Peter Paul Rubens
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Peter Paul Rubens (Siegen, Westfalia, 1577ko ekainaren 28a – Anberes, Espainiar Herbehereak, gaur egun Belgika, 1640ko maiatzaren 30a), Pieter Pauwel edo Petrus Paulus ere deitua, belgikar margolaria izan zen. Flandesko barrokoko artista entzutetsuenetakoa izan zen bere koadroen mugimendu, kolore eta sentsualtasun aberatsarengatik. Bere estilo oparoak dinamismoa, kolorea eta sentsualitatea nabarmentzen ditu. Eragin nagusiek Antzinako Greziako artetik, Antzinako Erromako artetik eta Pizkundeko pinturatik hartu zituen, batez ere Leonardo da Vinci; Michelangelo, zeinaren anatomiaren irudikapena miresten baitzuen[1], eta, denen gainetik, Tizianorengandik, beti bere maisutzat izan baitzuen, eta harengatik esan baitzuen: «harekin, pinturak bere esentzia aurkitu du»[2].
Anberesko eskola eratu zuen, eta artelan ugarik dute haren sinadura, baina, batez ere, kontrarreformako erretauletan, erretratuetan, paisaietan eta mitologiazko margolanetan nabarmendu zen. Mitologia gaietan erakutsi zuen sentsualtasun biziak bihurtu zuen, bereziki, pintura barroko oparoaren erakusgarri nagusi. Europa osoko nobleziak eta arte biltzaileek erosi zituzten haren lantegian ekoiztutako margoak. Filipe IV.a Espainiakoak zein Karlos I.a Ingalaterrakoak zaldun izendatu zuten[3].
Gai piktoriko ugari jorratu zituen: erlijiosoak, historikoak, mitologia klasikokoak, ehiza-eszenak, paisaiak, erretratuak, baita marrazkiak, liburuetarako ilustrazioak eta tapizetarako diseinuak ere (Decio Musen historia, Konstantinoren historia, Eukaristiaren garaipena eta Akilesen historia serieak)[4]. Haren mila eta bostehun margolan inguru kontserbatzen dira[5]. Hain ekoizpen handia lortu ahal izan zen ez bakarrik maisuaren irudimen eta teknika ahalmenei esker, baita kolaboratzaileekin egindako tailer zabal bati esker ere, non, dirudienez, katean lan egiten baitzuten[6]. Haren ikasle edo laguntzaile izan ziren: Jacob Jordaens, Gaspar de Crayer, Theodor van Thulden, Erasmus Quellinus gaztea, Cornelis de Vos eta Antoon van Dyck, zeinaren eginbeharra Madrilgo Espainiako gorterako zenbait enkargu osatzea izan baitzen[7]. Gaur arte, bere eskuz egindako ia bederatzi mila marrazki ezagutzen dira[8].
Felipe IV.a Espainiako erregearen margolari gustukoena izan zen, bere bezero nagusia, jauregiak apaintzeko dozenaka lan enkargatu zizkiona eta bera hil ondoren artistaren ondasunen almonedan eroslerik handiena izan zena. Horren ondorioz, Rubensen lanen bildumarik handiena Pradoko Museoan dago gaur egun, laurogeita hamar koadro ingururekin (kopuru zehatza aldatu egiten da iturria zein den, lan batzuen egiletza eztabaidan baitago), gehienak Errege bildumatik etorriak[9]. Bere artearen adierazgarri nabarmena diren beste museo batzuk dira: Anberesko Arte Ederren Errege Museoa (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen), Londresko National Gallery, Municheko Alte Pinakothek eta Vienako Artearen Historiaren Museoa[5].
Prestakuntza humanista zabala zuen, eta betidanik izan zuen Antzinate klasikoarekiko interes handia «Ziur nago pinturan perfekziorik handiena lortzeko antzinakoak ulertu behar direla» baieztatzen zuen[8]. Hainbat hizkuntza menperatzen zituen, latina barne, eta Europako gorteen arteko diplomatiko izatera iritsi zen[6]. Eugène Delacroix margolariak, bere miresle handiak, «pinturaren Homero» gisa definitu zuen[10], batzuetan aipatua izan den ezizena.
