Казань

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Казань (значэнні).

Казань (руск.: Казань, татар.: Казан, Qazan) — горад у Расіі, сталіца Татарстана. Заснаваны ў 1005 годзе. Размешчаны на сутоку рэк Волгі і Казанкі. Плошча — 425,3 км², насельніцтва — 1 257 391 жыхароў (2020), прыкладна 1,6 мільёна жыхароў у гарадской агламерацыі. Казань — пяты па велічыні горад Расіі і самы густанаселены горад на рацэ Волзе, а таксама ў Прыволжскай федэральнай акрузе.

Горад Казань руск.: Казань, татар.: Казан, Qazan Герб[d] Сцяг[d] Краіна  Расія Каардынаты 55°47′27″ пн. ш. 49°06′52″ у. д.HGЯO Кіраўнік Ilsur Metshin[d] Заснаваны 1005 Першая згадка 1391 Плошча 425,3 км² Вышыня цэнтра 60 м Водныя аб’екты Волга і Казанка (прыток Волгі) Насельніцтва ▲1 329 825 чал. (1 студзеня 2025)[1] Часавы пояс UTC+03:00 Тэлефонны код 843 Паштовыя індэксы 420000–420999 Афіцыйны сайт kzn.ru (руск.)​ (англ.)​ (татар.) Казань на карце Расіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

У 1438 годзе Казань стала сталіцай Казанскага ханства. У 1552 годзе Казань была захоплена Іванам Грозным і ўвайшла ў склад Рускага царства. Горад быў захоплены і ў значнай ступені разбураны падчас Пугачоўскага паўстання 1773—1775 гадоў, але пазней адноўлены падчас праўлення Кацярыны II. У наступныя стагоддзі Казань ператварылася ў буйны прамысловы, культурны і рэлігійны цэнтр Расіі. Пасля ўтварэння Савецкага Саюза Казань стала сталіцай Татарскай АССР. Пасля распаду Савецкага Саюза Казань засталася сталіцай Рэспублікі Татарстан.

У 1924 годзе ў горадзе дзейнічала Беларускае студэнцкае зямляцтва.

Насельніцтва

Статыстыка колькасці насельніцтва з 1557 па 2025 Год Колькасць 1557 7 000 ± 500 1800 40 000 ± 5 000 1811 53 900 ± 50 1840 41 300 ± 50 1856 56 300 ± 50 1858 61 000 ± 500 1863 63 100 ± 100 1897 130 000 ± 1 000 1907 161 000 ± 1 000 1914 194 200 ± 100 1917 206 562 1920 146 495 1923 157 600 ± 100 1926 179 000 ± 0 1934 200 900 ± 0 1939 398 014 1956 565 000 ± 1 000 Год Колькасць 1959 646 806 1962 711 000 ± 1 000 1964 742 000 ± 1 000 1966 804 000 ± 1 000 1967 821 000 ± 1 000 1970 868 537 1973 919 000 ± 0 1975 959 000 ± 0 1976 959 000 ± 0 1979 992 675 1982 1 023 000 ± 1 000 1985 1 051 000 ± 1 000 1986 1 060 000 ± 1 000 1987 1 068 000 ± 1 000 1989 1 094 378 1990 1 094 000 ± 1 000 1991 1 105 000 Год Колькасць 1992 1 104 000 ± 1 000 1993 1 098 000 ± 1 000 1994 1 092 000 ± 1 000 1995 1 076 000 ± 1 000 1996 1 076 000 ± 1 000 1997 1 085 000 ± 1 000 1998 1 078 000 ± 1 000 1999 1 100 800 ± 100 2000 1 101 000 ± 1 000 2001 1 090 200 ± 100 2002 1 105 289 2003 1 105 300 ± 100 2004 1 105 300 ± 100 2005 1 110 000 ± 1 000 2006 1 112 700 ± 100 2007 1 116 000 ± 1 000 2008 1 120 238 Год Колькасць 2009 1 130 717 2010 1 143 535 2011 1 145 424 2012 1 161 308 2013 1 176 187 2014 1 190 850 2015 1 205 651 2016 1 216 965 2017 1 231 878 2018 1 243 500 [2] 2019 1 251 969 [3] 2020 1 257 391 [4] 2022 1 259 173 2025 1 329 825 [1]

Тэатры

• Татарскі тэатр оперы і балета імя Мусы Джаліля
• Татарскі тэатр імя Галіясгара Камала
• Татарскі дзяржаўны тэатр лялек «Экіят»

Музеі

• Нацыянальны музей Рэспублікі Татарстан
• Дзяржаўны музей выяўленчых мастацтваў Рэспублікі Татарстан

Транспарт

• Казанскі метрапалітэн
• Казанскі трамвай

Славутасці

• Казанскі крэмль
• Кул-Шарыф
• Мячэць аль-Марджані
• Палац Земляробаў
• Петрапаўлаўскі сабор, Казань

Гарады-пабрацімы

•  Arkadag^[d], Туркменістан (2023)
•  Анталья, Турцыя
•  Астана, Казахстан
•  Астрахань, Расія (1997)
•  Браян, ЗША
•  Браўншвайг, Германія (5 кастрычніка 1988)^[5]
•  Верона, Італія^[6]
•  Джыда, Саудаўская Аравія
•  Каледж-Стэйшн^[d], ЗША
•  Краснаярск, Расія (2001)
•  Стамбул, Турцыя
•  Урбіна, Італія
•  Хайдарабад, Індыя
•  Чалябінск, Расія (2002)^[7]
•  Юрмала, Латвія

Вядомыя асобы

• Васіль Паўлавіч Аксёнаў (1932—2009) — пісьменнік, сцэнарыст, кінадраматург
• Таццяна Іванаўна Аляксеева (1928—2007) — савецкі і расійскі антраполаг.
• Аляксандр Рыгоравіч Вальфовіч (нар. 1967) — беларускі ваенны дзеяч.
• Сахібжамал Гізатуліна-Волжская — татарская актрыса.
• Дзмітрый Давыдавіч Грыншпан (нар. 1948) — беларускі спецыяліст у галіне хіміі высокамалекулярных злучэнняў і фізічнай хіміі.
• Аляксандр Абрамавіч Грэйман (1899—1970) — вучоны ў галіне хірургіі, доктар медыцынскіх навук, прафесар^[8].
• МакSим (Марына Сяргееўна Абросімава; нар. 1983) — расійская спявачка, аўтар і музыкальны прадзюсар
• Ігар Васільевіч Карпаў (нар. 1946) — беларускі архітэктар.
• Аляксандр Васільевіч Кірсанаў (1898—1994) — Герой Савецкага Саюза.
• Барыс Канстанцінавіч Клімаў (1889—1953) — вучоны ў галіне арганічнай хіміі, доктар хімічных навук, член-карэспандэнт Акадэміі навук БССР^[9]
• Марына Іванаўна Лягенчанка (нар. 1925) — вучоны ў галіне педыятрыі, доктар медыцынскіх навук, Заслужаны ўрач БССР^[10]
• Валерый Багавеевіч Садыкаў (нар. 1940) — беларускі архітэктар.
• Віктар Андрэевіч Скумін (нар. 1948) — вучоны, літаратар, доктар медыцынскіх навук, прафесар
• Габдула Тукай — татарскі паэт, перакладчык
• Таццяна Міхайлаўна Шамава (нар. 1963) — беларускі ўрач-неўролаг.