Сусветная шахматная алімпіяда

Ша́хматная алімпія́да — штодвухгадовы шахматны турнір між нацыянальнымі зборнымі краін свету, які ладзіцца пад эгідай Міжнароднай шахматнай федэрацыі. Тэрмін «алімпіяда» не мае дачынення да Алімпійскіх гульняў.

Шахматная лімпіяда ў Льюзерне (Пенсільванія, ЗША, 1982).

Гісторыя

Першая Алімпіяда прайшла неафіцыйна. Шахматы не былі ўключаны ў праграму Алімпійскіх гульняў у Парыжы, таму было вырашана зладзіць там жа асобнае шахматнае спаборніцтва. На апошні дзень неафіцыйнай алімпіяды, 20 ліпеня 1924, была створаная ФІДЭ^[1].

Першая афіцыйная алімпіяда, арганізаваная ФІДЭ, адбылася ў 1927 у Лондане^[2]. Да Другой сусветнай вайны спаборніцтвы праводзіліся нерэгулярна праз розныя прамежкі часу. З 1950 ладзяцца кожны два гады^[2].

Спаборніцтвы

Паштовая марка ў гонар XVI шахматная алімпіяды.

Браць удзел у алімпіядзе можа кожная шахматная асацыяцыя-ўдзельніца ФІДЭ^[2]. Каманда можа складацца з пяці гульцоў: чатырох асноўных і аднаго запаснога^[2]. З 1976 каманды гуляюць не ў кругавым турніры, а паводле швейцарскай сістэмы^[2].

Алімпіяда падзяляецца на два турніры: адкрыты і жаночы чэмпіянаты. Пераможца адкрытага чэмпіянату атрымлівае пераходны кубак Гемілтана-Расела (англійскага магната Фрэдэрыкам Гемілтана-Расела для алімпіяды 1927). Пераможца жаночага чэмпіянату атрымлівае кубак Веры Менчык (названы ў гонар гэтай першай чэмпіёнкі свету).

Вынікі (адкрыты чэмпіянат)