Remove ads
Testuinguru historikoa
XVI. mendean, Anberes negozio-gune handia zen bere kai garrantzitsuari esker. Bertara, hainbat herrialdetako salgaiak iristen ziren, eta merkatari ingelesak, genoarrak, veneziarrak, portugesak eta espainiarrak aritzen ziren, besteak beste. Pinturak Pizkundeko joera berriei jarraitu zien Italiatik etorritako ekarpenei esker, eta ekarpen horiek Herbehereetara zabaldu ziren. Durer, Quentin Metsys margolaria, Joachim Patinir eta Lucas van Leyden grabatzailea ezagutu zituen 1520. urtean lurralde horietan zehar egin zuen bidaian. Flandriar arteak manierismoaren eta gero naturalismoaren eragina izan zuen pixkanaka, eta bere tradizioarekin bat egin zuten. Pieter Brueghel zaharraren etorrerarekin, arte flandriarrak norabide sendoagoa hartu zuen. Flandriako errealismotik abiatuta, Italiako Pizkunde pinturaz zuen ezagutzarekin batera, Rubensek adierazpen piktoriko berritzaile bat eraiki zuen, barrokoan sartua zegoena[11].
Herbehereak Espainiaren mende zeuden Filipe Ederraren eta Joana I.a Espainiakoaren arteko ezkontzagatik. Ezkontza horretatik, Karlos V.a eta Felipe II.a oinordekoengana igaro ziren. Herria eta aristokraziaren zati bat, Gilen Orangekoa buru zutela, ez zetozen bat Felipe II.aren erlijio-intransigentziarekin. Horren ondorioz, 1566ko apirilean, Margarita Parmakoa gobernadore nagusiari, Felipe II.aren arrebaordeari, «Bredako Konpromisoa» edo «Nobleen Konpromisoa» izeneko eskaera aurkeztu zioten, Inkisizioa ezabatzea eta askatasunak berrezartzea helburu zuena. Margaritak neurriz erantzutea gomendatu zion anaiari, baina hark uko egin zion planteatutako eskaerei erantzuteari. Abuztuan, kalbinistek elizak suntsitu; irudiak profanatu (Beeldenstorm), eta herriak erre zituzten istiluak sortu ziren. Gobernadoreak matxinada itotzea eta ordena berrezartzea lortu zuen, baina, hurrengo urtean, erregeak Albako III. dukea, Fernando Alvarez de Toledo y Pimentel, bidali zuen, Iskanbilen auzitegia ezarri eta desordenen buruzagietako batzuk exekutarazi zituena. Errepresioaren ondorioz, protestante askok ihes egin zuten Alemaniara[12].
Herbehereetako hamazazpi probintzietatik, hamar Espainiako erregearen (Espainiako Herbehereak) mende egon ziren 1714an Utrechteko Itunak Germaniako Erromatar Inperio Santuari laga zizkion arte. Katolikoen ikuspegi artistiko ez-ikonoklasta zela eta, bere artistek enkarguak eta mezenasgoa lortu zituzten monarkiaren eta Espainiako nobleziaren artean, eta horiek eragina izan zuten egin zituzten lanetan, batez ere gai erlijiosoetan eta gudu buruzkoetan, bai eta erretratuetan ere. Flandriako pintura-eskolak sendotasun handia hartu zuen. Herbehereetako hegoaldean, eliza katolikoak erlijio gisa lortutako garaipenaren irudikapen handienak indartu zituen. Halako garaipenen interpreterik handiena Rubens izan zen, zein fededun katoliko sutsua izan baitzen[13][13].
