Angola
Estado en África del Sudoeste From Wikipedia, the free encyclopedia
Angola,[1][2] oficialmente República de Angola (en portugués: República de Angola; en quicongo, kimbundu, umbundu e chócue: Repubilika ya Ngola), é un país da costa occidental de África, limitado ao norte e ao leste pola República Democrática do Congo, ao leste por Zambia, ao sur por Namibia e ao oeste polo océano Atlántico. Angola inclúe tamén o turbulento enclave de Cabinda, ao norte, que está constituído como unha das súas 18 provincias. A súa capital é Luanda.
Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Angola (homónimos).
| República de Angola (pt) Angola (pt)  | |||||
| |||||
| Himno | Angola Avante! | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Lema | «Q102185417  » | ||||
| Localización | |||||
| |||||
| Capital | Luanda | ||||
| Contén a división administrativa | |||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 32.866.270 (2020) (26,36 hab./km²) | ||||
| Lingua oficial | lingua portuguesa | ||||
| Xeografía | |||||
| Parte de | |||||
| Superficie | 1.246.700 km² | ||||
| Bañado por | Océano Atlántico | ||||
| Punto máis alto | Morro de Moco (2.619 m) | ||||
| Punto máis baixo | Océano Atlántico (0 m) | ||||
| Comparte fronteira con | |||||
| Datos históricos | |||||
| Precedido por | |||||
| Creación | 25 de agosto de 1992 | ||||
| Organización política | |||||
| Forma de goberno | república presidencialismo | ||||
| • Presidente | João Lourenço (2017–) | ||||
| • Presidente | João Lourenço (2017–) | ||||
| Órgano lexislativo | Assembleia Nacional de Angola (pt) , (Escano: 220) | ||||
| Membro de | |||||
| PIB nominal | 65.685.435.100 $ (2021) | ||||
| Moeda | Kwanza | ||||
| Identificador descritivo | |||||
| Fuso horario | |||||
| Dominio de primeiro nivel | .ao | ||||
| Prefixo telefónico | +244 | ||||
| Teléfono de emerxencia | 113, 115 e 116 (pt) | ||||
| Código de país | AO | ||||
| Páxina web | governo.gov.ao | ||||
 | |||||
.svg?lang=gl)
Colonia portuguesa ata 1975, ten recursos naturais considerábeis, entre os que destacan o petróleo e os diamantes. O seu sistema de goberno é a democracia, cun réxime presidencialista e eleccións multipartidistas.
O nome Angola é unha derivación portuguesa do termo bantú N'gola, título dos reis do reino de Ndongo existente na época en que os portugueses se estabeleceron en Luanda, no século XVI.
- Artigo principal: Historia de Angola.
Primeiros habitantes
Os habitantes orixinais de Angola foron cazadores-recolectores khoisans, dispersos e pouco numerosos. A expansión dos pobos bantús, chegando do Norte a partir do segundo milenio, forzou aos khoisan (cando non eran absorbidos) a recuar cara ao sur, onde grupos residuais existen ata hoxe, en Angola (ver mapa étnico), en Namibia e en Botswana.
Os bantús eran agricultores e cazadores. A súa expansión, a partir da África Centro-Occidental, efectuouse en grupos menores, que se relocalizaban de acordo coas circunstancias político-económicas e ecolóxicas. Entre os séculos XIV e XVII, establecéronse unha serie de reinos, sendo o principal o Reino do Congo que abrangueu o noroeste da Angola actual e unha franxa adxacente da hoxe República Democrática do Congo, da República do Congo e do Gabón; a súa capital situábase en M'Banza Kongo e o seu apoxeo deuse durante os séculos XIII e XIV. Outro reino importante foi o Reino de Ndongo, constituído naquela época ao sur/sueste do Reino do Congo. No nordés da Angola actual, mais co seu centro no sur da actual República Democrática do Congo, constituíuse, sen contacto cos reinos atrás referidos, o Reino de Lunda,[3] coloca este período no contexto rexional e continental.
En 1482, chegou á foz do río Congo unha frota portuguesa, comandada polo navegante Diogo Cão que, de inmediato, estabeleceu relacións co Reino do Congo. Este foi o primeiro contacto dos europeos con habitantes do territorio hoxe abranguido por Angola, contacto este que viría a ser determinante para o futuro deste territorio e das súas poboacións.
Período colonial
- Artigo principal: África Occidental Portuguesa.
