Лілейныя

Лілейныя^[1] (Liliáceae) — сямейства аднадольных раслін парадку Лілеякветныя (Liliales). Прадстаўнікі сямейства распаўсюджаныя амаль па ўсім зямным шары; для іх характэрны доўгае лінейнае лісце і ўтварэнне запасальных органаў — карэнішчаў, цыбулін і клубнецыбулін. Многія віды — папулярныя дэкаратыўныя прыгожаквітнеючыя расліны.

Лілейныя
Лілея кучаравая (Lilium martagon)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Лілеякветныя Сямейства:  Лілейныя
Міжнародная навуковая назва
Liliaceae Juss. (1789), nom. cons.
Сінонімы
Calochortaceae Dumort. (1829) Compsoaceae Horan. (1834), nom. inval. Erythroniaceae Martinov (1820) Fritillariaceae Salisb. (1866) Liriaceae Borkh. (1797) Medeolaceae Takht. (1987) Scoliopaceae Takht. (1996) Tricyrtidaceae Takht. (1997), nom. cons. Tulipaceae Borkh. (1797)
Роды
Гл. тэкст
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   42633 NCBI   4677 EOL   4174 GRIN   f:652 IPNI   30000259-2 FW   54578

Агульная колькасць родаў (па стане на 2012 год) — 19^[2], агульная колькасць відаў — 610^[2].

Батанічнае апісанне

Травы, у асноўным — шматгадовыя, радзей — кусты або дрэвы.

Лісце заўсёды суцэльнае, без прылісткаў і толькі па выключэнні з хвосцікамі.

Надземны парастак у большасці выпадкаў просты (гэта значыць не мае разгалінаванняў). Падземны парастак звычайна перайначаны, мае выгляд карэнішча, цыбуліны ці клубнецыбуліны, з дапамогай якіх расліны захоўваюцца падчас халадоў або засухі (у гарачых краінах).

Кветкі абодваполыя, правільныя або злёгку развітыя мацней у адзін бок, чым у іншы, то ёсць двухсіметрычныя. Калякветнік даліатны, ярка афарбаваны. Лік 3 захоўваецца ва ўсіх пяці колах, так што колькасць частак калякветніка і тычынак 6. Завязь верхняя, рэдка паўніжняя; у яе трох гнёздах па многу або па некалькі семязавязяў, якія ператвараюцца ў бялковае насенне. Формула кветкі: ${\displaystyle \ast P_{3+3}\;A_{3+3}\;G_{({\underline {1}})}}$

Плод — трохгнёздавая каробачка, якае пры паспяванні лопаецца на тры створкі, або ягада.

Распаўсюджанне і экалогія

Прадстаўнікі сямейства распаўсюджаныя паўсюль, але больш за ўсё ў цёплых краінах, менш - паміж тропікамі, яшчэ менш у халодных краінах і высока нагорных.

Роды

Спіс заснаваны на базе даных Каралеўскіх батанічных садоў у К’ю (2006 год)^[3]:

• Amana Honda
• Calochortus Pursh
• Cardiocrinum (Endl.) Lindl.
• Clintonia Raf.
• Erythronium L. — Кандык, ці Эрытроніум^[4]
• Fritillaria Tourn. ex L. — Рабчык
• Gagea Salisb. — Гусіная цыбуля
• Lilium Tourn. ex L. typus — Лілея
• Lloydia Salisb. ex Rchb.
• Medeola Gronov. ex L.
• Nomocharis Franch.
• Notholirion Wall. ex Boiss.
• Prosartes D.Don
• Scoliopus Torr.
• Streptopus Michx.
• Tricyrtis Wall.
• Tulipa L. — Цюльпан

Гаспадарчае значэнне і прымяненне

Многія прадстаўнікі сямейства Лілейные складаюць здаўна ўпрыгожваюць сады (цюльпаны, лілеі, рабчыкі).

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 146. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Лілейныя: інфармацыя на сайце APWeb (англ.) (Праверана 7 мая 2010)
3. Govaerts, R., Dransfield, J., Zona, S.F, Hodel, D.R. & Henderson, A. (2006). World Checklist of Liliaceae. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. Published on the Internet; http://apps.kew.org/wcsp/qsearch.do;jsessionid=BA241719F3093133553E7B838A5A77AD accessed 30 March 2009
4. Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз. — С. 472.