Remove ads
Bizitza eta obra
Lehen urteak
.jpg)
Peter Paul Rubens Siegenen, Westfalian (Alemania), jaio zen Brabanteko familia kalbinista batean. 1568an, familiak Anberestik Koloniara (Ipar Renania-Westfalia) ihes egin zuten matxinada eta jazarpen erlijiosoen ondorioz. Aita (abokatua) Jan Rubens izan zen, eta ama Maria Pypelincks. Hiri horretan, Jan Rubens magistratu ohia Gilen I.a Orange-Nassaukoaren bigarren emaztearen aholkulari juridiko izendatu zuten, eta haren maitale ere bihurtu zen. Bizpahiru urteren ondoren, Orange adulterioaz jabetu zen, eta Jan Rubens Dillenburgeko gazteluan espetxeratu zuten. Bi urtez preso egon ondoren, aske utzi zuten; fidantza ordaindu behar izan zuen, eta Siegenen bizitzera behartu zuten, Koloniatik laurogei kilometrora dagoen herrixkan. Emazteak barkatu ostean, hantxe izan zuten seigarren semea: Peter Paul. 1578an, Ana Saxoniakoa printzesa hil ondoren, berriro Kolonian bizitzeko baimena eman zioten, eta ziurrenik bertan hasi zuen Peter Paul Rubensek bere heziketa artistikoa[14].
Jan, aita, hil eta bi urtera (1589), Rubensen ama —katolizismora bihurtuta— Anberesera itzuli zen semearekin, eta han bere prestakuntzarekin jarraitu zuen. Latina, alemana, gaztelania eta frantsesa ikasi zituen Rombaut Verdonckekin. Familiaren diru faltak ikasketak uztera behartu zuen, eta Margaretha de Ligne-Arenberg kondesaren zerbitzura sartu zen, Oudenaarden, Filipe II.a Lalaingoaren alargunaren zerbitzura[15]. 1592. urtearen inguruan, Tobias Verhaecht margolari paisajista tradizionalarekin hasi zen pintura ikasten[16]. Ez dakigu zehazki noiz ikasi zuen beste bi pintura-maisuekin: Adam van Noort, gero Jordaensen irakasle ere izan zela, eta Otto van Veen (Otto Vaenius)[17]. Hala ere, ez dirudi ikaslearengan eragin artistiko nabarmenik utziko zutenik[18].
Ez da gauza handirik ezagutzen margolariak Anberesen egin zituen lehen lanei buruz, nahiz eta Hans Holbein, Albrecht Dürer eta Tobias Stimmerren margolanen kopiak egin zituela jakin. Amaren testamentuak zioenez: semeei uzten zizkien argazkiak, baina «politak diren gainerako koadro guztiak Peterrenak dira, berak margotu baititu»[19]. Bere gaztaroko lanen artean, badago bat gorputz erdiko gizon batena eskuineko eskuan eskuaira bat eta konpas bat dituena eta ezkerreko eskuan identifikatu gabeko beste tresna bat kate batez lotua. Lana hainbat titulurekin ezagutzen da: Jakintsu gazte baten erretratua, Erlojugilea eta Hogeita sei urteko gizona[19]. Formatu txikiko kobrezko xafla batean egindako olio-pintura da. New Yorkeko bilduma partikular batean dago; atzealdean «Petrus Paulus Rubens» du idatzita; eta, aurrealdean, data, MDLXXXXVII, eta modeloaren adina dago, Aetatis XXVI[19]. Rubensek maisu maila San Lucaseko gildan lortu zuen[20]. Gainera, badago «ohitura onak eta osasun ona» egiaztatzen dituen ziurtagiri bat, 1600eko maiatzaren 8koa, artistak Italiara bidaia egin ahal izateko eskatu zuena[21].