A partir do fin do século XV, Portugal seguiu na rexión unha dobre estratexia. Por un lado, marcou continuamente presenza no Reino do Congo, por intermedio de (sempre poucos, mais influentes) padres cultos (portugueses e italianos) que promoveron unha lenta cristianización e introduciron elementos da cultura europea. Por outro, estabeleceu en 1575 unha factoría en Luanda, nun punto de fácil acceso ao mar e próximo aos reinos do Congo e de Ndongo. Gradualmente tomaron o control, a través dunha serie de tratados e guerras, dunha franxa que se estendeu de Luanda en dirección ao Reino do Ndongo. Este territorio, dunha dimensión aínda bastante limitada, pasou máis tarde a ser designado como Angola. Por intermedio dos Reinos do Congo, do Ndongo e da Matamba, Luanda desenvolveu un tráfico de escravos con destino a Portugal, ao Brasil e á América Central que pasou a constituír a súa base económica.[4] Este proceso ten que ser visto contra o pano de fondo dun sistemático trafego de escravos a partir de Luanda[5]
Os holandeses ocuparon Angola entre 1641 e 1648, procurando estabelecer alianzas cos estados africanos da rexión. En 1648, Portugal retomou Luanda e iniciou un proceso de conquista militar dos estados do Congo e Ndongo que terminou coa vitoria dos portugueses en 1671, redundando nun control sobre aqueles reinos.[6]
Non obstante, Portugal comezara a estender a súa presenza no litoral en dirección ao Sur. En 1657 estabeleceu unha poboación preto da actual cidade de Porto Amboim, trasladada en 1617 para a actual Benguela que se tornou nunha segunda factoría, independente da de Luanda. Benguela asumiu aos poucos o control sobre un pequeno territorio a norte e leste, e iniciou á súa vez un tráfico de escravos, coa axuda de intermediarios africanos radicados no Planalto Central da Angola de hoxe.
Desde o inicio da súa presenza en Luanda e Benguela, houbo incursións ocasionais dos portugueses máis ala dos pequenos territorios baixo o seu control, pero os esforzos serios de penetración no interior só comezaron nas primeiras décadas do século XIX, desacelerando a mediados daquel século, mais recomezando con máis vigor nas súas últimas décadas.[7] Estas incursións eran en parte militares, visando o establecemento dun dominio duradeiro sobre determinadas rexións, e tiveron xeralmente que vencer, polas armas, unha resistencia maior ou menor das respectivas poboacións.[8] Noutros casos tratouse, no entanto, só de crear postos avanzados destinados a facilitar a extensión de redes comerciais. Formas particulares de penetración económica foron desenvolvidas no Sur, a partir de Moçâmedes (hoxe Namibe).[9] Finalmente, implantáronse as primeiras misións católicas nos perímetros controlados por Luanda e Benguela.[10]
No momento en que se realizou en 1884/85 a Conferencia de Berlín, destinada a resolver a distribución de África entre as potencias coloniais, Portugal pode polo tanto facer valer unha presenza secular en dous puntos do litoral, e unha presenza máis recente (administrativa/militar, comercial, misioneira) nunha serie de puntos do interior, mais estaba moi lonxe dunha "ocupación efectiva" do territorio hoxe abranguido por AngolaModelo:Nota de rodapé.
Perante a ameaza das outras potencias coloniais, de se apropiaren de partes do territorio reclamado por Portugal, este país iniciou finalmente, tras a Conferencia de Berlín, un esforzo que visaba a ocupación de todo o territorio da actual Angola. pero como consecuencia dos seus recursos limitados, os progresos neste sentido foron, no entanto, lentos: aínda en 1906, só do 5% a 6% dos territorios podían, con algunha razón, ser considerados "efectivamente ocupados".[11]
Só despois da chegada da República en Portugal, en 1910, a expansión do Estado colonial avanzou de forma máis consecuente. A mediados dos anos 1920 alcanzou un dominio integral do territorio, aínda que houbese aínda en 1941 un breve gromo de "resistencia primaria", por parte da etnia Vakuval. Aínda que lento, este esforzo de ocupación non deixou, porén, de provocar novas dinámicas sociais, económicas e políticas.
Descolonización
Tras unha longa guerra coas forzas coloniais de Portugal, en 1975 Angola acadou a independencia. Entón comezou unha guerra civil entre o MPLA (Movemento Popular de Libertação de Angola), o UNITA (União Nacional para a Independência Total de Angola) e o FNLA (Frente Nacional de Libertação de Angola). O FNLA abandonou a loita, deixando que o marxista MPLA e o UNITA (respaldado por occidente) loitasen polo poder. No 1991, ambas faccións acordaron converter Angola nun estado democrático, politicamente pluralista e non racial, pero despois de que o presidente José Eduardo dos Santos do MPLA gañase as eleccións supervisadas pola ONU, o UNITA denunciou que houbera fraude e comezou novamente a loita.
En 1994 firmouse a paz. Instaurouse un goberno de unidade nacional no 1997. O presidente José Eduardo dos Santos suspendeu o funcionamento das institucións democráticas debido a un novo conflito iniciado no 1998.
