Трыпутнік ланцэтны

Трыпутнік ланцэтны^[1] (Plantago lanceolata) — расліна сямейства Трыпутнікавыя, від роду Трыпутнік.

Трыпутнік ланцэтны
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Трыпутнікавыя Трыба:  Plantagineae Род:  Трыпутнік Від:  Трыпутнік ланцэтны
Міжнародная навуковая назва
Plantago lanceolata L.
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   32874 NCBI   39414 EOL   579215 GRIN   t:28787 IPNI   321285-2 TPL   kew-2569834

Назва

Трыпутнік ланцэталісты, міжперстніца, нізіперснік, нізіперсніца^[2][3], міжыперсніца, трыпутнік^[4][5].

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі К. А. М. Ліндмана «Bilder ur Nordens Flora», 1917—1926

Шматгадовая травяністая расліна вышынёй да 50 см, са скарочаным карэнішчам і стрыжневым коранем.

Сцябло безлісцевае. Лісце сабрана ў прыкаранёвую разетку. Яно ланцэтнае цэльнакрайняе, з 3-5 дугападобнымі жылкамі, у ніжняй частцы ўздоўж жылак пакрыта валаскамі.

Кветкі дробныя сухія са светла-бурым адценнем, сабраныя ў густыя кароткія даўгавата-яйкападобныя каласы. Тычынкі светла-жоўтыя, у 4-5 разоў даўжэй венчыка і выдаюцца з яго.

Формула кветкі: ${\displaystyle \ast K_{(4)}\;C_{(4)}\;A_{4}\;G_{({\underline {2}})}}$ ^[6]

Плод — яйкападобная тупая двугнёздавая каробачка, якая мае ў кожным гняздзе па адной насеніне. Расліна цвіце ў маі—жніўні. Паспяванне пладоў прыходзіцца на ліпень—верасень.

Распаўсюджанне і экалогія

Расце ў Паўночным паўшар'і ў раёнах з умераным кліматам.

Расце на вільготных урадлівых глебах па мурожных і абалонных лугах, на лясных палянах, высечках і прасеках.

Хімічны склад

Надземныя часткі расліны ўтрымліваюць флаваноіды, фенолкарбонавыя кіслоты і іх вытворныя. У лісці ўтрымліваюцца вугляводы і арганічныя кіслоты (фумаравая, хларагенавая, неахларагенавая, ванілінавая, ферулавая, протакатэхавая, пара-гідроксібензойная, пара-кумаравая). Насенне ўтрымлівае слізі і тлусты алей.

У каранях знойдзены лінолевая кіслата, халестэрын, сітастэрын, стыгмастэрын і кампестэрын.

Таксанамія

Від Трыпутнік ланцэтны ўваходзіць у род Трыпутнік (Plantago) сямейства Трыпутнікавыя (Plantaginaceae) парадку Ясноткакветныя (Lamiales).

яшчэ 21 сямейства

яшчэ каля 150 відаў

порядок Ясноткакветныя

яшчэ Трыпутнік

аддзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя

сямейства Трыпутнікавыя

від Трыпутнік ланцэтны

яшчэ 58 парадкі кветкавых раслін (згодна Сістэме APG III)

яшчэ каля 90 родаў

Значэнне і выкарыстанне

Лісце аказвае супрацьзапаленчае, болесуцішальнае і сакрэталітычнае дзеянне пры захворваннях дыхальных органаў, якія суправаджаюцца выдзяленнем густых сакрэтаў, напрыклад, пры хранічным катары лёгкіх, частым мачавыпусканні і інш. Сок са свежага лісця гэтага расліны дзейнічае змягчальна, супакойвае боль пры фурункулах, ацёках з прычыны ўдараў, укусаў насякомых і інш.

Злева направа: Карэнішча, лісце, перасек кветаноснага сцябла, суквецце (жаночыя кветкі наверсе, мужчынскія унізе), рэдкі ўзор суквецця толькі з жаночымі кветкамі

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 98. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897
3. З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
4. Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
5. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
6. Барабанов Е.И. Ботаника: учебник для студ.высш.учеб.заведений. — М: Издательский центр «Академия», 2006. — С. 340. — 448 с. — ISBN 5-7695-2656-4.