Haearn

Metel o liw llwyd yw haearn, sy'n elfen gemegol yn y tabl cyfnodol ac iddo'r symbol Fe (o'r Lladin ferrum 'haearn') a'r rhif 26. Elfen chweched gyffredinaf y bydysawd ydyw, sy'n bodoli mewn pedwar isotop sefydlog: ⁵⁴Fe (5.845%), ⁵⁶Fe (91.754%), ⁵⁷Fe (2.119%), a ⁵⁸Fe (0.282%).

Haearn

Enghraifft o:	elfen gemegol, metel
Math	meddyginiaeth, primary metabolite
Màs	55.845 ±0.002 uned Dalton
Fformiwla gemegol	Fe
Clefydau i'w trin	Iron deficiency anemia, hypochromic anemia
Dyddiad darganfod	c. Mileniwm 5. CC
Symbol	Fe
Rhif atomig	26
Trefn yr electronnau	[Ar] 3d⁶ 4s²
Electronegatifedd	1.83
Cyflwr ocsidiad	1.83
Rhan o	elfen cyfnod 4, Elfen Grŵp 8
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Haearn
Haearn mewn cynhwysydd
Symbol	Fe
Rhif	26
Dwysedd	7874 kg m-3

Metel ydyw, ond anaml y'i ceir mewn ffurf fetelig ar wyneb y ddaear, gan ei fod yn ocsideiddio ym mhresenoldeb ocsigen a gwlybwr. Defnyddir y mwyn hematit (Fe₂O₃) yn amlaf i gynhyrchu haearn. Gall priodweddau haearn eu newid gan greu aloion ohono gydag amryw o fetelau eraill (a rhai an-fetelau, yn enwedig carbon a silicon) i ffurfio duroedd.

Taflen hysbysu pobl o siop haearn (ironmongers) yn Llannon. Awst 1848

Mae haearn yn rhan anhepgor o ddeiet achos y'i ddefnyddir i ffurfio hemoglobin yn y gwaed. Serch hynny, gall gormodedd o haearn fod yn wenwynig ac mae'n un o'r achosion tocsicolegol cyffredinaf o farwolaeth plant dan 6 oed.

Gweler hefyd

• Oes yr Haearn
• Dur
• Haearn bwrw
• Haearn smwddio
• Diwydiant haearn Cymru

Dolenni allanol

• Hanes smeltio haearn

Chwiliwch am haearn
yn Wiciadur.

Eginyn erthygl sydd uchod am gemeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.