Italia (1600-1608)
1600. urtean, Italiara jo eta Vincenzo Gonzaga Mantuako dukearen zerbitzuan hasi zen lanean, kopiagile eta erretratugile gisa. Hala, Italia osoan eta Madrilen barrena ibili zen urte haietan, eta gogotik eman zitzaion italiar kulturako alderdi artistiko guztiak aztertu eta bereganatzeari. Berehala ospe handia izan zuen, eta koadro eskari asko egin zizkioten, garai hartako italiar pintore onenen pare baitzegoen ordurako. Haren lehenengo margolanetan, nabarmena da antzinateko estatuen, Michelangeloren, Rafaelen eta Caravaggioren eragina. Urte haietan azaltzen hasi ziren tenebristen argi-ilunetatik urrun zeuden Veneziako pintoreen kolore argiak Rubensen lanetan: Lermako dukearen erretratua (1603, Prado, Madril), Zirkunzisioa (1605, Chiesa del Gesù e dei Santi Ambrogio e Andrea, Genova).
Bere mezenasen aginduz, Rubens Erromara joan zen antzinako objektuak erostera eta beste margolari batzuen kopiak egitera Alessandro Montaldo kardinalari zuzendutako 1601eko uztailaren 18ko data zuen gomendiozko gutun batekin, hauxe zioena: «Peter Paul-i, flandriarra, nire gorteko margolaria, zuen ondora bidaltzen dudana zenbait pintura-lan kopiatu eta egiteko...» Erroman, Alberto Austriakoa artxidukearen enkarguz, Jerusalemgo Gurutze Santuaren basilikarako triptiko bat egin zuen, Santa Elenak benetako gurutzearekin, Arantzazko koroa eta Gurutzearen goratzea irudiz osatua[22].
1603ko martxoaren 5ean, Espainiara abiatu zen misio diplomatiko batean; Mantuako dukeak Felipe III.a erregeari eta haren balidoa zen Francisco de Sandoval y Rojasi, Lermako lehen dukeari, bidalitako opari batzuk eman behar zizkien. Madrilen zuen helmuga, eta, beraz, itsasontziz joan zen Alacantera, hango portuan lehorreratu baitzen apirilaren 22an. Gortea, ordea, Valladolidera joana zen, eta hogeita bat eguneko bidaia egin behar izan zuen lehorrez haraino. Bere egonaldian, apostoluen bustoei buruzko margoak egiteko enkargua eman zitzaion, gaur egun Pradoko Museoan gordetzen direnak[23]. Egindako lanen artean, Lermako dukearen zaldizko erretratua nabarmentzen da, baita hura prestatzeko egindako zenbait marrazki ere. Lan horrek oreka eta kemen handia erakusten du; badirudi pertsonaiak ikuslea ikusten duela, eta margolariak oso ondo egindako zaldiaren eskortzoak lortu zituen[24].
1604an, Italiara itzuli zen, eta bertan eman zituen hurrengo lau urteak, lehenik Mantuan eta ondoren Genova eta Erroman. Mantuan, Vincenzo Gonzaga dukeak triptiko handi bat agindu zion hiriko jesuiten elizarako, aurretik Jerusalemgo Santa Cruz basilika erromatarrerako egin zuena handitasunez gaindituz, baina obra hark kalte larriak jasan zituen 1797ko frantziarren inbasioetan.
Genovan, erretratu ugari margotu zituen, hala nola Brigida Spinol-Doria markesarena (National Gallery of Art, Washington DC) eta Maria Serra Pallavicinoren erretratua (The Bankes Collection, Kingston Lacy), Rubensek inoiz pintatu duen onenetakotzat hartua, gero Van Dyck, Reynolds eta Gainsboroughen lanetan eragina izan zuen estiloan[25]. Halaber, 1622an, Palazzi di Genova (Genoako jauregiak) izenburuarekin bi liburukitan argitaratu zuen liburu bat prestatzeko lanak ere egin zituen, eta, gainera, bere garaian inspirazio-iturri gisa balio izan ziotenak Anberesen bere etxea diseinatzeko, Rubenshuis etxea. Genovako jauregi, etxe eta elizen arkitektura berria erakusteko modua eta libururako idatzi zuen hitzaurrea, non bere burua margolari-arkitekto gisa aurkezten zuen, modernitate handikoak izan ziren bere garairako[26].
