Гродзенскі павет (1921—1940)
павет у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Гродзенскі павет (польск.: Powiat grodzieński) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Беластоцкага ваяводства міжваеннай Польскай Рэспублікі Адміністрацыйны цэнтр — горад Гродна.
Remove ads
Гісторыя
Утвораны 19 лютага 1921 года пасля далучэння тэрыторыі павета да Польшчы паводле Рыжскага дагавора. Да таго з’яўляўся паветам Гродзенскай губерні Расійскай імперыі, а з 1919 — часткай Віленскай акругі Цывільнага ўпраўлення Усходніх зямель.
19 ліпеня 1922 гміна Масаляны была перайменавана ў гміну Вялікія Эйсманты[1][2].
1 ліпеня 1925 года была ўтворана гміна Марцінканцы з частак былых гмін Араны і Мерач колішняга Троцкага павета, размешчаных на левым беразе Ула|Улы і Мерачанкі[3]. У выніку дэмаркацыі мяжы з Сярэдняй Літвой у 1920 годзе паўночныя часткі гэтых гмін увайшлі ў склад Літоўскай Рэспублікі, а паўднёвыя — ў «нейтральную паласу». У лютым 1923 года Рада паслоў прызнала гэтыя землі часткай Польшчы, і яны былі далучаны да Гродзенскага павета[4][5][6][7].
15 снежня 1926 года да гміны Горніца далучаны населеныя пункты Каралін-Дабравольшчына, Каралін-Пескі і Фішкі-Тыркіна з гміны Новы Двор Сакольскага павета таго ж ваяводства[8]. Яны ўвайшлі ў склад грамады Чэхаўшчына[9].
29 мая 1929 года гміна Каменка перададзена ў склад новастворанага Шчучынскага павета Навагрудскага ваяводства[10].
1 кастрычніка 1931 года з гміны Парэчча ў склад горада Друскенікі перададзены населеныя пункты Друскенікі, Пескі, Клонішкі, а з гміны Марцінканцы — Паганка, Самоўкі і Млынок[11].
На тэрыторыі павета размяшчаўся эксклаў Навагрудскага ваяводства — грамада Быкаўка, якая ў 1921—1929 гадах ўваходзіла ў склад Лідскага павета, а ў 1929—1939 — Шчучынскага павета.
У верасні 1939 года далучаны да БССР. З 4 снежня 1939 года ў Баранавіцкай вобласці. Скасаваны 15 студзеня 1940 года, на тэрыторыі павета ўтвораны раёны.
Remove ads
Дэмаграфія
Паводле польскіх географаў‑дэмографаў Альфонса Крысінскага і Віктара Арміцкага, тэрыторыя павета ўваходзіла ў склад так званага «суцэльнага беларуска-польскага арэала»: праваслаўнае беларускае насельніцтва пражывала пераважна ў сельскай мясцовасці, у той час як у буйнейшых населеных пунктах дамінавалі палякі[12].
У снежні 1919 года у Гродзенскім павеце Віленскай акругі ГУУЗ пражывалі 127 252 жыхары. З іх 54,0 % назвалі сябе палякамі, 33,5 % — беларусамі, 10,6 % — яўрэямі, 1,6 % — літоўцамі, 0,3 % — прадстаўнікамі іншых нацыянальнасцяў. На тэрыторыі павета знаходзіліся 1518 населеных пунктаў, з якіх 8 мелі насельніцтва 1-5 тыс. чалавек, 1 — 5-10 тыс., і адзін — звыш 10 тыс. Найбуйнейшым быў горад Гродна з 28 165 жыхарамі[13].
Паводле ўсеагульнага перапісу насельніцтва 1921 года, у межах павета ў той час пражывалі 150 443 чалавекі, у тым ліку 83 419 (55,4 %) палякаў, 39 511 (26,3 %) беларусаў, 25 316 (16,8 %) яўрэяў, 1038 (0,7 %) рускіх, 976 (0,6 %) літоўцаў, 111 (0,1 %) нямцаў, 15 французаў, 14 латышоў, 11 татар, 2 грузін, 1 чэх, 1 англічанін, 1 эстонец, 1 румын, 1 швейцарац і 1 турэцкі падданы[14].
Remove ads
Рэлігія
Паводле перапісу насельніцтва 1921 года, 61 910 чалавек (41,2 %) жыхароў павета вызнавалі рымска-каталіцкую веру, 56 150 (37,3 %) — праваслаўе, 31 823 (21,2 %) — іўдаізм, 328 (0,2 %) — пратэстантызм, 165 (0,1 %) — іслам. Акрамя таго, 19 чалавек былі грэка-католікамі, 16 — стараабрадцамі, 8 — баптыстамі, і 1 чалавек — вернік Армянскай апостальскай царквы. 22 асобы заявілі пра адсутнасць веравызнання, а рэлігійная прыналежнасць яшчэ аднаго чалавека не была вызначана[14].
Адукацыя
У Гродзенскім павеце Віленскай акругі ГУУЗ у 1919/1920 навучальным годзе дзейнічалі 79 усеагульных школ, 4 сярэднія школы, 5 прафесійных навучальных устаноў і 1 настаўніцкая семінарыя. Усяго ў школах навучалася 8961 дзіця, працавалі 269 настаўнікаў[15].
Гарады і гміны
Ніжэй пададзены асноўныя звесткі пра гарады і гміны Гродзенскага павета па стане на 30 верасня 1921 года[16].
Remove ads
Крыніцы
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads