Русэ

Русэ (балг.: Русе, турэцк.: Rusçuk — Рушчук) — пяты па велічыні горад Балгарыі. Насельніцтва 166 056 жыхароў. Адзін з асноўных прамысловых і транспартных цэнтраў краіны, галоўны яе порт на Дунаі; паміж Русэ і Джурджу (Румынія) пракладзены чыгуначны і аўтадарожны мост.

Населены пункт
Русэ
балг.: Русе[1] англ.: Ruse[1]
Сцяг Герб
43°50′40″ пн. ш. 25°57′14″ у. д.HGЯO
Краіна	Балгарыя
Кіраўнік	Plamen Pasev Stoilov[d][2]
Гісторыя і геаграфія
Вышыня цэнтра	45 ± 1 м
Водныя аб’екты	Дунай
Часавы пояс	UTC+2 і UTC+03:00
Насельніцтва
Насельніцтва	▼121 168 чал. (31 снежня 2024)[3]
Лічбавыя ідэнтыфікатары
Тэлефонны код	082
Паштовы індэкс	7000
ruse-bg.eu
Паказаць/схаваць карты
Русэ
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Сексагінта Прыста — рымскі надпіс

У I ст. н.э. пры імператары Веспасіяне тут былі пабудаваны рымскае ўмацаванае паселішча і прыстань^[4] (у далейшым — крэпасць і порт Сексагінта Прыста). Крэпасць знаходзілася на галоўнай дарозе з Сінгідунума да дэльты Дуная і Чорнага мора. У 250 годзе готы разбурылі яе, але ў канцы III стагоддзя рымляне яе аднавілі. У IV стагоддзі яна была разбурана зноў (гэтым разам гетамі — варварскімі фракійскімі плямёнамі, якія надыходзілі з поўначы). У IX—X стст. на руінах балгары ўзвялі крэпасць і назвалі яе Русэ. У XIII—XIV стст. горад таксама называўся Гюргава (Ёргава) ў гонар Святога Георгія Пераможца.

1388—1878

Пасля асманскага заваявання ў 1388 годзе, у XV стагоддзі паселішча, якое ў гэты час атрымала назву Рушчук, становіцца ваенна-адміністрацыйным і гандлёвым цэнтрам Асманскай імперыі. У далейшым тут была пабудавана адна са стратэгічных турэцкіх крэпасцей і Рушчук (разам з Сілістрай, Варнай і Шумлай) утварыў так званы «чатырохвугольнік» крэпасцей, якія раз’ядноўвалі землі заходняй і ўсходняй Балгарыі і фланкіравалі аперацыйныя кірункі ад Дуная да Балканаў^[4].

У час руска-турэцкай вайны 1806—1812 гг. рускія войскі пасля няўдалага штурму 22 ліпеня 1810 года і аблогі ў верасні 1810 гады прымусілі турэцкі гарнізон крэпасці Рушчук да капітуляцыі^[4].

22 чэрвеня 1811 года за 4 км на поўдзень ад горада адбылася бітва паміж рускай арміяй пад камандаваннем генерала М. І. Кутузава і турэцкімі войскамі везіра Ахмет-пашы, рускія войскі артылерыйскім агнём і контратакамі адбілі атакі туркаў і вымусілі іх да адыходу^[4].

Насельніцтва

Год Колькасць 1946 53 523 [5] 1946 53 400 [6] 1952 54 000 [7] 1956 83 453 [5] 1965 128 888 [5] 1975 159 578 [5] 1985 183 746 [5] 1992 170 038 [5] 1998 182 323 [8] 1998 202 793 [8] 1999 181 422 [9] Год Колькасць 1999 201 483 [9] 2000 190 798 [10] 2000 179 666 [10] 2001 161 453 [5] 2001 177 095 [11] 2001 183 490 [11] 2002 160 006 [3] 2003 158 875 [3] 2004 158 201 [3] 2005 157 540 [3] 2006 157 526 [3] Год Колькасць 2008 161 260 [5] 2007 156 761 [3] 2008 156 959 [3] 2009 156 509 [3] 2010 155 818 [3] 2011 149 134 [3] 2012 148 350 [3] 2013 147 817 [3] 2014 147 055 [3] 2015 145 765 [3] 2016 144 936 [3] Год Колькасць 2017 144 125 [3] 2018 142 902 [3] 2019 141 231 [3] 2020 135 440 [3] 2021 124 787 [5] 2021 133 813 [3] 2022 123 134 [3] 2023 122 116 [3] 2024 121 168 [3]

Клімат

Клімат Русе
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	22	25	33	34	37	42,4	44,7	44,2	40,2	39	28	22	44,7
Сярэдні максімум, °C	4	7	14	20	26	30	32	32	27	19	12	5	19,0
Сярэдняя тэмпература, °C	0,3	2,3	8,4	14,1	20,1	23,5	25,8	25,2	20,4	13,8	8,1	1,6	13,7
Сярэдні мінімум, °C	−3	−2	3	8	14	18	20	19	15	9	4	−2	8,5
Абсалютны мінімум, °C	−28	−26	−18	−4	3	7	9	8	1	−5	−14	−21	−28
Норма ападкаў, мм	66	39	45	31	72	62	71	60	58	50	31	61	646
Крыніца: MSN Weather, http://www.weatherbase.com і http://www.weatherbase.com

Гарады-пабрацімы

•  Peristeri^[d], Грэцыя (1986)^[12]
•  Saint-Ouen-sur-Seine^[d], Францыя (25 верасня 1961)^[12]
•  Астрахань, Расія (1998)
•  Браціслава, Славакія (1971)^[13]
•  Біеліна, БіГ (2009)^[14]
•  Валгаград, Расія (11 мая 2001)^[15]
•  Джурджу, Румынія (9 мая 2002)^[12]
•  /  Сімферопаль, Украіна / Расія (23 верасня 2008)^[16]
•  Трогір, Харватыя (студзень 2011)^[12]
•  Уйбуда^[d], Венгрыя (19 жніўня 2010)^[12]
•  Хуайнань, Кітай (24 верасня 1994)^[12]

Славутасці

• Кафедральны сабор Святога Паўла Крыжа.
• Помнік Свабоды

Вядомыя асобы

• Тодар Мінкаў (1830—1906) — балгарскі грамадска-палітычны дзеяч, настаўнік.