Рамуальд Аляксандравіч Зямкевіч

Рамуальд Аляксандравіч Зямкевіч (7 лютага 1881, Варшава — 1943—1944, магчыма, канцлагер Аўшвіц; Псеўданімы і крыптанімы: Раман Суніца; Юры Алелькавіч; Саўка Барывой; Шэршань; Р. Зем.; Ром. Зем.; Р-н Сун.; Р. С-ца.) — беларускі бібліёграф, публіцыст, гісторык беларускай літаратуры, перакладчык, калекцыянер кніг і рукапісаў.

Рамуальд Аляксандравіч Зямкевіч
Асабістыя звесткі
Псеўданімы	Роман Земляника, Юрий Олелькович, Савка Барывой, Шершень, Р. Зем., Ром. Зем., Р-н Сун. і Р . С-ца.
Дата нараджэння	7 лютага 1881(1881-02-07)
Месца нараджэння	Варшава, Царства Польскае, Расійская імперыя
Дата смерці	1944
Месца смерці	Аўшвіц, Біліц[d], Верхняя Сілезія, Вольная дзяржава Прусія, Германскі рэйх
Грамадзянства	Расійская імперыя  Польская Рэспубліка
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	літаратуразнавец, перакладчык, журналіст, паэт, іміджмейкер, бібліёграф, публіцыст, гісторык літаратуры, беларусазнавец
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Беларускае навуковае таварыства
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Бацькі паходзілі са Случчыны. Вучыўся ў Кіеве, атрымаў прафесію інжынера-механіка.

Збіраў матэрыялы па гісторыі беларускай літаратуры і культуры, працаваў у бібліятэках і архівах Варшавы, Львова, Раперсвіля (Швейцарыя). Жыў пераважна ў Варшаве, але шмат падарожнічаў, у тым ліку па Беларусі. Быў звязаны з беларускім нацыянальна-культурным рухам. У 1908 годзе рабіў фальклорна-этнаграфічныя запісы каля Зембіна на Барысаўшчыне. Сабраў калекцыю беларускага народнага адзення, якую ў 1918 годзе немцы вывезлі ў Берлін. У 1913—1914 гадах шукаў гісторыка-літаратурныя матэрыялы на Магілёўшчыне. У 1915—1917 гадах жыў у Мінску, працаваў ваенным інжынерам. Часта бываў у Вільні і Пецярбургу як цэнтрах беларускага грамадска-культурнай руху і выдавецкай справы.

Гальяш Леўчык, Рамуальд Зямкевіч, Зоська Верас.

Сабраў унікальную бібліятэку па гісторыі, мовазнаўстве (усе працы Я. Карскага), літаратуры, фальклоры Беларусі, Украіны, Літвы, Польшчы і іншых славян, вялікую калекцыю рукапісаў беларускіх пісьменнікаў. Сярод рарытэтаў яго бібліятэкі былі шматлікія старадрукі, у т.л. «Біблія» Ф. Скарыны, Астрожская Біблія 1581 года, «Лексікон» П. Бярынды, «Хроніка» М. Бельскага, кітабы 16—17 ст., аўтографы А. Рыпінскага, А. Вярыгі-Дарэўскага, В. Дуніна-Марцінкевіча, Я. Лучыны, Ф. Багушэвіча, Ядвігіна Ш. (рукапіс яго драмы «Злодзей»), Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, аўтараў «Нашай долі» і «Нашай нівы» і інш.

Быў да крайнасці апантаным бібліяфілам, яго арыштоўвалі па абвінавачанні ў крадзяжы аўтографаў Міцкевіча і Норвіда з Нацыянальнай бібліятэкі ў Варшаве.^[1]

Арыштаваны нацыстамі ў акупаванай Варшаве. Яго зборы і бібліятэка прапалі ў разбуранай Варшаве, частка трапіла ў прыватныя рукі.

Магчыма, загінуў у канцлагеры Аўшвіц, але ў базах даных пра зняволеных пакуль не ідэнтыфікаваны.^[2]