Рок	Турнір	Гаспадары	Золата	Срэбра	Бронза
1924	I неафіцыйная алімпіяда шахматная алімпіяда (індывідуальная)	Парыж, Францыя	Чэхаславакія 31	Венгрыя 30	Швейцарыя 29
1926	II неафіцыйная алімпіяда камандны турнір (у межах саміту ФІДЭ)	Будапешт, Венгрыя	Венгрыя 9	Каралеўства Югаславія 8	Румынія 5
1927	I шахматная алімпіяда	Лёндан, Вялікабрытанія	Венгрыя 40	Данія 38½	Вялікабрытанія 36½
1928	II шахматная алімпіяда	Гаага, Нідэрланды	Венгрыя 44	ЗША 39½	Польшча 37
1930	III шахматная алімпіяда	Гамбург, Германія	Польшча 48½	Венгрыя 47	Германія 44½
1931	IV шахматная алімпіяда	Прага, Чэхаславакія	ЗША 48	Польшча 47	Чэхаславакія 46½
1933	V шахматная алімпіяда	Фолстан, Вялікабрытанія	ЗША 39	Чэхаславакія 37½	Швецыя 34
1935	VI шахматная алімпіяда	Варшава, Польшча	ЗША 54	Швецыя 52½	Польшча 52
1936	III неафіцыйная алімпіяда неафіцыйная алімпіяда не пад эгідай ФІДЭ	Мюнхен, Германія	Венгрыя 110½	Польшча 108	Германія 106½
1937	VII шахматная алімпіяда	Стакгольм, Швецыя	ЗША 54½	Венгрыя 48½	Польшча 47
1939	VIII шахматная алімпіяда	Буэнас-Айрэс, Аргенціна	Германія 36	Польшча 35½	Эстонія 33½
1950	IX шахматная алімпіяда	Дуброўнік, Югаславія	Югаславія 45½	Аргенціна 43½	ФРГ 40½
1952	X шахматная алімпіяда	Хельсінкі, Фінляндыя	СССР 21	Аргенціна 19½	Югаславія 19
1954	XI шахматная алімпіяда	Амстэрдам, Нідэрланды	СССР 34	Аргенціна 27	Югаславія 26½
1956	XII шахматная алімпіяда	Масква, СССР	СССР 31	Югаславія 26½	Венгрыя 26½
1958	XIII шахматная алімпіяда	Мюнхен, Заходняя Германія	СССР 34½	Югаславія 29	Аргенціна 25½
1960	XIV шахматная алімпіяда	Лейпцыг, Усходняя Германія	СССР 34	ЗША 29	Югаславія 27
1962	XV шахматная алімпіяда	Варна, Балгарыя	СССР 31½	Югаславія 28	Аргенціна 26
1964	XVI шахматная алімпіяда	Тэль-Авіў, Ізраіль	СССР 36½	Югаславія 32	ФРГ 30½
1966	XVII шахматная алімпіяда	Гавана, Куба	СССР 39½	ЗША 34½	Венгрыя 33½
1968	XVIII шахматная алімпіяда	Лугана, Швейцарыя	СССР 39½	Югаславія 31	Балгарыя 30
1970	XIX шахматная алімпіяда	Зіген, Заходняя Германія	СССР 27½	Венгрыя 26½	Югаславія 26
1972	XX шахматная алімпіяда	Скоп’е, Югаславія	СССР 42	Венгрыя 40½	Югаславія 38
1974	XXI шахматная алімпіяда	Ніца, Францыя	СССР 46	Югаславія 37½	ЗША 36½
1976	XXII шахматная алімпіяда *	Хайфа, Ізраіль	ЗША 37	Нідэрланды 36½	Вялікабрытанія 35½
1976	Шахматная проціалімпіяда	Трыпалі, Лівія	Сальвадор 38½	Туніс 36	Пакістан 34½
1978	XXIII шахматная алімпіяда	Буэнас-Айрэс, Аргенціна	Венгрыя 37	СССР 36	ЗША 35
1980	XXIV шахматная алімпіяда	Валета, Мальта	СССР 39	Венгрыя 39	Югаславія 35
1982	XXV шахматная алімпіяда	Люцэрн, Швейцарыя	СССР 42½	Чэхаславакія 36	ЗША 35
1984	XXVI шахматная алімпіяда	Салонікі, Грэцыя	СССР 41	Вялікабрытанія 37	ЗША 35
1986	XXVII шахматная алімпіяда	Дубай, Аб’яднаныя Арабскія Эміраты	СССР 40	Вялікабрытанія 39	ЗША 38
1988	XXVIII шахматная алімпіяда	Салонікі, Грэцыя	СССР 40½	Вялікабрытанія 34½	Нідэрланды 34½
1990	XXIX шахматная алімпіяда	Нові Сад, Югаславія	СССР 39	ЗША 35½	Вялікабрытанія 35½
1992	XXX шахматная алімпіяда	Маніла, Філіпіны	Расія 39	Узбекістан 35	Арменія 34½
1994	XXXI шахматная алімпіяда	Масква, Расія	Расія 37½	Боснія і Герцагавіна 35	Расія 34½
1996	XXXII шахматная алімпіяда	Ерэван, Арменія	Расія 38½	Украіна 35	ЗША 34
1998	XXXIII шахматная алімпіяда	Эліста, Расія	Расія 35½	ЗША 34½	Украіна 32½
2000	XXXIV шахматная алімпіяда	Стамбул, Турцыя	Расія 38	Германія 37	Украіна 35½
2002	XXXV шахматная алімпіяда	Блед, Славенія	Расія 38½	Венгрыя 37½	Арменія 35
2004	XXXVI шахматная алімпіяда	Кальвія, Іспанія	Украіна 39½	Расія 36½	Арменія 36½
2006	XXXVII шахматная алімпіяда	Турын, Італія	Арменія 36	Кітай 34	ЗША 33
2008	XXXVIII шахматная алімпіяда	Дрэздэн, Германія	Арменія 19	Ізраіль 18	ЗША 17
2010	XXXIX шахматная алімпіяда	Ханты-Мансійск, Расія	Украіна 19	Расія 18	Ізраіль 17
2012	XL шахматная алімпіяда	Стамбул, Турцыя	Арменія 19	Расія 19	Украіна 18
2014	XLI шахматная алімпіяда	Тромсё, Нарвегія	Кітай 19	Венгрыя 17	Індыя 17
2016	XLII шахматная алімпіяда	Баку, Азербайджан	ЗША 20	Украіна 20	Расія 18
2018	XLIII шахматная алімпіяда	Батумі, Грузія	Кітай 18	ЗША 18	Расія 18
2022	XLIV шахматная алімпіяда	Чэнаі, Індыя	Узбекістан 19	Арменія 19	Індыя 18
2024	XLV шахшатная алімпіяда	Будапешт, Венгрыя	Індыя 21	ЗША 17	Узбекістан 17

