Vilarraso, Aranga

San Lourenzo de Vilarraso é unha parroquia que se localiza no sur do concello coruñés de Aranga na comarca de Betanzos. Segundo o IGE en 2018 tiña 421 habitantes (219 homes e 202 mulleres) distribuídos en 11 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 525 habitantes.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Vilarraso.

Vilarraso
Igrexa de San Lourenzo de Vilarraso.
Concello	Aranga[1]
Provincia	A Coruña
Coordenadas	43°10′52″N 8°01′44″O
Área	20,8 km²
Poboación	421 hab. (2018)
Densidade	20,24 hab./km²
Entidades de poboación	118[1]
[ editar datos en Wikidata ]

Eclesiasticamente pertence ó arciprestado de Sobrado, sendo a única parroquia do concello neste arciprestado.^[2]

Xeografía

A parroquia de Vilarraso ten unha superficie de 20,8 km²^[3] e 11 núcleos de poboación.^[4]

Situación

Está situada no sur do concello de Aranga e no extremo norte do arciprestado de Sobrado.

Limita ó norte coa parroquia de Muniferral; ó oeste coas de Fervenzas e Rodeiro (do concello de Oza-Cesuras); ó leste coa de Aranga; e ó sur coas de Fisteus, Curtis e Foxado do concello de Curtis.

Noroeste: Fervenzas	Norte: Muniferral	Nordeste: Aranga
Oeste: Fervenzas e Rodeiro		Leste: Aranga
Suroeste: Fisteus	Sur: Curtis	Sueste: Foxado

Está comunicada pola N-VI e pola AC-231, que inicia o seu percorrido na propia N-VI no lugar da Castellana en dirección Teixeiro (Curtis) e Sobrado. A A-9 atravesa a parroquia, existindo un acceso moi próximo na contigua parroquia de Muniferral.

No extremo sueste pasa un pequeno tramo de vía férrea da liña A Coruña-Palencia onde está situado o apeadoiro de Aranga, actualmente sen funcionamento, nos lugares do Apeadeiro de Orosa e do Apeadeiro (este último na parroquia de Aranga).^[5]

Historia

A parroquia naceu coa reforma parroquial de 1867, levada a cabo persoalmente polo arcebispo de Santiago de Compostela, García Cuesta. Eclesiasticamente foi formada por 19 lugares procedentes de 4 parroquias, 3 arciprestados e 2 concellos:^[6]

Lugares	Parroquia	Arciprestado	Concello
A Carballeira, Os Carneiros, A Casanova, A Castellana, Castrobó, Os Ferreiros, Santiso (de baixo[7]), Solmé, Vilarraso e Vilourís	Muniferral	Xanrozo	Aranga
Carballo Torto, A Graña, Orosa e Santiso	Aranga	Pruzos
A Espiñeira, A Gulpilleira, As Paredes e Vilardois	Curtis	Sobrado	Curtis
Samel	Foxado

Porén, a parroquia civil unicamente se formou cos lugares pertencentes ó concello de Aranga.^[4] De feito, no censo de 1887, Vilarraso aparecía composta só cos lugares procedentes da parroquia de Muniferral e aínda non incluía os de Aranga.^[7]

En 1942 houbo novas mudanzas eclesiásticas, perdendo a freguesía o lugar de Penas do Porto, o cal foi incorporado á parroquia de Curtis, igual cós lugares de Campos, Cencasas, Couceiros, A Lagoa e Porto da parroquia de Fisteus (Curtis).^[8]

• 
  Parroquias antes da reforma de 1867.
• 
  Límites aproximados da parroquia eclesiástica após 1867.

Demografía

Século XIX-XX

	1887[7]	1900[9]	1910[9]	1920[9]	1930[9]	1940[9]	1950[9]	1960[9]	1970[9]	1981[9]	1986[10]	1991[9]	1999[11]	2000[12]
Habitantes	421[a]	812	794	791	865	902	843	797	688	593	602	552	525	520

     Censos (poboación de feito)     Padrón municipal

Século XXI

2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
528	526	512	504	492	481	474	467	455	453
2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
442	440	442	435	424	418	428
Fonte: IGE (padrón municipal)[13]

Gráfica de evolución demográfica de Vilarraso entre 1887 e 2017

Poboación de feito segundo o censo de poboación; non incluíndo Orosa, Carballo Torto e Santiso que seguen en Aranga.     Poboación de feito segundo os censos de poboación.     Poboación segundo o padrón municipal.

Cultura

Topónimo

O topónimo Vilarraso é un topónimo latino que fai referencia á orografía, que é a dun lugar ou vila situado nun terreo chan ou raso.^[14][15][16]

Patrimonio

Patrimonio arqueolóxico

Na parroquia atópanse xacementos de varias épocas. Están identificados os seguintes:^[17]

Nome	Lugar	Tipo	Idade
A Carbona/A Mámoa	Orosa	Túmulo megalítico	Neolítico
Castrobó[18]	Castrobó	Asentamento fortificado	Idade de Ferro
Os Castros/A Chousa Vella	Vilourís	Asentamento fortificado	Idade de Ferro
A Mámoa/A Medoña	Os Ferreiros	Túmulo megalítico	Neolítico
A Mámoa	Penas do Porto	Túmulo megalítico	Neolítico
Mámoa da Formiga	Os Ferreiros	Túmulo megalítico	Neolítico
Mámoas das Penas I (15)	Penas do Porto	Túmulo megalítico	Neolítico
Mámoas das Penas II (3)	Penas do Porto	Túmulo megalítico	Neolítico
Mámoas do Petón (11)	A Carballeira	Túmulo megalítico	Neolítico
As Medoñas (5)	Os Carneiros	Túmulo megalítico	Neolítico
Medoñas de Laboreiro Queimado (5)	Montes de Orosa	Túmulo megalítico	Neolítico
Petróglifo das Penas	Penas do Porto	Petróglifo	Indeterminado

Etnografía

Vilarraso na cultura popular

• Da Castellana viña unha nena / e estaba cansadiña de andar; / gustoume e pedinlle un bico / pero ela non che mo quixo dar.^[19]
• Dis que viches, que viches, / para min non viches nada; / non viches pasar o tren / de Teixeiro para Aranga.^[19]
• Monte Salgueiro no alto, / A Castellana tamén; / chegando ao monte de Orosa / xa se ve pasar o tren.^[19]
• No Monte Salgueiro hai boas mozas, / na Castellana a flor delas, / e ao pasar o monte de Orosa / caravillas prás cancelas.^[19]

Festas e celebracións

• Feira, os días 3 de cada mes na Castellana.^[20]
• Festas patronais de Orosa, na honra de San Xusto, o 31 de maio.^[20]
• Festas patronais, na honra de San Lourenzo, o 10 de agosto.^[20]

Galería de imaxes

• 
  Apeadoiro de Aranga.
• 
  Encoro da Castellana.
• 
  Ponte Vella da Castellana.
• 
  Fonte da Castellana.

Lugares e parroquias

Lugares de Vilarraso

Lugares da parroquia de Vilarraso no concello coruñés de Aranga
O Apeadeiro de Orosa | A Carballeira | Carballo Torto | Os Carneiros | A Castellana | Castrobó | Os Ferreiros | Orosa | Penas do Porto | Santiso | Vilarraso | Vilourís

Parroquias de Aranga

Galicia | Provincia da Coruña | Parroquias de Aranga
Aranga (San Paio) | Cambás (San Pedro) | Feás (San Pedro) | Muniferral (San Cristovo) | San Vicente de Fervenzas (San Vicente) | Vilarraso (San Lourenzo)