1606tik 1608ra Erroman egon zen, batez ere. Garai horretan, bere enkargurik garrantzitsuena izango zena jaso zuen, garai hartan hirian eraikitako elizarik dotoreenaren aldare nagusia, Santa Maria in Vallicella, Chiesa Nuova (Eliza Berria) ere deitua. Aldare hori Jacopo Serra kardinalak, Maria Serra Pallavicinoren anaiak, agindu zion, eta 300 ezkutu ordaindu zizkion harengatik. Jatorrizko lana mihise bat izan zen, non zenbait santu irudikatzen baitziren Ama Birjinaren eta haurraren ikono bat gurtzen, gaur egun Grenobleko Musée des Beaux-Arts-en (Grenobleko Arte Ederren Museoa), Frantzia, baina berehala ordezkatu zuen egungo bertsioak, arbel gaineko hiru olio-pintura: Aingeruek gurtutako Ama Birjina eta haurra eta alboko panelak Domitila, Nereo eta Aquileo santuak eta Gregorio Magno, Mauro eta Papia santuak. Santa Maria in Vallicellako benetako irudi sakratua fededunei egun seinalatuetan erakusteko aukera ematen duen muntaia bat du, Rubensek berak margotutako kobre desmuntagarrizko estalki bati esker. Azpimarratu behar da pintura horiek dardara eragin zutela erromatarren artean, ez baitzeuden oso ohituta flandiar pinturaren estilora.
.jpg)
Baina garai horretako lanik garrantzitsuena, Artzainen gurtza izan zen, La notte (Gaua) izenez ere ezagutzen dena, 1607an Fermoko San Filippo Neri elizarako margotua, gaur egun Civica di Fermo pinakotekan. Bertan, nabaria da Caravaggioren naturalismoaren eta Corregioren argitasunaren eragina[27]. Lan honen zirriborro bat San Petersburgoko Hermitage Museoan (Errusia) gordetzen da, eta, gainera, Anberesera itzuli ondoren, 1609an, hiriko San Paulo elizarako (Sint-Pauluskerk) aldakuntzak zituen kopia bat egin zuen.
Italian ikasitakoak markatu zuen aurrerantzean Rubensen artea. Berak, gainera, bere gutun asko italieraz idazten jarraitu zuen, aurrerantzean, «Pietro Pauolo Rubens» izenaz sinatu zuen beti, eta behin baino gehiagotan aipatu zuen herrialde hartara itzultzeko irrika, inoiz gauzatuko ez zuen itxaropena[28].
Anberes (1608-1621)
1608an, ama hil zitzaion, eta Anberesa itzuli zen. Flandriako egoera politikoa baretua zen ordurako. Han, Espainiako koroaren zerbitzuan ziharduen Alberto artxidukeak gorteko margolari izendatu zuen, lantegia Anberesen bertan –inolako zergarik ordaindu gabe– ezartzeko baimen bereziarekin. Margolari izateaz gainera, gorteko aholkulari ere izendatu zuten, eta, hala, handikien egoitzetan sartzea izan zuen; gora egin zuen gizarte mailan, eta aginduzko margolan asko egin zuen, bai hirirako, bai elizarako eta bai goi mailako jendearentzat ere. 1609. urtean, Isabelle Brandtekin ezkondu zen.
Garai hartako margolan ospetsuenek –Gurutzearen zutitzea (1610, Anberesko katedrala)– argi erakusten dute italiar artearen, eta bereziki Caravaggioren, zer nolako eragin handia zuen Rubensen lanak: argiaren bizitasuna, giza irudien dotoretasuna eta margolanaren antolamendu zeharo barrokoa. Urte haietan, erlijiozko gaiak landu zituen bereziki, Kontrarreformak erlijioari eman zion bultzadaren ondorioz; horren erakusgarri argia da Kristoren gorpua gurutzetik eraistea (1611-1614, Anberesko katedrala) erretaula bikaina.
