Вялікія Бялевічы

Вялі́кія Бяле́вічы^[1] (трансліт.: Vialikija Bialievičy, руск.: Великие Белевичи) — вёска ў Магілёўскім раёне Магілёўскай вобласці. Уваходзіць у склад Семукацкага сельсавета.

Вёска Вялікія Бялевічы Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Магілёўскі Сельсавет Семукацкі Каардынаты 53°47′41″ пн. ш. 29°49′27″ у. д.HGЯO Насельніцтва ▼346 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 222 Паштовыя індэксы 213154 Аўтамабільны код 6 СААТА 7244848011 Вялікія Бялевічы Вялікія Бялевічы

Размешчана за 46 км на паўднёвы захад ад Магілёва і за 7 км ад чыгуначнай станцыі Семукачы на лініі Магілёў — Асіповічы. Рэльеф раўнінны. На поўначы цячэ рака Чыстая Рэчка (прыток р. Друць). Транспартныя сувязі па мясцовай дарозе праз вёскі Семукачы, Заброддзе і далей па шашы Бабруйск — Магілёў^[2].

Гісторыя

За 1,5 км на захад ад вёскі, на левым беразе ракі Друць, знаходзіцца старажытны курганны могільнік (24 насыпы), які сведчыць пра засяленне гэтых месцаў у далёкай старажытнасці^[2].

Вялікае Княства Літоўскае

Паводле рукапісных крыніц, вёска вядомая ў Вялікім Княстве Літоўскім з XVI стагоддзя. У 1566 годзе — сяло Былевічы ў Магілёўскай воласці Аршанскага павета Віцебскага ваяводства, у часовым валоданні шляхціца. У 1580 годзе — сяло Бяловічы ў Магілёўскай воласці-старостве, аддадзенае ў пажыццёвае валоданне памешчыку^[2].

Пад уладай Расійскай імперыі

Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе ўвайшла ў склад Расійскай імперыі. У 1777 годзе — сяло Вялікія Бялевічы ў Старабыхаўскім павеце, у 1784 годзе — у Быхаўскім павеце^[2]. У 1858 годзе мелася карчма, уласнасць памешчыка. Частка вяскоўцаў займалася калёсным, сталярным, бандарным, адыходным і кравецкім промысламі.

У 1883 годзе на сродкі сялян адкрыта школа граматы. Паводле перапісу 1897 года ў Гарадзішчанскай воласці Быхаўскага павета Магілёўскай губерні. Дзейнічалі хлебазапасны магазін і два піцейныя дамы. У 1905 годзе адкрыта казённая вінная крама^[2]. У 1913 г. дзейнічала царкоўна-прыходская школа^[3].

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай тэрыторыя абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 года згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. З 26 красавіка 1919 года ў Гомельскай губерні РСФСР. У сакавіку 1924 года вёску вярнулі БССР.  

На базе дарэвалюцыйнай школы створана працоўная школа І ступені, якой у 1924 годзе быў перададзены нацыяналізаваны будынак. У 1925 годзе ў школе навучалася 60 вучняў. У тым жа годзе адкрыта хата-чытальня^[2].

З 17 ліпеня 1924 года — у Магілёўскім раёне Магілёўскай акругі (да 26 ліпеня 1930), з 20 лютага 1938 года — у Магілёўскай вобласці. З 20 жніўня 1924 да 16 ліпеня 1954 года — цэнтр Вялікабялевіцкага сельсавета. У 1930-я гады вяскоўцы ўступілі ў калгас^[2].

Падчас Вялікай Айчыннай вайны з ліпеня 1941 да 27 чэрвеня 1944 года вёска была акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У гэты час у ёй дзейнічала камсамольская падпольная арганізацыя. У чэрвені 1942 года партызаны 121-га партызанскага атрада^[4] разграмілі валасное ўпраўленне акупантаў. У вёсцы і наваколлі некаторы час базіраваліся 113-ы партызанскі атрад (са студзеня 1944 года — полк) Магілёўскай ваенна-аператыўнай групы і Магілёўскі падпольны райкам КП(б)Б. У верасні 1943 года гітлераўцы спалілі 128 двароў і загубілі 16 жыхароў. На фронце загінулі 49 вяскоўцаў. У памяць пра іх у цэнтры вёскі пастаўлены абеліск^[2].

З 16 ліпеня 1954 года вёска ў Семукацкім, з 22 ліпеня 1960 года ў Вендаражскім^[5], з 4 чэрвеня 1965 года зноў у Семукацкім^[6][2] сельсаветах. У 1990 годзе - цэнтр саўгаса «Бялевічы». У вёсцы размяшчаліся майстэрні па рамонце сельгастэхнікі, лесапільня, фермы буйной рагатай жывёлы і свінагадоўчая. Працавалі магазін, аддзяленне сувязі, Дом культуры, бібліятэка, сярэдняя школа, дзіцячы сад-яслі, фельчарска-акушэрскі пункт і камплексны прыёмны пункт бытавога абслугоўвання^[2].

У 2007 годзе — цэнтр сельскагаспадарчага прадпрыемства «Саўгас „Бялевічы“». Дзейнічалі комплекс дзіцячы сад — базавая школа, аддзяленне сувязі, клуб, бібліятэка, фельчарска-акушэрскі пункт^[2].

Планіроўка

Праект планіроўкі і забудовы распрацаваны ў 1984 годзе ў інстытуце «Магілёўграмадзянпраект». Вёска складаецца з крывалінейнай вуліцы шыротнай арыентацыі, да цэнтра якой з поўдня перпендыкулярна падыходзіць кароткая прамалінейная вуліца. Забудавана двухбакова, шчыльна, пераважна драўлянымі дамамі сядзібнага тыпу. У паўночнай частцы размешчаны мураваныя двухпавярховыя 4-кватэрныя і аднапавярховыя аднакватэрныя дамы. Вытворчы сектар знаходзіцца на паўночным захадзе^[2].

Насельніцтва

• XVIII стагоддзе:
  • 1784 — 37 двароў, 314 жыхароў^[2].
• XIX стагоддзе:
  • 1880 — 68 двароў, 466 жыхароў^[2].
  • 1897 — 99 двароў, 698 жыхароў^[2].
  • 1909 — 125 двароў, 777 жыхароў^[2].
• XX стагоддзе:
  • 1926 — 168 двароў, 893 жыхары^[2].
  • 1940 — 136 двароў, 654 жыхары^[2].
  • 1990 — 101 гаспадарка, 480 жыхароў^[2].
• XXI стагоддзе:
  • 2007 — 150 гаспадарак, 385 жыхароў^[2].