Леў Навумавіч Клейнбарт

Леў Навумавіч Клейнбарт (часам Лейб Навумавіч (Нахманавіч, Максімавіч); 15 (27) кастрычніка 1875, Капыль, Мінская вобласць, Расійская імперыя — 20 лістапада 1950, Ленінград, СССР) — рускі і беларускі^[2] публіцыст, крытык, журналіст, літаратар. Даследчык асноўных тэндэнцый і кірункаў беларускага літаратурнага руху^[3]. Першы біёграф Янкі Купалы і адзін з першых даследчыкаў яго творчасці^[4]. Рэдактар часопіса «Темы жизни».

Леў Клейнбарт
Лейб Навумавіч (Максімавіч) Клейнбарт
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	27 кастрычніка 1875(1875-10-27)[1]
Месца нараджэння	Капыль, Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	20 лістапада 1950(1950-11-20) (75 гадоў)
Месца смерці	Ленінград, РСФСР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Альма-матар	Слуцкая гімназія (1896) Імператарскі Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт (1901)
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	крытык, публіцыст
Гады творчасці	1902—1920-я гады
Жанр	эсэ, мемуары, нарысы
Мова твораў	руская

Жыццёвы і творчы шлях

Нарадзіўся ў сям’і ўрача^[5]. У 1896 г. скончыў Слуцкую гімназію. Навучаўся ў Пецярбургскім універсітэце спачатку на фізіка-матэматычным факультэце, потым — на юрыдычным факультэце. У 1901 годзе выключаны з універсітэта за ўдзел у студэнцкім і рэвалюцыйным руху. Неаднаразова арыштоўваўся (першы раз у 1899 годзе) і сядзеў у турме.^[6]

З 1902 года выступаў у друку з артыкуламі аб народнай асвеце.^[4] Друкаваўся ў часопісах «Вестник Европы», «Вестник знания», «Современный мир», «Новая жизнь», «Современник» і інш.^[6] Даследаваў падпольныя выданні капыльскай арганізацыі «Самаразвіццё і самаадукацыя», разглядаў раннюю творчасць А. Гурло, Ц. Гартнага, пісаў пра творчасць Ф. Чарнышэвіча, Ф. Шантыра і інш. У кнізе «Маладая Беларусь. Нарыс сучаснай беларускай літаратуры 1905—1928 гг.» вызначыў заканамернасці і спецыфіку развіцця беларускай літаратуры, ахарактарызаваў асноўныя тэндэнцыі і кірункі беларускага літаратурнага руху 1920-х гадоў, даследваў творчасць А. Александровіча, А. Бабарэкі, А. Дудара, Ул. Дубоўкі, К. Чорнага і інш.^[7] Пакінуў успаміны аб рэвалюцыйных падзеях у родным Капылі.^[5]

Клейнбарт з увагай ставіўся да творчай моладзі. Яму ў свой час накіраваў рукапіс сваёй першай кнігі паэзіі «Радуніца» С. Ясенін. У 1920-я гады кіраваў літаратурнымі студыямі ленінградскага Пралеткульта, займаўся даследчыцкай дзейнасцю. Вывучаў гісторыю пралетарскай культуры, народную публіцыстыку, гісторыю беларускай літаратуры.

Клейнбарт і Янка Купала

З Купалам пазнаёміўся ў Пецярбургу вясною 1910 года праз Ц. Гартнага. Сустракаўся і перапісваўся з Купалам на працягу многіх гадоў.^[8]

Аўтар рукапісных успамінаў пра Купалу «Сустрэчы»^[9]. Зрабіў неацэнны ўнёсак у навуковае вывучэнне біяграфіі Купалы, распачаты перапіскай з паэтам. Ліст Янкі Купалы да Клейнбарта 1910 года стаў першай вядомай аўтабіяграфіяй паэта. Аўтар першага манаграфічнага раздзела пра Купалу ў кнізе «Маладая Беларусь. Нарыс сучаснай беларускай літаратуры 1905—1928 гг.», прадмовы да «Зборніка вершаў» Купалы на рускай мове (1930)^[4]. Аўтар першай манаграфіі пра Янку Купалу «Янка Купала. Вопыт характарыстыкі літаратурнай і біяграфічнай» (1929—1934)^[10].

Адным з першых пры даследаванні творчасці Купалы выкарыстоўваў прынцыпы навуковага сацыялягізму і крытэрыі мастацкасці як метаду ўласна эстэтычнага. Бачыў у асобе Купалы цэнтральную фігуру беларускага нацыянальна-вызваленчага руху. Вызначаў творчы метад Купалы як рамантычны рэалізм, які зусім не ўпускаў з поля зроку рэчаіснасці, быў рамантызмам пазітыўнай школы, сацыяльным і нацыянальным рамантызмам. Лічыў Купалу глыбока народным і арганічна нацыянальным паэтам. У асобе Клейнбарта Купала меў аднаго са сваіх самых значных біёграфаў і даследчыкаў—інтэрпрэтатараў^[4].

Асноўная бібліяграфія

• Сустрэчы. Янка Купала: [да 140-годдзя з дня нараджэння Янкі Купалы, 145-годдзя з дня нараджэння Л. М. Клейнбарта]. — Мн .: Звязда, 2021. — 348 с. — (Адрасы Беларусі ў свеце). — 540 экз. — ISBN 978-985-575-324-8.
• Сустрэчы. Янка Купала (пераклаў з рускай мовы Алесь Карлюкевіч) // Полымя. — 2019. — № 9. — С. 80-119.
• Молодая Белоруссия: очерк современной белорусской литературы, 1905―1928 гг. - Минск : Белорусское государственное издательство, 1928. — 508 с., [6] л. портр.
• «В тюрьме и ссылке» (1906)
• «О партиях и партийности» (1906)
• «Русский империализм в Азии» (1906)
• «Безработица и движение безработных» (1907)
• «Очерки рабочей интеллигенции» (т. 1—2, 1923—1924)
• «Очерки народной литературы» (1924)
• «Русский читатель-рабочий» (1924)

Зноскі

1. Конан У. М. Клейнбарт Леў Максімавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі — С. 329.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13028710'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7878672'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24038851'></a>
2. У гэтыя дні (нявызн.). Радыё Свабода (18 красавіка 2012).
3. Значныя даты кастрычніку (нявызн.). Нацыянальная бібліятэка Беларусі (18 красавіка 2012).(недаступная спасылка)
4. Янка Купала: Энцыкл. даведнік. — Мн., БелСЭ, 1986. — Артыкул «Клейнбарт». — С. 298—299.
5. Клейнбарт Леў (нявызн.). Капыльская бібліятэка (18 красавіка 2012).
6. Клейнборт Лев Наумович (нявызн.)(недаступная спасылка). Российская еврейская энциклопедия (18 красавіка 2012). Архівавана з першакрыніцы 15 кастрычніка 2012. Праверана 29 лютага 2020.
7. Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Т. 3. — Мн., БелСЭ, 1984. — Артыкул «Клейнбарт». — С. 69.
8. Рукапісная спадчына Янкі Купалы. Каталог у 2-х ч. Нав.рэд. В.Рагойша, кансультанты Ж.Дапкюнас і Я.Раманоўская, укл. А.Бурбоўская. — Мн.,Чатыры чвэрці, 2008. — Ч.1. — С.384—415.
9. Захоўваецца ў Літаратурным музеі Янкі Купалы
10. Не надрукавана з-за нападкаў на Клейнбарта і Купалу вульгарна-сацыялагічнай крытыкі. Машынапіс манаграфіі захоўваецца ў Літаратурным музеі Янкі Купалы.