Lan horietan erabili zuen diagonal egitura barrokoari esker, Rubens berehala gailendu zen Anberesko eskolako margolarien artean. Haren arrakastak eta goi mailako gizartetik zuen eskari gero eta handiagoak bultzatuta, laguntzaile trebatu mordo bat bildu zuen bere lantegira: Antoon van Dyck, Jacob Jordaens, Frans Snyders eta beste zenbait pintore. Lantegi horrek 1615etik 1625era bitarte izan zuen goraldia; garai hartakoak dira, besteak beste, Ixion Junok engainatua (1615 aldean, Louvre, Paris), Leuciporen alaben bahiketa (1616, Alte Pinakothek, Munich)[29] eta Lantza ukaldia (1620, Arte Eder museoa, Anberes). Austriako artxidukearekin zuen loturari esker, izugarri aberastu zen, eta antzinako gauzaki eta arte lan bilduma ikusgarri bat osatu zuen bere etxe ederrean.
1618tik aurrera, kolore askoz ere argiagoak erabili zituen, eta, pintzelkada arinen bitartez, erraz nagusitu zitzaion kolorea marrari bere lanetan. Giro sentsuala nabarmendu zen ordutik aurrera berak landuriko mitologia gaietan; leku berezia hartu zuten haietan emakumezkoen gorputz oparoek.
Maria Mediciren saila eta diplomazia misioak (1621-1630)
1621. urtetik aurrera, diplomazia lanak egin zituen Espainiako koroaren alde. Pintura lanean jarraitu zuen, ordea, eta, 1620ko hamarkadan, margolan sail handiak egiteari ekin zion, bere lantegiaren antolamenduak horretarako bide ematen baitzion. Hala, erabat berritu zuen dekoraziozko margolan handien teknika: ez zuen sail horretako margolan bakoitza beregain lantzen, sail osoaren baitan ikusita sortuko zuen efektuaren arabera baizik. Rubensen ospea mugez haraindi zabaldua zen ordurako; Frantziako Maria Medicik Luxembourg jauregi eraiki berriko galeria bat apaintzeko eskatu zion, eta hark erregina amaren bizitza modu alegorikoan kontatzen zuen Maria Mediciren historia saila (24 oihal, 1622-1625, Louvre, Paris) egin zuen; lan hark arrakasta handia izan zuen batere barrokozalea ez zen Pariseko giroan. Garai hartakoa zen Anberesko San Karlos Borromeo elizako dekorazio multzoa, 1718ko suak hondatu zuena.
1620tik 1628ra egin zituen margolan soilak ez ziren koadro eta tapiz sail haiek baino gutxiago nolakotasunez eta bikaintasunez, artista horrek bete-betean iritsia baitzuen heldutasuna. Magoen gurtza (1624, Arte Eder museoa, Anberes) da aldi horretako lanik bikainetako bat, baina aipagarria da, orobat, Santa Katalinaren ezkontza mistikoa (1628, San Agustin eliza, Anberes)[30]. Hamarraldi hartan, nabarmenak dira, halaber, Rubensek bere bidaietan eta eginbide diplomatikoetan ezagutu zituen Europako handiki askoren erretratu ugariak, hala nola Maria Medici (1622, Prado Museoa, Madril)[31], Henri de Vicq baroia (1625 aldean, Louvre, Paris) eta George Villiers, Buckinghameko dukea (1625, Kimbell Art Museum, Fort Worth)[32]. 1625etik 1627ra, Isabel artxidukesaren eskariz eta Madrilgo Karmeldar oinutsen moja komenturako, Eukaristiaren Garaipena izenaz egin zituen 21 tapizetarako margolanek eman zioten amaiera Rubensen bizitzako aldi oparoenari.
