Вардино

Вардино — село во Општина Демир Хисар, во областа Железник, во околината на градот Демир Хисар.

Вардино
Поглед на селото
Вардино Местоположба на Вардино во Македонија Вардино на карта
Координати 41°14′08″N 21°14′33″E
Регион	Пелагониски
Општина	Демир Хисар
Област	Железник
Население	198 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	7240
Повик. бр.	047
Шифра на КО	10007
Надм. вис.	796 м
Слава	Св. Никола Летен[2]
Вардино на општинската карта Атарот на Вардино во рамките на општината
Вардино на Ризницата

Потекло на името

Се претпоставува дека името на селото доаѓа од првиот доселеник Словен во ова место по име Вардин.^[2]

Географија и местоположба

Ова село се наоѓа во Железник, во крајниот источен дел на територијата на Општина Демир Хисар, во долината на Црна Река, а чиј атар се допира со подрачјето на Општина Битола.^[3] Селото е рамничарско, на надморска височина од 660 метри. Од градот Демир Хисар, селото е оддалечено околу четири километри.^[3]

Вардино е развиено рамничарско село, чие поле се протега по должината на Црна Река. Од најблискиот поголем град, Битола, е оддалечено 25 километри. Се граничи со Бараково, Единаковци и Света на север, со селото Древеник (Општина Битола) на исток, со селото Суводол на југ и со селото Граиште на запад.^[2]

Селото добило електрична енергија во 1958 година, водовод бил направен во 1988 година, а истата година бил завршен и асфалтниот пат до селото.^[2]

Историја

Вардино се смета за стара населба, која е спомената во 1468 година во пописниот турски дефтер. Во селото имало 33 христијански семејства, 2 неженети и 2 вдовиди со вкупно 179 жители. Жителите плаќале 13.244 акчиња годишно данок. Според пописот од 1568 година селото се намалило на 121 жител.^[2]

Во XIX век, Вардино било село во Битолската каза, нахија Демир Хисар, во Отоманското Царство.

Само 1 жител на оваа населба е заведен како жртва во Втората светска војна.^[4]

Стопанство

Атарот зафаќа простор од 8,8 км², при што преовладуваат шумите со 385,7 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 234,8 хектари, а на пасиштата 227,7 хектари.^[3]

Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција.^[3]

Населението се занимава со одгледување на тутун, пченка, пченица, градинарство, а исто така чуваат овци, крави и живина.^[2]

Денес, во селото работи пржилницата „Пела“ за кафе, како и други зрнести растенија, која има 10 вработени. Воедно, има две продавници.^[2]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 802 —     1953 692 −13.7% 1961 543 −21.5% 1971 492 −9.4% 1981 419 −14.8%	Година Нас. ±% 1991 333 −20.5% 1994 327 −1.8% 2002 266 −18.7% 2021 198 −25.6%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Вардино живееле 200 жители, сите Македонци.^[5] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Вардино имало 288 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.^[6]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Вардино се води како чисто македонско село во Битолската каза на Битолскиот санџак со 30 куќи.^[7]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 500 Македонци.^[8]

Селото е средно по големина, но со намалување на бројот на населението. Во 1961 година селото броело 543 жители, додека во 1994 година 327 жители, македонско население.^[3]

Според последниот попис од 2002 година, во селото живееле 266 жители, сите Македонци.^[9]

Според неофицијални податоци, во 2015 година селото броело 250 жители.^[2]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 198 жители, од кои 170 Македонци, 1 останат и 27 лица без податоци.^[10]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	200	288	802	692	543	492	419	333	327	266	198

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Родови

Вардино е македонско село.

Според истражувањата на Бранислав Русиќ во 1952 година родови во селото:^[15]

• Староседелци: Грујовци со Рибаровци (10 к.); Матевци со Нечаковци (4 к.); Анчевци (1 к.), стари деленици со Грујовци и Рибаровци; Пупулковци (2 к.), стари деленици со Грујовци, Рибаровци и Анчевци; Здравевци (2 к.); Шоклевци (4 к.); Велковчевци (1 к.), најстар род во селото; Димовци (1 к.); Гајдоровци (2 к.); Тренчевци (4 к.); Сариовци (31 к.); Ѓуровци (3 к.); Мицевци (2 к.); Крчановци (8 к.) и Јанкуловци (4 к.).
• Доселеници: Томевци (2 к.), доселени се од селото Перово во Преспа. Го знаат следното родословие: Ристе (жив на 80 г. во 1952 година) Крсте-Томе, кој се доселил во селото; Солевци и Насевци (9 к.), доселени се од некое село Битинци кај Корча во Албанија; Шундовци (4 к.), доселени се околу 1847 година од селото Перово во Преспа. Го знаат следното родословие: Митре (жив на 75 г. во 1952 година) Карафил-Иван, кој се доселил; Златановци (1 к.), доселени се од селото Вирово.

Општествени установи

• Основно училиште „Гоце Делчев“ до V одделение^[16], подрачно училиште на ОУ „Гоце Делчев“ - Демир Хисар
• Месна заедница

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на проширената Општина Демир Хисар, на која ѝ била додадена поранешната Општина Сопотница по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото припаѓало на некогашната Општина Демир Хисар.

Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Демир Хисар.

Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на тогашната Општина Демир Хисар, во која покрај селото Вардино, се наоѓале и селата Бараково, Белче, Граиште, Единаковци, Журче, Кутретино, Мургашево, Ново Село, Лесково, Прибилци, Ракитница, Растојца, Сладуево, Слепче, Стругово и Суви Дол. Во периодот 1950-1952, селото се наоѓало во некогашната Општина Граиште, во која влегувале селата Бараково, Вардино, Граиште, Единаковци и Света.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 0621 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на месната заедница.^[17]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 187 гласачи.^[18]

Културни и природни знаменитости

Манастирската црква „Св. Константин и Елена“ во Вардино

Археолошки наоѓалишта^[19]

• Плоча — некропола од доцноантичко време; и
• Горна Црква — населба, црква и некропола од средниот век.

Цркви^[20]

• Црква „Св. Никола“ — главна селска црква; и
• Црква „Св. Константин и Елена“ — главна манастирска црква.

Манастири

• Вардински манастир

Редовни настани

Слави^[2]

• Свети Никола Летен (2 јуни) — селска слава

Личности

Родени во Вардино

• Тодор Ристов Грујовски — македонски револуционер од ВМОРО.^[21]
• Петре Јошев Дуновски — македонски револуционер од ВМОРО.^[21]
• Митра Котева Ангелевска — македонска револуционерка од ВМОРО.^[22]
• Ангеле Мицев Ангелевски — македонски револуционер од ВМОРО.^[22]
• Стојан Јованов Брајановски — македонски револуционер од ВМОРО.^[22]
• Петре Кузманов Ристевски — македонски револуционер од ВМОРО.^[23]
• Митре Карафилов Иваноски — македонски револуционер од ВМОРО.^[24]
• Борис Јолевски — македонски партизан.

Култура и спорт

• ФК Вардино

Иселеништво

До 1952 година иселеници имало малку од селото и тоа само во Битола (1 семејство) и во Бугарија (1 семејство).^[15]

Помасовно иселување на населението од ова село започнало по 1960 година. Иселеници има во градовите Битола, Скопје, Демир Хисар, Охрид и Велес, а исто така многу се имаат иселено и во битолското село Трновци. Има иселено и во европските и во прекуокеанските држави.^[2]