Запарожжа

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Запарожжа (значэнні).

Запарожжа (укр.: Запоріжжя) — горад на паўднёвым усходзе Украіны, на рацэ Дняпро. Адміністрацыйны цэнтр Запарожскай вобласці і Запарожскага раёна. Плошча 330 км². Насельніцтва 500 тыс. чал. (2024).

Горад Запарожжа укр.: Запоріжжя Герб Сцяг Краіна  Украіна Вобласць Запарожская Гарадскі савет Запарожскі Каардынаты 47°50′16″ пн. ш. 35°08′18″ у. д.HGЯO Унутранае дзяленне 7 раёнаў Гарадскі галава Аляксандр Чансанавіч Сін Заснаваны 28 жніўня 1770 Ранейшыя назвы да 1921 — Александраўск Горад з 16 чэрвеня 1806 Плошча 331 км²[1] Максімальная вышыня 105[2] м Тып клімату умерана-кантынентальны Водныя аб’екты Дняпро Насельніцтва ▼710 052 чал. (1 студзеня 2022)[3] Агламерацыя ≈1 100 900 чалавек Нацыянальны склад украінцы (70,28%) рускія (25,39%) іншыя (4,33%) Канфесійны склад праваслаўе, каталіцызм, пратэстантызм і інш.[4] Этнахаронім запарожац, запаражанка Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код 61 Паштовыя індэксы 69001-69124[5] Аўтамабільны код AP / 08 КААТУУ 2310100000 Афіцыйны сайт meria.zp.ua Запарожжа на карце Украіны ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Знаходзіцца за 444 км на паўднёвы ўсход ад Кіева. Чыгуначны вузел, рачны порт.

Этымалогія назвы

Места атрымала назву Запарожжа з тае прычыны, што яно знаходзілася ніжэй за дняпроўскія парогі (затопленыя ў выніку будаўніцтва ДнепраГЭСа).

Гісторыя

У 1770 годзе заснавана Аляксандраўская фартыфікацыя, з якой звязваюць пачатак гісторыі сучаснага горада; пачатковая назва паселішча — Аляксандраўскі пасад. У 1806 годзе паселішча атрымала статус горада і назву Аляксандраўск, цэнтр павету.

З 1919 года — у складзе УССР. У 1921 годзе горад перайменаваны ў Запарожжа. З 1939 года — цэнтр вобласці.

З 18 жніўня 1941 года па снежань 1943 года горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Статыстыка колькасці насельніцтва з 1783 па 2022 Год Колькасць 1783 1 230 [6] 1804 2 500 [6] 1847 5 192 [7] 1859 3 108 [6] 1861 3 729 [8] 1870 4 601 [9] 1872 5 334 [10] 1885 6 375 [11] 1885 6 707 [12][13] 1891 6 375 [14] 1897 18 849 [15] 1900 16 393 1910 29 000 1914 63 600 [6] 1916 72 900 [6] Год Колькасць 1923 42 611 [15] 1924 49 732 [16] 1925 47 500 [6] 1926 55 260 [15] 1931 162 982 [17] 1939 289 280 [15] 1959 434 638 [15] 1964 529 000 [18] 1970 657 890 [15] 1971 676 000 [15] 1976 760 000 [15] 1979 780 745 [15] 1981 812 000 [6] 1984 844 100 [19] 1989 883 909 [15] Год Колькасць 1991 896 600 [20] 1992 897 600 [15] 1994 895 000 [21] 1996 879 000 [22] 1997 871 000 [23] 1998 863 100 [15] 2001 815 256 [24] 2003 808 453 [15] 2004 803 632 [15] 2005 799 348 [15] 2006 794 687 [15] 2007 790 085 [15] 2008 785 128 [15] 2009 781 643 [15] 2010 780 733 [15] Год Колькасць 2011 776 535 [15] 2012 772 627 [15] 2013 770 672 [15] 2014 766 268 [25] 2015 761 171 [26] 2015 758 011 [27] 2016 755 545 [28] 2017 748 984 [29] 2018 741 717 [30] 2019 738 728 [31] 2020 731 922 [32] 2021 722 713 [33] 2022 710 052 [3]

Эканоміка

Прадпрыемствы чорнай (камбінат «Запарожсталь», завод «Днепраспецсталь» і інш.) і каляровай (тытана-магніевы камбінат, алюмініевы завод і інш.) металургіі, машынабудавання (электратэхнічнай прамысловасці; вытворчыя аб'яднанні «АУТАЗАЗ», «Маторабудаўнік» і інш.), хімічнай і коксахімічнай, лёгкай, харчовай прамысловасці.

Працуе Дняпроўская гідраэлектрастанцыя (ДнепраГЭС).

Адукацыя і навука

• Запарожскі нацыянальны ўніверсітэт
• Нацыянальны ўніверсітэт «Запарожская палітэхніка»
• Запароская дзяржаўная інжынерная акадэмія
• Запарожскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт
• Запарожскі інстытут эканомікі і інфармацыйных тэхналогій
• Класічны прыватны ўніверсітэт
• Хорціцкая нацыянальная вучэбна-рэабілітацыйная акадэмія

Славутасці

• Хорціца — найбольшы востраў на Дняпры, на якой у XVII ст. размяшчалася Запарожская Сеч.
• ДнепраГЭС (1932, 1975)
• Масты Праабражэнскага (1952)
• Дзіцячая чыгунка — найдаўжэйшая ва Украіне (1972)
• Комплекс забудовы «Соцгорад» (1929—1937)

Галерэя

• 
  Абласны тэатр
• 
  Краязнаўчы музей
• 
  Вялікі мост Праабражэнскага
• 
  ДнепраГЭС (1942)
• 
  Выгляд ДнепраГЭС з вострава Хортыца
• 
  Скрыжаванне бульвара Т. Шаўчэнкі і вул. Перамогі
• 
  Дзіцячая чыгунка
• 
  Будынак абласной адміністрацыі

Гарады-пабрацімы

•  Ічан^[d], Кітай (16 кастрычніка 1997)
•  Ашдод, Ізраіль (13 верасня 2011)^[34]
•  Бельфор, Францыя (6 ліпеня 1967)
•  Бірмінгем, Вялікабрытанія (20 чэрвеня 1973)^[35]
•  Лахты, Фінляндыя (21 лютага 1953)^[36]
•  Лінц, Аўстрыя (6 мая 1983)^[37]
•  Магдэбург, Германія (29 мая 2008)
•  Обергаўзен, Германія (20 мая 1986)

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Запарожжа

• Валянцін Налівайчанка (нар. 1966) — украінскі дзяржаўны дзеяч.
• Марыя Сокіл (1902—1999) — оперная спявачка.
• Людміла Супрун (нар. 1965) — украінскі палітык.
• Юрый Васілевіч Шпіт (1930—2008) — беларускі архітэктар.
• Андрэй Анісімавіч Дзюжаў (нар. 1959) — беларускі навуковец і палітык.
• Ірына Міхайлаўна Арэстава (нар. 1956) — урач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (2004), прафесар (2010).