O 22 de febreiro do 2002, Jonas Savimbi, líder do UNITA foi asasinado dun disparo e acordouse un alto o fogo. O UNITA abandonou o seu brazo armado e asumiu o seu papel como maior partido na oposición. O MPLA seguiu conseguindo amplas maiorías nas eleccións de 2008, 2012 e 2017. Angola enfróntase a unha grande catástrofe humanitaria debido á guerra, á abundancia de campos de minas, e ás accións dalgunhas guerrillas que loitan pola independencia do enclave setentrional de Cabinda. No aspecto económico o país experimentou un forte crecemento pero con grandes dificultades que o obrigaron a solicitar o apoio do FMI, sen conseguir a eliminación dunhas grandes desigualdades económicas e sociais.
Angola está dividida en 18 provincias:
- Cabinda
- Zaire
- Uíge
- Luanda
- Bengo
- Cuanza Norte
- Malanje
- Lunda Norte
- Cuanza Sul
- Lunda Sul
- Benguela
- Huambo
- Bié
- Moxico
- Namibe
- Huíla
- Cunene
- Cuando Cubango
As provincias están divididas en municipios que, á súa vez, subdivídense en comunas.
- Artigo principal: Economía de Angola.
O país tornouse un membro da OPEP o 2006, e a súa produción diaria de petróleo atinxe os 1,65 millóns de barrís.[12]. A clasificación do país nos índices internacionais de desenvolvemento humano é 148ª posición no mundo en IDH, co 54,8% da poboación en situación de pobreza extrema[13]
Exceptuando os sectores de petróleo diamantes, os demais foron moi prexudicados polos 26 anos de guerra civil.[12] Desde o 2005, o goberno ten utilizado créditos de axuda da República Popular da China, o Brasil, Portugal, Alemaña, España e toda a UE na reconstrución da súa infraestrutura.[12]
- Artigo principal: Demografía de Angola.
Os habitantes de Angola son, na súa maioría, negros (90 %), que viven ao lado dun 10 % de brancos e mestizos.
A maior parte da poboación negra é de orixe bantú, destacando os ambundos, os bakongos e os chócue-lundas; porén o grupo máis importante é o dos ovimbundus.
No suroeste existen diversas tribos de boximanes e hotentotes (non bantús).
Á parte da poboación autóctona, ao longo do período colonial constituíuse en Angola unha poboación portuguesa que, en 1975 contaba con entre 320 000 e 350 000 persoas.[14][15][16] Entre as varias fontes sobre este número, a que máis crédito merece é a de Gerald Bender & Stanley Yoder,[17] e José Manuel Zenha Rela.[18] Destes, unha parte estaba establecida no país a título permanente, moitas veces na segunda ou mesmo na terceira xeración; a outra parte viñera na fase do "colonialismo tardío" dos anos 1960-70, xeralmente a título temporal. Na súa gran maioría saíron de Angola na época da independencia, pero, porén, algúns deste grupo, por riba de todo outros portugueses, afluíron ao país nas dúas últimas décadas, na busca de empregos ou de posibilidades empresariais. O número de portugueses que viven actualmente en Angola estímase en aproximadamente nunhas de 200 000 persoas (rexistros consulares), en 2012,[19] pero é probabelmente superior. Como ao mesmo tempo houbo unha forte inmigración de latinoamericanos, especialmente brasileiros e cubanos, a poboación "caucasiana" volveu a constituír un grupo seguramente non inferior ás 300 000 persoas.
A densidade demográfica é globalmente baixa, con cerca de 15 habitantes por quilómetro cadrado, pero extremadamente desigual: ás áreas urbanas, en constante expansión, contrapóñense grandes extensións pouco habitadas, particularmente nas provincias situadas ao leste e ao sur do país.
Os principais centros urbanos, ademais da capital, Luanda, son Huambo (antiga Nova Lisboa), Lobito, Benguela, e Lubango (antiga Sá da Bandeira).
A cultura angolana está por unha parte influída polas distintas etnias que habitaron o actual territorio do país desde hai séculos, principalmente os ovimbundu, ambundu, congo, chócue e ovambo. E por outra, pola presenza portuguesa na rexión de Luanda e máis tarde en Benguela a partir do século XVI, ocupando o territorio correspondente á Angola de hoxe desde o século XIX ata 1975. Esta presenza tivo fortes influencias culturais, coma a introdución da lingua portuguesa e o cristianismo.
Literatura
Malia ser un país plurilingüe, a maior parte da literatura de Angola está escrita en portugués.
Agostinho Neto, o primeiro presidente do país, foi tamén un recoñecido poeta. Outros escritores relevantes son Viriato da Cruz, Antonio Jacinto, Oscar Ribas, Ana Paula Ribeiro Tavares, Mario Antonio, José Eduardo Agualusa, Arlindo Barbeitos, Henrique Abranches, Pepetela, Botelho de Vasconcelos, Luandino Vieira e Ondjaki.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