Навукова-даследчая дзейнасць

З 1909 года друкаваўся ў «Нашай ніве» і іншых беларускіх выданнях. Даследаваў беларускую бібліяграфію, старажытную беларускую літаратуру, беларускую літаратуру ХІХ ст., этнаграфію, беларускую народную эстэтыку, фальклор, беларускае мастацтва. Падрыхтаваў і выдаў першы спецыялізаваны бібліяграфічны даведнік на беларускай мове — «Беларуская бібліяграфія» (1910). Напісаў шэраг прац па гісторыі беларускай літаратуры, у якіх прывёў невядомыя на той час звесткі пра В. Дуніна-Марцінкевіча, Я. Баршчэўскага, А. Кіркора, А. Ельскага, Я. Лучыну, К. Каганца, М. Багдановіча і інш. Апублікаваў невядомыя рукапісы М. Багдановіча (1919), К. Каганца (1920), В. Дуніна-Марцінкевіча (1923), Я. Лучыны (1932). У 1919 у часопісе «Беларускае жыццё» (№ 5) упершыню надрукаваў гравіраваны партрэт В. Цяпінскага (1576), які адшукаў у бібліятэцы К. Святаполк-Завадскага ў Крошыне. Дапамагаў матэрыяламі і звесткамі Я. Карскаму, абменьваўся навуковай інфармацыяй з А. Ельскім, А. Шлюбскім, даваў свае архіўныя знаходкі і рукапісы, успаміны варшаўскаму славісту Ю. Галомбаку, калі той працаваў над манаграфіяй пра В. Дуніна-Марцінкевіча.

Сабраў унікальную бібліятэку па гісторыі, мовазнаўстве, літаратуры, фальклору, вялікую калекцыю старабеларускіх рукапісаў. У сваіх працах прывёў новыя звесткі і апублікаваў невядомыя рукапісы беларускіх пісьменнікаў ХІХ — пачатку ХХ ст.

Большасць яго багатых збораў, а таксама частка ўласных рукапісаў (у прыватнасці, рукапіс кнігі «Кароткі нарыс гісторыі беларускай музыкі») загінулі.

Літаратурная творчасць

У 1942—1943 гадах пад псеўданімам Шэршань друкаваў сатырычныя вершы ў беластоцкай газеце «Новая дарога». Пісаў вершы і па-польску. Перакладаў на беларускую мову творы ўкраінскага пісьменніка В. Стафаніка (друкаваліся ў «Нашай ніве») і француза А. Дадэ.

Спадчына

Паасобныя рукапісы і пісьмы зберагаюцца ў архівах і бібліятэках Мінска, Вільні, Варшавы, Санкт-Пецярбурга.

Бібліяграфія

Экслібрыс Р. Зямкевіча.

• Беларуская бібліяграфія: Беларускія кнігі XVI—XVIII стст. // Першы беларускі каляндар «Нашае нівы» на 1910 г. Вільня, 1910;
• Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыццё і літаратурнае значэнне // Наша ніва. 1910. 25 лістап.;
• Адам Ганоры Кіркор: (Біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці). Вільня, 1911 /Кірыліца і лацінка/;
• Ян Баршчэўскі — першы беларускі пісьменнік ХІХ сталецця: (Успаміны ў 60-ю гадаўшчыну смерці). Вільня, 1911 /Кірыліца і лацінка/;
• Тарас Шаўчэнка і беларусы // Наша ніва. 1911. 24 лют.;
• Гульня «Курылка» // Наша ніва. 1912. 1 сак.;
• М-ка Крошын // Bielarus. 1915. 4 чэрв.;
• 400-лецце беларускага друку // Вольная Беларусь. 1917. 8 жн.;
• Значэнне Францішка Скарыны ў беларускай культуры // Вольная Беларусь. 11 жн.;
• Друк Скарыны і друк сучасны // Вольная Беларусь. 23 жн.;
• Няміга і Менск. Старая беларуская пісьменнасць // Варта. 1918. № 1;
• Цукраварні на Беларусі. [Мінск], 1918;
• Францыск Скарына // Беларускае жыццё. 1919. 6 ліп.;
• Васіль Цяпінскі // Беларускае жыццё. 14 ліп.;
• Беларускія назовы вуліц у Менску // Беларусь. 1919. 4 лістап.;
• Стары замак у Менску // Беларусь. 14—15 лістап.;
• Стары Менск у беларускіх успамінах // Беларусь. 26—27 лістап.; 1920. 3, 13 студз.;
• Варункі нацыянальнага адраджэння // Звон. 1919. 3 кастр.;
• Станіслаў Манюшка і беларусы // Беларускае жыццё, 1920. 19 студз.;
• Гутаркі аб беларускай лііаратуры // Новае жыццё. 1923. 3 сак.;
• Нацыянальнасць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча // Заходняя Беларусь. Вільня, 1924;
• Аб беларускай народнай эстэтыцы // Маладняк. 1927. № 3;
• Ян Неслухоўскі (Янка Лучына) і яго няведамыя вершы // Нёман. 1932. № 2.

Зноскі

1. Jacek Dehnel. Romuald Ziemkiewicz autografy Mickiewicza i Norwida sprzedawał za bezcen. Sfałszował całe swoje życie (нявызн.). warszawa.wyborcza.pl (30 ліпеня 2022). Праверана 3 кастрычніка 2024.
2. Архіўная копія (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2023. Праверана 3 кастрычніка 2024.