Сефевіды

Сефеві́ды (перс.: صفویان — Safaviyân; азерб.: Səfəvilər, صفوی‌لر; асм. دولت صفویه‎ — Devlet-i Safeviyye, груз. სეფიანთა დინასტია, курд.: سەفەوییەکان,Sefewî, араб. الصفويين‎, туркм.: Sefewiler, арм.: Սեֆեւյան) — іранская^[1] шахская дынастыя, якая кіравала з пачатку XIV стагоддзя раёнам Ардэбіля Іранскай правінцыі Азербайджан, а з 1502 па 1722 гг. усім Іранам^{[2][3][4][5][6]}.

Дзяржава Сефевідаў з 1501 па 1736 — максімальная тэрыторыя пры Абасе I

Заснавальнікам дынастыі быў Ісмаіл I (1501—1524 гг.), нашчадак заснавальніка ордэна Сефевіе, родам з Ардэбіля ў Іранскім Азербайджане. Пасля перамогі над Алванд-ханам, кіраўніком цюркскай дзяржавы Ак-Каюнлу, пад Шарурам (у Нахічэвані), Ісмаіл з трыўмфам ўвайшоў у Тэбрыз, дзе ў ліпені 1501 года абвясціў сябе шахам Азербайджана^[7][8]. Пазней Ісмаіл падпарадкаваў сабе ўвесь Іран і ў маі 1502 года каранаваў сябе шахам Ірана. Створаная дзяржава часцей за ўсё называлася даўлет-э кызылбаш (Кызылбашская дзяржава) ^[9][10]. Сталіцай Сефевідскай дзяржавы стаў горад Тэбрыз; пазней сталіца была перанесена ў Казвін, а адтуль — у Ісфахан.

Сефевіды называлі сябе сасанідскім тытулам «шахіншах» (цар цароў). На першы план яны высунулі, аднак, не нацыянальны прынцып, а шыізм, абвясціўшы яго дзяржаўнай рэлігіяй. Менавіта ў эпоху Сефевідаў шыізм зацвярджаецца ў якасці пануючай плыні ў Іране.

Зноскі

1. «Ṣafavid, (1502—1736), Iranian dynasty…» — "Сефевіды (1502—1736) — Іранская дынастыя Энцыклапедыя Брытаніка «Сефевіды»
2. Encyclop?dia Iranica: Safavid Dynasty (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 21 студзеня 2012. Праверана 15 жніўня 2014.
3. Сефевіды (ВСЭ, цытаты)
4. Глава XXII. Дзяржава Сефевідаў
5. Военная литература. Общая история. Краткая компилятивная история стран мира
6. О роли халифе при Сефевидах
7. Richard Tapper. «Shahsevan in Safavid Persia», Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 37, No. 3, 1974, p. 324.
8. Encyclopaedia Britannica. Ṣafavid Dynasty.
9. История Востока. — Восточная Литература, 2000. — Т. III. — С. 100.

   Заснаванае Ісмаілам I Сефевідам (1502—1524) дзяржава часцей за ўсё і называлася даўлет-э кызылбаш, г.зн. Кызылбашская дзяржава.

10. История Ирана с древнейших времён до конца 18 в. аўтар = Н.В.Пигулевская. — Л., 1958. — С. 255.