Уладзімір Марцінавіч Азін

Уладзімір Мартынавіч (Міхайлавіч) Азін (лат.: Voldemārs Āziņš; 26 верасня 1895 — 18 лютага 1920) — удзельнік Грамадзянскай вайны, чырвоны камандзір, камдыў.

Уладзімір Мартынавіч Азін
лат.: Voldemārs Āziņš
Дата нараджэння	8 кастрычніка 1895(1895-10-08) ці 1895[1]
Месца нараджэння	Полацкі павет, Віцебская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	18 лютага 1920(1920-02-18)[2]
Месца смерці	невядома
Альма-матар	Полацкае гарадское вучылішча[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя
Прыналежнасць
Гады службы	1916—1920
Званне	займаў пасаду начдыва
Камандаваў	28 дывізія
Бітвы/войны	Грамадзянская вайна
Узнагароды і званні
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Уладзімір Мартынавіч Азін нарадзіўся ў вёсцы Мар’янава Полацкага павета Віцебскай губерні ў сялянскай сям’і. Латыш. З адзнакай скончыў Полацкае гарадское вучылішча^[3], з 1911 працаваў рахункаводам на фабрыцы ў Рызе, з 1915 года працаваў у Полацку^[3]. У 1916 годзе быў мабілізаваны^[3]. Удзельнік Першай сусветнай вайны, радавы.

У студзені 1918 года прызначаны камандзірам латышскага камуністычнага атрада^[3]; затым у Вятцы фармаваў атрады Чырвонай Гвардыі^[3]. Улетку 1918 года ў Вятцы У. М. Азін уступіў у РКП(б), быў прызначаны камандзірам батальёна 19-га Уральскага палка^[3]. Неўзабаве полк увайшоў у склад 2-й арміі. У складзе 2-й арміі 19-ы Уральскі полк вёў баі на Казанскім кірунку, змагаўся з белагвардзейцамі і белачэхамі^[3]. Пасля першых баёў Уладзімір Мартынавіч быў прызначаны камандзірам Арскай групы, якая ва ўзаемадзеянні з часткамі 5-й арміі 10 верасня 1918 года ўзяла Казань^[3].

Пасля гэтага У. М. Азін быў прызначаны камандзірам 2-й зводнай дывізіі, якая вяла баі з паўсталымі супраць улады бальшавікоў працоўнымі і сялянамі ў Прыкам’і. У баях за Іжэўск^[3] Уладзімір Мартынавіч праявіў асабістую храбрасць: у адказны момант бою ён асабіста павёў чырвонаармейцаў у бой. За гэты бой і за ўзяцце Іжэўска (гэта значыць, падаўленне паўстання рабочых і сялян) Азін першым з чырвоных камдываў быў ганараваны ордэна Чырвонага Сцяга.

У канцы лістапада 1918 года дывізіі У. М. Азіна (Жалезнай Азінскай^[3]) быў прысвоены парадкавы нумар 28, і яна ўвайшла ў склад 2-й арміі^[3].

У пачатку 1919 года дывізія Азіна ваявала на Усходнім фронце супраць войскаў А. В. Калчака. Спачатку на баку белагвардзейцаў была перавага, і Чырвоная Армія была вымушана адступаць. Яна зламала супраціў белагвардзейцаў на кірунку Чарнушка — Сарапул, а затым перайшла ў наступ на галоўныя гарады Сярэдняга Урала. Жорсткія баі ішлі ў раёне пасёлка Куеда.

У маі 1919 года Чырвоная Армія перайшла ў наступ. Галоўны ўдар нанесла 28-я дывізія пад камандаваннем У. М. Азіна. У ходзе наступлення дывізія ўзяла гарады Сарапул, Агрыз і Ялабуга. 15 ліпеня 1919 года 28-я дывізія сумесна з іншымі часткамі 2-й арміі авалодала Екацярынбургам. Неўзабаве 2-ю армію перакінулі на поўдзень для барацьбы з Дзянікіным^[3]. 28-я дывізія ўвайшла ў склад 10-й арміі і вяла баі на Царыцынскім кірунку. Азін быў у гэтых баях паранены ў руку, але ў шпіталі недалячыўся і вярнуўся ў дывізію.

У лютым 1920 года 28-я дывізія фарсіравала раку Маныч^[3]. 17 лютага камдыў У. М. Азін з камісарам Стэльмахам і групай разведчыкаў выехаў верхам на перадавыя пазіцыі для вызначэння становішча і рэкагнасцыроўкі. Падчас агляду мясцовасці яны сутыкнуліся з групай белаказакаў. Сыходзячы ад пагоні, Азін адстрэльваўся з рэвальвера, але пры скачку праз невялікі равок у каня лопнула папруга, і Азін упаў. Па адной з версій Уладзімір Мартынавіч Азін быў забіты казакамі пры спробе ўзяць у палон, па іншай версіі — пасля катаванняў пакараны ў станіцы Ціхарэцкая^[3].

Узнагароды

Бюст У. М. Азіна ў Полацку (1979; скульптар С. Вакар, архітэктар Ю. Казакоў)

Бюст У. М. Азіна ў Чарнушцы, адкрыты 22 верасня 1979 года, аўтар Ю. П. Кляшчэўнікаў

• Ордэн Чырвонага Сцяга

Памяць

• У яго гонар названыя вуліцы ў гарадах: Віцебск, Вяцкія Паляны, Екацярынбург, Ялабуга, Іжэўск, Казань Кіраў, Мензялінск, Можга, Наваспаскае, Перм, Полацк, Рэўда, Сарапул, Саратаў, Цымлянск, Чайкоўскі, Чарнушка, а таксама мікрараёны ў гарадах Казань, Чарнушка.
• У 1924 годзе ў яго гонар быў названы параход «Памяць Азіна» Волжскага параходства.
• У пасёлку Пяскоўка, недалёка ад школы № 4, знаходзіцца помнік «Героям азінцам».
• У горадзе Сарапуле на вуліцы Азіна знаходзіцца помнік У. М. Азіну.
• У Полацку ўсталяваны бюст У. М. Азіна (1979, архітэктар Ю. Казакоў, скульптар С. Вакар)^[3].

Зноскі

1. Deutsche Nationalbibliothek Record #1251261973 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 3 верасня 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
2. Азин Владимир Мартинович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
3. Вакар Сергей Михайлович // Биографический справочник. — Мн.: БелСЭ им. Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 99. — 737 с.