* У 1976 СССР ды іншыя камуністычныя дзяржавы не ўдзельнічалі з палітычных прычын.

• З 2008 для размеркавання месцаў улічваюцца балы, набраныя ў матчы, а не на дошках. За перамогу налічваюцца 2 балы, за нічыю — 1 бал, за паразу — 0 (такім чынам, перамогі 4:0 і 2,5:1,5 даюць аднолькавую колькасць балаў).

Рэйтынг зборных

У табліцы прыведзены рэйтынгі каманд адкрытага турніру паводле колькасці заваяваных на алімпіядах медалёў, не ўлічваючы неафіцыйныя алімпіяды. Месцы размеркаваны паводле колькасці першых месцаў, у выпадку роўнасці — паводле колькасці другіх месцаў і г.д.

Месца	Краіна	1-е месца	2-е месца	3-е месца	Агулам
1	СССР	18	1	0	19
2	ЗША	6	6	8	20
3	Расія	6	3	3	12
4	Венгрыя	3	7	2	12
5	Арменія	3	0	3	6
6	Украіна	2	2	3	7
7	Кітай	2	1	0	3
8	Югаславія	1	6	6	13
9	Польшча	1	2	3	6
10	Германія*	1	1	3	5
11	Вялікабрытанія	0	3	3	6
12	Аргенціна	0	3	2	5
13	Чэхаславакія	0	2	1	3
14	Нідэрланды	0	1	1	2
	Швецыя	0	1	1	2
	Ізраіль	0	1	1	2
17	Боснія і Герцагавіна	0	1	0	1
	Данія	0	1	0	1
	Узбекістан	0	1	0	1
20	Балгарыя	0	0	1	1
	Эстонія	0	0	1	1
	Індыя	0	0	1	1

* Разам з Заходняй Германіяй.

