државна позиција во Македонија From Wikipedia, the free encyclopedia
Претседателот на Македонија (службено: претседател на Република Северна Македонија, уште и претседател на Републиката) е шеф на државата, како и врховен командант на вооружените сили и главен претставник на Републиката во земјата и во странство.
Претседател на Македонија | |
---|---|
Седиште | Вила Водно |
Мандат | пет години, еднаш повторлив |
Прв функционер | Киро Глигоров 27 јануари 1991 |
Создадена | Устав на Македонија 16 април 1991 |
Плата | 2.680 €/месечно[1] |
Мреж. место | pretsedatel.mk |
Во однос на внатрешната политика, во согласност со уставните надлежности, претседателот на Републиката:
Голем дел од активностите на претседателот на државата на внатрешен план не се дефинирани со Уставот и законите и произлегуваат од приоритетите на претседателот посветени на поддршка на политичкиот дијалог, промоција и поддршка на активности на младите, како и проекти и активности во областа на образованието, науката, заштитата на животната средина, граѓанскиот сектор, економската соработка, унапредувањето на правата на ранливите групи во општеството и подобрувањето на инклузијата.
Некои од таквите активности се: посети на локално ниво; средби со граѓани; учество на конференции и на други манифестации; покровителства на настани од национален и поширок интерес за државата; одржување предавања на настани; доделување стипендии во соработка со Министерството за образование и наука; активности поврзани со промоција на македонската наука и иноваторство; иницирање и реализирање проекти во соработка со научно-образовни институции и граѓански организации во државата; поддршка на спортски и на културни настани, како и поттикнување и поддршка на политичкиот дијалог.[2]
Во надворешната политика претседателот на државата има надлежности во однос на стратегиските правци на државата, нејзиното претставување надвор, начинот на кој се води надворешната политика, можностите за нова соработка, како и кадровската поставеност на дипломатијата.
Во согласност со меѓународното право и обичаи, како највисок претставник на Републиката, претседателот ја претставува државата во меѓународни рамки, особено во контактот и во комуникацијата со другите држави и меѓународни организации. Секогаш кога претседателот престојува во официјална или работна посета на странска држава, ја претставува Републиката, а официјалните изјави на претседателот се и официјален став на државата. Имајќи предвид дека претседателот се избира на општи и непосредни избори и дека својот мандат го црпи директно од граѓаните, претседателот има дополнителна одговорност во претставувањето на државата во странство.
Улогата на претседателот во претставувањето на Републиката е дефинирана со Уставот и Законот за надворешни работи. Според Законот за надворешни работи, претседателот на Републиката е прв меѓу четирите „органи за вршење на надворешни работи“, заедно со Собранието, Владата и Министерството за надворешни работи. Органите за вршење на надворешните работи ја создаваат, утврдуваат и спроведуваат надворешната политика на Републиката, согласно со Уставот и законите, и имено ги определуваат општите насоки, донесуваат и усвојуваат одлуки за активностите и ставовите и ги остваруваат со меѓусебна усогласена соработка сите државни активности поврзани со надворешните работи.
Според Законот за надворешни работи, во вршењето на надворешните работи претседателот на Републиката:
Во областа на одбраната и безбедноста, а во согласност со неговите уставни и законски надлежности, претседателот на Републиката како врховен командант на вооружените сили го поставува и го разрешува началникот на Генералштабот на Армијата и поставува и разрешува генерали. Тој е и претседател на Советот за безбедност и именува тројца од членовите на Советот. Претседателот, исто така, го именува и го разрешува директорот на Агенцијата за разузнавање.
Според Законот за одбрана, претседателот на Републиката и врховен командант на Армијата:
Претседателот на Републиката се избира на општи и непосредни избори, со тајно гласање, за мандат од пет години, со можност за најмногу два мандата. Изборот на претседател на Републиката го распишува претседателот на Собранието. Изборот на претседател на Републиката се врши во последните 60 дена од мандатот на претходниот претседател. Во случај на престанок на мандатот на претседателот на Републиката од која било причина, изборот на нов претседател се врши во рок од 40 дена од денот на престанокот на мандатот.
