км² Вышыня цэнтра 140 м Насельніцтва ▼24 633 чал. (31 сакавіка 2021)[1] Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 85 Паштовыя індэксы 17-100 TERC 2003011 Афіцыйны сайт bielsk-podlaski.pl (польск.) Бельск Падляскі на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Знаходзіцца на поўдзень ад Беластока, на самым захадзе этнічнай тэрыторыі беларусаў, на Бельскай раўніне, у міжрэччы Нарава і Нурца. Колькасць насельніцтва складае 26,9 тыс. чал. (2005)

Гісторыя

Паводле летапісаў, Бельск заснаваны князем Яраславам Уладзіміравічам. Горад упершыню згадваецца ў 1253 годзе ў Галіцка-Валынскім летапісе. Каля 1320 года Бельск, як і іншыя падляшскія землі, увайшоў у склад Вялікага Княства Літоўскана. У 1495 годзе горад атрымаў магдэбургскае права. Пасля Люблінскай уніі 1569 года Бельск перайшоў да Каралеўства Польскага. У гэты перыяд ён уяўляў сабою значны цэнтр рамёстваў. Вялікія страты Бельску былі нанесены шведскім нашэсцем 1655 года, а пазней пажарам 1784 года.

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай Бельск належаў спачатку (у 1795—1807 гадах) Прусіі, пасля чаго перайшоў да Расійскай імперыі. У 1915—1919 гадах горад у ходзе Першай сусветнай вайны быў заняты германскімі войскамі. З 1919 года быў у складзе Польшчы. У 1939 годзе ў Бельск спачатку ўвайшлі войскі фашысцкай Германіі, а ў хуткім часе ён быў перададзены пад кантроль Чырвонай Арміі. З канца 1939 года Бельск увайшоў у Беларускую ССР. Пасля Другой сусветнай вайны горад, аднак, ізноў быў вернуты Польшчы.

Гаспадарка

Гаспадарчаму развіццю горада спрыяе яго размяшчэнне на скрыжаванні важных аўтадарог і чыгунак. У Бельску Падляскім ажыццяўляецца вытворчасць прамысловага абсталявання, зборачных вузлоў, будаўнічых матэрыялаў (металічных вырабаў і інш.). Існуе ільноапрацоўчае прадпрыемства «Lenpol», вырабляецца трыкатаж, ёсць значныя прадпрыемствы па перапрацоўцы сельскагаспадарчай прадукцыі, абслугоўванні сельскай гаспадаркі. Размешчане ў Бельску Падляскім малочнае прадпрыемства «Mlekovita-Bielmlek» пастаўляе прадукцыю ў розныя рэгіёны Польшчы. Бельскі аддзел прадпрыемства «Netter» прапануе мяса і разнастайныя мясапрадукты, фірма «Hoop» буйны вытворца, экспарцёр напіткаў і вод.

Насельніцтва

• 1889 год — 7012 чал. (3583 мужчыны і 3428 жанчын); паводле саслоўя: шляхты нашчадкавай і асабістай 65, праваслаўнага духавенства 22, каталіцкага 1, юдаісцкага 2, грамадзян нашчадкавых і асабістых 14, купцоў 60, мяшчан 5942, цэхавых 110, ваенных (з радзінамі) 781, замежных падданых 15; паводле веры: праваслаўных 2870, каталікоў 1883, пратэстантаў 27, юдаістаў 2222, магаметанаў 10.^[3]
• 2009 год — 26 493 чал.

Адукацыя

Бельская школа іканапісу

У Бельску дзейнічае Комплекс школаў з дадатковай беларускай мовай навучання імя Яраслава Кастыцэвіча. Агулам у 2 школах комплексу — больш за 700 вучняў.^[4]

Апроч таго, у месце працуе Беларускі ліцэй імя Браніслава Тарашкевіча, дзе беларуская мова з’яўляецца абавязковым прадметам. У Бельску знаходзіцца адзіная ў Польшчы школа іканапісу.

Культура

Бельск — адзін з найбольш значных цэнтраў беларускай культуры ў Польшчы. Тут штогод праводзіцца фестываль беларускай аўтарскай песні «Бардаўская восень», дзейнічаюць самадзейныя беларускія музычныя калектывы.

Транспарт

Бельск — значны вузел аўтамабільных шляхоў: 19 (Беласток — Бельск Падляскі — Люблін — Жэшаў, 66 (Замбраў — Бельск Падляскі — Палоўцы), 689 (Бельск Падляскі — Гайнаўка — Белавежа)

Праз горада праходзіць чыгунка Беласток — Чарэмха — Брэст.

Славутасці

Царква Раства Багародзіцы

Дзейнічае Музей малой айчыны ў Бельску — Студзіводах, ініцыятарам стварэння якога быў вядомы краязнавец, галоўны рэдактар часопісу «Бельскі гостінець» Дарафей Фёнік.