Жаночая шахматная алімпіяда

Рок	Турнір	Гаспадары	Золата	Срэбра	Бронза
1957	1	Эммэн Нідэрланды	СССР 10½	Румынія 10½	ГДР 10
1963	2	Спліт Югаславія	СССР 25	Югаславія 24½	ГДР 21
1966	3	Обэрхауэен Германія	СССР 22	Румынія 20½	ГДР 17
1969	4	Люблін Польшча	СССР 26	Венгрыя 20½	Чэхаславакія 19
1972	5 - XX	Скоп'е Югаславія	СССР 11½	Румынія 8½	Венгрыя 8
1974	6	Медельін Калумбія	СССР 13½	Румынія 13½	Балгарыя 13
1976	7 - XXII	Хайфа Ізраіль	Ізраіль 17	Вялікабрытанія 11½	Іспанія 11½
1978	8 - XXIII	Буэнас-Айрэс Аргенціна	СССР16	Венгрыя11	Германія 11
1980	9 - XXIV	Валета Мальта	СССР 32½	Венгрыя 32	Польшча 26½
1982	10 - XXV	Люцэрн Швейцарыя	СССР 33	Румынія 30	Венгрыя 26
1984	11 - XXVI	Салонікі Грэцыя	СССР 32	Балгарыя 27½	Румынія 27
1986	12 - XXVII	Дубай Аб'яднаныя Арабскія Эміраты	СССР 33½	Венгрыя 29	Румынія 28
1988	13 - XXVIII	Салонікі Грэцыя	Венгрыя 33	СССР 32½	Югаславія 28
1990	14 - XXIX	Нові Сад Югаславія	Венгрыя 35	СССР 35	Кітай 29
1992	15 - XXX	Філіпіны	Грузія 30½	Украіна 29	Кітай 28½
1994	16 - XXXI	Масква Расія	Грузія 32	Венгрыя 31	Кітай 27
1996	17 -XXXII	Ерэван Арменія	Грузія 30	Кітай 28½	Расія 28½
1998	18 - XXXIII	Эліста Расія	Кітай 29	Расія 27	Грузія 27
2000	19 - XXXIV	Стамбул Турцыя	Кітай 32	Грузія 31	Расія 28½
2002	20 - XXXV	Блед Славенія	Кітай 29½	Расія 29	Польшча 28
2004	21 - XXXVI	Кальвія Іспанія	Кітай 31	ЗША 28	Расія 27½
2006	22 - XXXVII	Турын Італія	Украіна 29½	Расія 28	Кітай27½
2008	23 - XXXVIII	Дрэздэн Германія	Грузія 18	Украіна 18	ЗША 17
2010	24 - XXXIX	Ханты-Мансійск Расія	Расія 22	Кітай 18	Грузія16
2012	25 - XL	Стамбул Турцыя	Расія 19	Кітай 19	Украіна 18
2014	26 -XLI	Тромсё Нарвегія	Расія 20	Кітай 18	Украіна 18
2016	27 - XLII	Баку Азербайджан	Кітай 20	Польшча 17	Украіна 17
2018	28 - XLIII	Батумі Грузія	Кітай 18	Украіна 18	Грузія 17
2022	29 - XLIV	Чэнаі Індыя	Украіна 18	Грузія 18	Індыя 17
2024	30 - XLV	Будапешт Венгрыя	Індыя 19	Казахстан 18	ЗША 17

Шахматная Алімпіяда ліставаннем

Гады	Турніҏ	Золата	Срэбра	Бронза
1949-1952	I	Венгрыя 25	Чэхаславакія 20	Швецыя 19½	[3]
1952-1955	II	Чэхаславакія 27½	Швецыя 27½	Германія 27	[4]
1958-1961	III	СССР 35½	Венгрыя 32½	Югаславія 32	[5]
1962-1964	IV	СССР 36	ГДР 28½	Швецыя 27½	[6]
1965-1968	V	Чэхаславакія 31½	СССР 30	Германія 29½	[7]
1968-1972	VI	СССР 38	Чэхаславакія 28½	ГДР 25½	[8]
1972-1976	VII	СССР 35½	Балгарыя 30	Вялікабрытанія 29½	[9]
1977-1982	VIII	СССР 46½	Венгрыя 44	Вялікабрытанія 41½	[10]
1982-1987	IX	Вялікабрытанія 33½	Германія 30	СССР 27	[11]
1987-1995	X	СССР 34	Англія 33½	ГДР 33½	[12]
1992-1999	XI	Чэхаславакія 45½ Германія 45½		Канада 40 Шатляндыя 40	[13]
1998-2004	XII	Германія 47½	Літва 42½	Латвія 42½	[14]
2004-2009	XIII	Германія 35	Чэхія 34½	Польшча 32	[15]
2002-2006	XIV	Германія 45½	Літва 39½	ЗША 36	[16]
2006-2009	XV	Нарвегія 48	Германія 47	Нідэрланды 46½	[17]
2010-2016	XVI	Чэхія 33½	Германія 28½	Францыя 26½	[18]
2009-2012	XVII	Германія 44½	Іспанія 43½	Італія 39½	[19]
2012-2016	XVIII	Германія 41½	Славенія 41	Іспанія 39	[20]
2016-2021	XIX	Балгарыя 27	Германія 26½	Чэхія 26½  Польшча 26½	[21]
2016-2019	XX	Германія 39½	Расія 39½	Іспанія 39	[22]
2020-2023	XXI	Германія 38	Люксембург 37	ЗША 37	[23]