Изборот се врши со модифициран систем од два круга. Кандидат може да биде избран во првиот круг само ако добие половина од гласовите од вкупниот број избирачи. Доколку во првиот круг ниту еден кандидат за претседател не го добие потребното мнозинство гласови, во вториот круг можат да учествуваат само двајца кандидати кои добиле најмногу гласови во првиот круг. Вториот круг на гласање се одржува во рок од 14 дена од завршувањето на првиот круг. За претседател е избран кандидатот кој добил мнозинство гласови од избирачите кои гласале, доколку гласале повеќе од 40% од вкупниот број избирачи. Доколку и во вториот круг не се исполнат условите, целата изборна постапка се повторува.
Претседателот на Републиката мора:
Кандидат за претседател на Републиката може да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници.
Според закон, поранешните претседатели имаат право на пензија, чиј износ е еднаков на платата што ја прима актуелниот Претседател. Тие исто така имаат право на канцелариски простор и најмногу до три стручни лица, лично обезбедување, како и право на користење на службено возило и возач.[5]
Киро Глигоров
Прв претседател на независна Република Македонија. Во негово време и најстар претседател на постоечките држави во светот, сè до престанокот на неговиот мандат во 1999 по сила на Уставот. Првиот мандат го добива по пат на гласање во Собранието на Република Македонија. Вториот мандат го добива на непосредни избори. Киро Глигоров не бил во состојба да ја врши функцијата претседател по обидот за атентат врз него во 1995 г. За време на неговата спреченост за вршење на функцијата, вршител на функцијата Претседател на Република Македонија бил Стојан Андов.
Борис Трајковски
За време на мандатот на Претседателот Борис Трајковски во Република Македонија се случуваат борбени дејствија, во кои безбедносните сили на републиката се борат против недефинирана воена сила. После борбените дејствија доаѓа до промена на уставното уредување на Република Македонија со што Македонија од граѓанска држава на Македонскиот народ и останатите народи станува држава на етничките заедници на Македонците, Албанците и останатите. Претседателот Борис Трајковски го завршува својот мандат после неговата трагична смрт во авионска несреќа под неразјаснети околности, со владиниот авион во близина на Мостар, Босна и Херцеговина.
Бранко Црвенковски
Бранко Црвенковски доаѓа на функција Претседател на Република Македонија на вонредните претседателски избори 2004 година организирани после трагичната смрт на претходниот претседател на Република Македонија.
Следува табеларен приказ на македонските претседатели:
ЛПМ ДА ВМРО-ДПМНЕ СДСМ Независен
# | Име (роден–починал) | Слика | Избран | Мандат | Политичка припадност | |
---|---|---|---|---|---|---|
Претседатели 1991–денес | ||||||
1 | Киро Глигоров (1917–2012) | 1994 | 18 септември 1991 | 4 октомври 1995 | Независен | |
— | Стојан Андов (1935–2024) | — | 4 октомври 1995 | 17 ноември 1995 | ЛПМ | |
(1) | Киро Глигоров (1917–2012) | — | 17 ноември 1995 | 19 ноември 1999 | Независен | |
— | Саво Климовски (1947–) | — | 19 ноември 1999 | 15 декември 1999 | ДА | |
2 | Борис Трајковски (1956–2004) | 1999 | 15 декември 1999 | 26 февруари 2004 | ВМРО-ДПМНЕ | |
— | Љупчо Јордановски (1953–2010) | — | 26 февруари 2004 | 12 мај 2004 | СДСМ | |
3 | Бранко Црвенковски (1962–) | 2004 | 12 мај 2004 | 12 мај 2009 | СДСМ | |
4 | Ѓорге Иванов (1960–) | 2009 2014 | 12 мај 2009 | 12 мај 2019 | ВМРО-ДПМНЕ | |
5 | Стево Пендаровски (1963–) | 2019 | 12 мај 2019 | 12 мај 2024 | СДСМ | |
6 | Гордана Сиљановска-Давкова (1953-) | 2024 | 12 мај 2024 | во служба | ВМРО-ДПМНЕ |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.