Кражы

Кражы^[1] або Крожы^[2], таксама Кражэй (літ.: Kražiai, жам. Kražē) — мястэчка ў Літве, на рацэ Кражэнце. Уваходзіць у склад Кяльмскага раёна Шаўляйскага павета, адміністрацыйны цэнтр Кражэйскай сянюніі.

Мястэчка Кражы літ.: Kražiai Герб Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсв. Дзевы Марыі Краіна  Літва Павет Шаўляйскі Раён Кяльмскі Сянюнія Кражэйская Каардынаты 55°36′00″ пн. ш. 22°41′00″ у. д.HGЯO Першая згадка 1385 Ранейшыя назвы Крожы Вышыня цэнтра 142 м Насельніцтва ▼570 чал. (2018) Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Паштовыя індэксы LT-86026 Кражы на карце Літвы

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Месціцца за 17 км на ўсход ад Кельмаў, паміж Варнямі і Расейнамі. Належыць да этнаграфічнага рэгіёну Жамойць.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Кражы (Crase) датуецца 1253 годам; былі ў ліку розных зямельных уладанняў, падараваных Міндоўгам Тэўтонскаму ордэну^[2]. З 1410 года з’яўляюцца звесткі пра Крожскую воласць. Каля 1421 года тут заснавалі касцёл. У старабеларускай мове запісваліся як Крожи, Кроже^[3]: «дорога. которая идеть съ Крожъ до Кельмъ»^[3].

З пачатку XV стагоддзя Крожамі валодалі Кезгайлы, у 1549 годзе Станіслаў Кезгайла тытулаваўся «графам на Крожах». З 1554 года — ва ўладанні Завішаў і Шэметаў, з 1568 года — Радзівілаў.

Крожскі езуіцкі калегіум на малюнку 1840 года

У 1607 годзе жамойцкі біскуп Мельхіёр Гедройц запрасіў у Крожы езуітаў. З 1608 года ў горадзе працавала езуіцкая місія, а з 1618 года — калегіум. Пры калегіуме дзейнічаў тэатр. У 1629—1742 гадах у Крожах размяшчалася духоўная семінарыя Жамойцкага біскупства. Захаваўся рэнесансны двухпавярховы будынак бурсы (інтэрната) езуіцкага калегіума, пабудаваны, як мяркуецца, у 1693 годзе. У калегіуме, затым у гімназіі на яго аснове выкладалі Мацей Казімір Сарбеўскі, Альберт Віюк-Каяловіч, Мацеюс Валанчус, Адам Крупскі; вучыліся Дыянізас Пашка, Сымонас Станявічус, Людвік Адам Юцэвіч.

У 1639 годзе тут заснавалі кляштар бенедыкцінак, у 1758 годзе — дом марыявітак.

У 1780 годзе атрымалі прывілей на таргі і кірмашы. Станам на 1790 год у Крожах было 160 двароў^[4].

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай 1795 года апынуліся ў складзе Расійскай імперыі.

З 1918 года — у складзе Літвы.

Насельніцтва

• 1897 — 1761 чал.
• 1959 — 998 чал.
• 2001 — 784 чал.
• 2018 — 570 чал.

Славутасці

• Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (1757—1763) і кляштар бенедыкцінак
• Калегіум езуітаў (XVII ст.)

Страчаная спадчына

• Касцёл езуітаў (захаваліся падмуркі)

Галерэя

• 
  Калегіум езуітаў
• 
  Падмуркі езуіцкага касцёла
• 
  Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі, фрагмент
• 
  Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі, інтэр'ер

Зноскі

1. Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.]. — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік с. — ISBN 978-985-508-245-4. С. 34.
2. ЭнцВКЛ 2010, с. 284.
3. Спрогіс І. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столѣтия: составленный по 40 актовым книгам Россиенскаго земскаго суда Архивариусом Виленскаго Центральнаго Архива древних актовых книг - губерний Виленской, Ковенской, Гродненской и Минской. — 1888. — С. 148. — 390 с.
4. ЭнцВКЛ 2010, с. 285.