• Гарадзішча — Замкавая гара (XIII ст.)
• Касцёл Раства Найсвяцейшай Дзевы Марыі і Святога Мікалая (1783)
• Касцёл Маці Божай з Гары Кармель і кляштар кармелітаў (1641)
• Могілкі ваенныя часоў 1-й сусветнай вайны
• Могілкі каталіцкія. Капліца
• Могілкі праваслаўныя. Капліца (кан. XVIII ст.)
• Ратуша (пасля 1776)
• Сядзібна-паркавы комплекс Смульскіх
• Царква Нараджэння Божай Маці (кан. XVII ст.)
• Царква Св. Міхала Архангела (1789, 1914)
• Царква Св. Юрыя

Галерэя

• 
  Замчышча
• 
  Касцёл Раства Найсв. Дзевы Марыі і Св. Мікалая
• 
  Касцёл Маці Божай з Гары Кармель
• 
  Кляштар кармелітаў
• 
  Царква Св. Міхала Архангела
• 
  Царква Уваскрасення Гасподняга
• 
  Царква Успення Багародзіцы
• 
  Вуліца імя Т. Касцюшкі, гістарычная забудова

Беларусы ў Бельску-Падляшскім

Беларускі ліцэй імя Браніслава Тарашкевіча

Беларусы, разам з палякамі і ўкраінцамі, з’яўляюцца адной з трох галоўных нацыянальных груп, што жывуць у Бельску-Падляшскім. У шэрагу школ і гімназій Бельска сотні дзяцей як дадатковы прадмет вывучаюць беларускую мову. Акрамя таго, у горадзе дзейнічае Беларускі ліцэй імя Браніслава Тарашкевіча, дзе беларуская мова з’яўляецца абавязковым прадметам. Бельск Падляскі — адзін з найбольш значных цэнтраў беларускай культуры ў Польшчы. Тут штогод адбываюцца фестывалі беларускай бардаўскай песні, фальклорныя фестывалі, дзейнічаюць самадзейныя беларускія музычныя калектывы. Літаратары Бельска пішуць творы на беларускай і ўкраінскай мовах, а таксама на мясцовым падляшуцкім дыялекце.

Зацікаўленне шматлікіх наведвальнікаў выклікае Музей малой айчыны ў Бельску-Падляшскім — Студзіводах, ініцыятарам стварэння якога стаў вядомы краязнаўца Дарафей Фіёнік. З 2010 года выдаецца часопіс «Бельскі гостінэць», частка матэрыялаў якога публікуецца на падляшскім дыялекце.

Грамадска-палітычнае аб’яднанне Бельская кааліцыя выступае як выбарчы камітэт, што прадстаўляе інтарэсы мясцовых беларусаў пад час выбарчых кампаній. Яго прадстаўнікі ў значнай ступені кантралююць органы мясцовага самакіравання Бельшчыны.

Гл. таксама

• Падляшша

Гарады-пабрацімы

• Светлагорскі раён, Беларусь
• Луцк, Украіна

Вядомыя асобы

• Эміліян Адамюк (1839—1906) — расійскі ўрач-афтальмолаг беларускага паходжання.
• Надзея Артымовіч (1946—2023) — беларуская паэтэса.
• Якаў Бранштэйн (1897—1937) — беларускі і яўрэйскі савецкі крытык і літаратуразнавец.
• Пётр Буйко (1895—1943) — украінскі ўрач беларускага паходжання.
• Лідзія Бялецкая (1911—1987) — дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі.
• Яраслаў Кастыцэвіч (1896—1971) — беларускі педагог.
• Іосіф Лангбард (1882—1951) — беларускі савецкі архітэктар, педагог.
• Ежы Плютовіч (нар. 1947) — польскі паэт і эсэіст.
• Любоў Разумоўская (1897—1969) — савецкі гісторык-славіст.
• Дарафей Фіёнік (нар. 1968) — польскі гісторык, этнограф беларускага паходжання.
• Юзаф Ярашэвіч (1793—1860) — правазнавец, гісторык і этнограф.
• Яраслаў Іванюк (нар. 1969) — беларускі дзеяч у Польшчы, журналіст.
• Юрка Асеннік (нар. 1969) — польскі музыкант беларускага паходжання.
• Рыгор Грысевіч (1896—1938) — дзяржаўны дзеяч БССР.
• Андрэй Сцепанюк (нар. 1963) — беларускі паэт, педагог і польскі дзяржаўны дзеяч.
• Юзаф Такажэвіч (1841—1919) — польскі пісьменнік і публіцыст.
• Ніка Юрчук — польская спявачка, якая выконвае песні на падляшскай мове.