1626an, bere lehen emaztearen heriotzak bat-batean eten zuen sormen beteko aro hura. Garrantzi handiko egiteko diplomatikoen ardura hartu zuen orduan; Ingalaterran eta Espainian ibili zen, eta parte handia izan zuen bi erresumen arteko bakean (1630eko Madrilgo Ituna). Espainia zein Ingalaterrako erregeek noble izendatu zuten. Aldi berean, eta Tizianoren eraginez, Londres eta Madrilen ikusi baitzuen haren lana, bere estiloa pixkana-pixkana aldatuz joan zen: margo beroagoak erabili zituen; argia ere leunago irudikatu zuen, eta gai barrukoagoak eta lirikoagoak landu zituen.
Azken urteak (1630-1640)
1629tik 1634ra, berriz ere ekin zion margolan handien eta tapizen sailei: 9 margolan Londreseko Whitehall jauregiko harrera gelako sabairako; Akilesen mitoa irudikatzen zuten 8 tapiz (1630-1635, Prado Museoa, Madril)[33]; Anberesen gobernari berriaren omenez egitekoak ziren jai handirako 43 garaipen-arku, haren zirriborroak oinarri harturik bere ikasleek eginak; Ovidioren Itxuraldatzeak lanean inspiraturik, Felipe IV.a Espainiakoarentzat egindako saila, Saturno (1636-1637, Prado, Madril)[34] tartean.
1630ean, Hélène Fourment hamasei urteko gaztearekin, ezkondu zen. 1630etik 1640ra –bere azken urteetan, alegia–, erlijiozko margolan gutxiago egin zituen: San Ildefonsoren triptikoa (1630-1632, Kunsthistorisches Museum, Viena)[35], Kalbario mendira igotzea (1634-1637, Arte Eder museoa, Brusela). Aldi berean, gai mitologikoak eta dionisiakoak ugaritu zituen -Andromeda (1638, Gemäldegalerie, Berlin), Hiru Graziak (1636-1638, Prado, Madril), Venus eta Adonis (1638, Metropolitan Museum of Art, New York), Parisen epaiketa (1639, Prado, Madril)-, eta askoz gehiago ari izan zen landako ikuspegiak margotzen, batez ere, 1634an, Het Steen jauregia (Anberestik hurbil) erosi zuenez geroztik: Landa ikuspegia ortzadarrarekin (1635-1640, Hermitage, Leningrado)[36], Kermesse (1630-1638 aldean, Louvre, Paris), Steengo parkea (1630-1635, Kunsthistorisches Museum, Viena)[37], Gurdia ilunabarrean (1630eko hamarkada, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam). XVIII. mendearen hasierako rokoko estiloa, eta, bereziki, Antoine Watteauren obra, aitzinatzen duten ezaugarriak ikusi dituzte aditu batzuek koadro horietan.
Erretratua izan zen, ordea, aldi horretan gehien landu zuen generoa, bere emaztearen eta bere seme-alaben erretratuak bereziki, bizi pozaren, familia giro zoriontsuaren eta samurtasunaren gorazarrez: Hélène Fourment bere bi umerekin (1636 aldean, Louvre, Paris)[38], Autoerretratua Hélène Fourment eta Pieter Paul semearekin (1639 aldean, Metropolitan Museum of Art, New York)[39].
Rubens 1640ko maiatzaren 30ean hil zen, eta Anberesko Done Jakue elizan ehortzi zuten. Bi urte geroago, haren alargunak Ama Birjina santuez inguratua margolana jarri zuen hil kaperan. Koadro horrek adierazten ditu hobekien bizitzaren azken aldi hartan egin zuen lanaren ezaugarriak: margoen joko bikaina, formak argi urre koloreaz argitzeko modua eta haren bizi-arnasari darion zirrara eta kemena.
Remove ads
Iruditegia
Gurdia ilunabarrean, 1630eko hamarkada, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam
.,_c._1613.jpg)
_-_(2).JPG)
Erreferentziak
Bibliografia
Kanpo estekak
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads